Καθώς συμπληρώνονται οι πρώτες 100 ημέρες της νέας θητείας του, ο Ντόναλντ Τραμπ μοιάζει να απολαμβάνει τον ρόλο του σεναριογράφου ενός αμερικανικού δράματος χωρίς σαφή πλοκή αλλά με σταθερό πρωταγωνιστή: τον εαυτό του.
Οι θεσμοί πιέζονται, τα ερωτήματα πυκνώνουν, και ο ίδιος δείχνει να επενδύει περισσότερο στην επιβολή παρά στη διακυβέρνηση. Αν αυτές οι 100 μέρες είναι προοίμιο, το έργο μόλις άρχισε. Και προβλέπεται εκρηκτικό.
Ήταν 28 Απριλίου 2017 όταν ο Ντόναλντ Τραμπ, στην 99η ημέρα της πρώτης του θητείας, παραπονιόταν για το «αρχαϊκό» σύστημα διακυβέρνησης των ΗΠΑ. Οκτώ χρόνια μετά, ο 47ος πρόεδρος δεν περιορίζεται πια στις γκρίνιες. Αγνοώντας το Κογκρέσο – αν και υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών–, καταφεύγει αποκλειστικά στην εκτελεστική εξουσία, επιβάλλοντας δασμούς- ρεκόρ, αποδομώντας τη δημόσια διοίκηση και παρακάμπτοντας δικαστικές αποφάσεις.
Με μόλις πέντε νομοσχέδια να έχουν περάσει από τη Βουλή, αλλά 142 εκτελεστικά διατάγματα να έχουν υπογραφεί (και 111 του προκατόχου του να έχουν ανακληθεί), ο Τραμπ κυβερνά ως μοναδικός ερμηνευτής του νόμου. Σε διάταγμά του στις 18 Φεβρουαρίου δηλώνει ότι ο ίδιος και ο υπουργός Δικαιοσύνης – υπό την εποπτεία του προέδρου – έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα να καθορίζουν τι ισχύει. Τα υπόλοιπα στελέχη του κράτους υποχρεούνται απλώς να εκτελούν.
Η μάχη με τη Δικαιοσύνη
Η Δικαιοσύνη, τελευταίο ανάχωμα, δοκιμάζεται από δεκάδες προσφυγές κατά των προεδρικών διαταγμάτων (258 καταμετρημένες αγωγές) και από την απροθυμία –σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και την άρνηση– του Λευκού Οίκου να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις της.
Ο Ανωτάτος Δικαστής Τζον Ρόμπερτς καλείται να διαχειριστεί μια συνταγματική κρίση χωρίς προηγούμενο: αν ο Τραμπ αγνοήσει απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου –όπως άφησε να εννοηθεί σε υπόθεση για την ιθαγένεια–, το Σύνταγμα θα υποστεί πλήγμα όχι μόνο νομικό αλλά και συμβολικό.
Το Κογκρέσο, ανίκανο να λειτουργήσει ως αντίβαρο, παρακολουθεί αμήχανο. Ο πρόεδρος ήδη παραβλέπει τον νόμο για την πώληση του TikTok, επικαλούμενος ασαφείς λόγους εθνικής ασφάλειας, ενώ έχει προαναγγείλει την άρνησή του να δαπανήσει κονδύλια που έχει εγκρίνει το Κογκρέσο – υπονομεύοντας την «εξουσία του πορτοφολιού», τον πιο βασικό μηχανισμό ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας από τη νομοθετική.
Αλλά ακόμη και εντός της εκτελεστικής εξουσίας, ο Τραμπ καταργεί τα θεσμικά αντίβαρα. Η Υπηρεσία Νομικών Γνωμοδοτήσεων (OLC) του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία ανέκαθεν εξέταζε τη νομιμότητα των διαταγμάτων, έχει πλέον παρακαμφθεί. Η δημόσια διοίκηση, πέρα από μαζικές απολύσεις (πάνω από 100.000 αποχωρήσεις), υποβάλλεται σε τεστ… αφοσίωσης. Το περνούν όσοι είναι «πιστοί» στη γραμμή της κυβέρνησης.
Η σύγκρουση με τα Πανεπιστήμια
Η σύγκρουση με τα πανεπιστήμια αποτελεί μια από τις πιο επιθετικές πτυχές της νέας διακυβέρνησης Τραμπ. Ο Λευκός Οίκος έχει εξαπολύσει καμπάνια νομικών επιθέσεων και ελέγχων κατά του Χάρβαρντ και άλλων κορυφαίων πανεπιστημίων, με αφορμή την «ιδεολογική προκατάληψη», τις «αντισημιτικές» και «αντιαμερικανικές διδασκαλίες».
Το Χάρβαρντ είδε να παγώνει η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, ενώ φοιτητές με ανοιχτές πολιτικές τοποθετήσεις έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με την απέλαση ή την ακύρωση της βίζας τους.
Εδαφικές διεκδικήσεις, μετονομασίες και άκαρπες προσπάθειες ειρήνης
Οι θεαματικές κινήσεις δεν λείπουν ούτε στο διεθνές πεδίο. Ο Τραμπ έχει ανακηρύξει τον Κόλπο του Μεξικού «Κόλπο της Αμερικής», απείλησε να καταλάβει τη Γροιλανδία δια της βίας και να προσαρτήσει τον Καναδά.
Η διπλωματία με τη Ρωσία συνεχίζεται σε ημι-μυστικό επίπεδο (τέσσερις συναντήσεις του απεσταλμένου του με τον Πούτιν). Με την Ουκρανία, οι επαφές είναι τεταμένες: από τις δύο συναντήσεις του με τον Ζελένσκι, η μία κατέληξε σε διπλωματικό επεισόδιο. Αλλά το τέλος του πολέμου φαίνεται να είναι ακόμη μακριά.
→Διαβάστε ακόμη: Συνέντευξη Τραμπ στο ΑΒC News – Οι επιθέσεις, οι υπεκφυγές και τα μηνύματα για Πούτιν, Μασκ και Πεντάγωνο
Η οικονομία πονάει, οι αγορές αιμορραγούν
Μαίνεται την ίδια ώρα ένας άλλος πόλεμος, ο εμπορικός. Οι μέσοι δασμοί στις εισαγωγές προϊοντων στις ΗΠΑ έχουν εκτοξευθεί από 2% σε 28%, με τους ειδικούς να προειδοποιούν για άνοδο του πληθωρισμού, δηλαδή για ένα νέο κύμα ακρίβειας, την ώρα που εξελέγη με υπόσχεση να αντιμετωπίσει το υψηλό κόστος ζωής, και οι αγορές, αντί να κάνουν πάρτι, ματώνουν.
«Ακόμη δεν είδατε τίποτα»
Ο πρόεδρος Τραμπ κατέφθασε με θριαμβευτικό ύφος σε ένα αθλητικό κέντρο και κήρυξε τις πρώτες 100 ημέρες της διακυβέρνησής του ως επιτυχημένες. «Δεν έχετε δει τίποτα ακόμα», είπε, μιλώντας μπροστά από γιγαντοοθόνες που έγραφαν: «100 Ημέρες Μεγαλείου».
Μερικά τετράγωνα πιο κάτω, σε ένα εμπορικό συγκρότημα, η εικόνα ήταν πιο σύνθετη, όπως μεταδίδει η Wall Street Journal. Η οικονομία και οι δασμοί του προέδρου απασχολούσαν ακόμη και υποστηρικτές ή νέους ψηφοφόρους του, όπως η 64χρονη Βάλερι Γουόκερ, εργαζόμενη στο εργοστάσιο της Ford, η οποία ψήφισε Μπάιντεν το 2020, αλλά τον περασμένο Νοέμβριο στράφηκε στον Τραμπ, βοηθώντας τον Ρεπουμπλικανό να κερδίσει οριακά αυτή την κρίσιμη πολιτεία.
«Όλα εξακολουθούν να είναι ακριβά – τα ψώνια, οι λογαριασμοί, η στέγαση», είπε η Γουόκερ. Παρότι εγκρίνει την πολιτική του Τραμπ για τη μετανάστευση, ανησυχεί για τους δασμούς – αν και ο Τραμπ υποστηρίζει πως αυτοί στοχεύουν στην ενίσχυση των αμερικανικών βιομηχανικών θέσεων εργασίας, όπως η δική της. «Όπως λέει κι ο ίδιος, θα πάρει χρόνο», σχολίασε σχετικά με τα οικονομικά του σχέδια.
Η προεκλογικού τύπου συγκέντρωση διάρκειας 89 λεπτών σηματοδότησε την επιστροφή του Τραμπ στις δυναμικές εμφανίσεις που τον ανέδειξαν σε πολιτική δύναμη. Έχει ταξιδέψει ελάχιστα στο εσωτερικό των ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, πλην σύντομων επισκέψεων στο ιδιωτικό του κλαμπ στη Φλόριντα. Στην ομιλία του ευχαρίστησε τους εργαζόμενους στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, εξήρε τους δασμούς και επανέλαβε τη δέσμευσή του για τη μείωση του κράτους και τον «τερματισμό της παραφροσύνης των διεμφυλικών».
«Παίρνουμε πίσω τη χώρα μας από μία άρρωστη πολιτική ελίτ», είπε. «Αντί να βάζουμε την Κίνα πρώτη, βάζω το Μίσιγκαν πρώτο και την Αμερική πρώτη», δήλωσε εν μέσω αποθέωσης, η οποία κορυφώθηκε όταν έκανε λόγο για «εκκαθάριση των βαθιά ριζωμένων γραφειοκρατών του “βαθέος κράτους”».
Το μεταναστευτικό –το οποίο χαρακτήρισε ως το νούμερο ένα ζήτημα των εκλογών– κυριάρχησε στην ομιλία του. Ανέφερε ότι μετανάστες με βίαιο ποινικό μητρώο στέλνονται σε «σκληρή» φυλακή στο Ελ Σαλβαδόρ. Στο σημείο εκείνο, προβλήθηκε βίντεο με κρατουμένους με χειροπέδες. Το πλήθος άρχισε να φωνάζει ρυθμικά «U.S.A., U.S.A.».
Ο Τραμπ υπενθύμισε και τις προσπάθειές του να μειώσει τους κανονισμούς και κατηγόρησε τον διοικητή της Fed, Τζερόμ Πάουελ, για την απόφασή του να διατηρήσει τα επιτόκια υψηλά. «Ξέρω πολύ περισσότερα από αυτόν για τα επιτόκια», είπε. «Πιστέψτε με».
