Πριν από 9 χρόνια, τον Φεβρουάριο του 2015, με τη Ρωσία να έχει έναν χρόνο νωρίτερα προσαρτήσει την Κριμαία, ο Guardian φιλοξενούσε άρθρο υπό τον τίτλο: Καλώς ήρθατε στην Ουκρανία, την πιο διεφθαρμένη χώρα της Ευρώπης.
«Οι μισοί από τους άνδρες της Ουκρανίας και το ένα πέμπτο των γυναικών καπνίζουν. Η εθνική διατροφή είναι βαριά σε ζωικό λίπος, το εθνικό ποτό είναι η βότκα. Η ακτινοβολία από την καταστροφή του Τσερνομπίλ εξάπλωσε τους καρκίνους του θυρεοειδούς σε όλη τη γενιά του 1980, αυξάνοντας τη συχνότητα εμφάνισης μεταξύ των παιδιών κατά δέκα φορές. Υπάρχουν λίγοι οικογενειακοί γιατροί, πράγμα που σημαίνει ότι οι όγκοι του μαστού, του προστάτη και του εντέρου συχνά μένουν απαρατήρητοι για μήνες. Τα ποσοστά επιβίωσης για αυτούς τους καρκίνους είναι από τα χειρότερα στην Ευρώπη» έγραφε μεταξύ άλλων, στο διόλου κολακευτικό άρθρο για τη χώρα η βρετανική εφημερίδα, για να επισημάνει ότι πολλές από αυτές τις καταστάσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν λόγω της βαθύτατης, εκτεταμένης κρατικής διαφθοράς.
Τι έχει αλλάξει σε σχέση με το 2014
Δεν ήταν απλά η διαπίστωση ενός δημοσιογραφικού μέσου. Ήταν μία πραγματικότητα που βίωναν οι Ουκρανοί και που αποτυπωνόταν σε διεθνείς έρευνες. Στον σχετικό δείκτη της Διεθνούς Διαφάνειας η Ουκρανία συγκέντρωνε το 2014 μόλις 26/100 και ήταν στην 142η θέση μεταξύ 175 χωρών – έχοντας το χειρότερο με διαφορά αποτέλεσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Τη θέση αυτή τη μοιραζόταν με την Ουγκάντα.
Τα αγκάθια επέμεναν και τα επόμενα χρόνια, αν και χάρη σε μεταρρυθμίσεις – που στήριξε με χρηματοδότηση η Ευρωπαϊκή Ένωση, η εικόνα βελτιώθηκε σε έναν βαθμό. Σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2021 και αφορούσε την περίοδο 2016- 2019, αναφερόταν: «Ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα προβάλλουν σθεναρή αντίσταση στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Αυτό είναι ένα σαφές σημάδι ότι τα μεταρρυθμιστικά μέτρα αρχίζουν να διαταράσσουν μεγάλα σχέδια διαφθοράς…Οι φορείς καταπολέμησης της διαφθοράς που δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη της ΕΕ και της διεθνούς κοινότητας λειτουργούν όλο και πιο καλά, αλλά η διατήρησή τους απαλλαγμένη από πολιτικές πιέσεις και επιρροές παραμένει πρόκληση».
Επιστρέφοντας στο σήμερα, το ερώτημα για το τι γίνεται με τη διαφθορά στην Ουκρανία, έρχεται να θέσει το Foreign Policy. Στον δείκτη της Διεθνούς Διαφάνειας του 2023 η χώρα έχει ανέβει στην 104η θέση, αλλά παραμένει «μετεξεταστέα» με βαθμολογία 36 στα 100.
Γιατί έρχεται πάλι στο προσκήνιο το ζήτημα της διαφθοράς; Γιατί είναι ένα από τα βασικά επιχειρήματα που θέτουν οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο, μπλοκάροντας την εκταμίευση νέας βοήθειας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προς τη χώρα, αλλά και κάτι που επίσης θέτουν επιτακτικά αξιωματούχοι ευρωπαϊκών κρατών – μελών, τονίζοντας ότι πρέπει να υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας για το ποιος διαχειρίζεται την ισχυρότατη χρηματοδότηση που φτάνει από την Ε.Ε. στην Ουκρανία.
«Πόσο βαθιά είναι η διαφθορά στην Ουκρανία;» ρωτάει με τον τίτλο του άρθρου το Foreign Policy, για να απαντήσει συνοπτικά στον υπότιτλο: «Η Ουκρανία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην καταπολέμηση της μάστιγας αυτής, αλλά είναι κάτι που συνεχίζει να την στοιχειώνει».
Οι μεταρρυθμίσεις
Τα τελευταία χρόνια έχουν προωθηθεί μία σειρά από μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν περισσότερη διαφάνεια στις κρατικές προμήθειες και την απελευθέρωση του διαβόητα διεφθαρμένου ενεργειακού τομέα. Υπολογίζεται, σύμφωνα με το FP, ότι συνολικά η μεγάλη διαφθορά περιορίστηκε κατά περίπου 6 δισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 6% του ΑΕΠ. Οι μεταρρυθμίσεις των κρατικών φορολογικών αρχών και εσόδων περιόρισαν επίσης το μέγεθος της παραοικονομίας από περίπου 43% του ΑΕΠ το 2014 σε 33% στα τέλη του 2017.
Να σημειωθεί ότι τις περισσότερες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις προώθησε ο πρώην πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, και διατήρησε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Πριν από τις μεταρρυθμίσεις, μόνο η διαφθορά στην αγορά φυσικού αερίου της Ουκρανίας είχε απομυζήσει τρισεκατομμύρια δολάρια από τα κρατικά ταμεία και κατά συνέπεια από τις υπηρεσίες για τους πολίτες.
Πέρυσι, οι ουκρανικές αρχές άνοιξαν ποινική υπόθεση εναντίον του Dmytro Firtash, ενός ολιγάρχη που καταζητείται επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες για διαφθορά, με τον ισχυρισμό ότι η ομάδα του υπεξαίρεσε 484 εκατομμύρια δολάρια από το ουκρανικό δημόσιο ταμείο σε ένα σχέδιο που αφορούσε τέλη μεταφοράς φυσικού αερίου.
