Το 1981 o Peter Rigby συνάντησε έναν νέο πελάτη, σε ακριβό ξενοδοχείο, στο βόρειο Λονδίνο. Ο John Ackah Blay-Miezah φορούσε ένα τεράστιο χρυσό αστέρι του Δαβίδ στο στήθος του, καθόταν στον καναπέ της σουίτας του και κάπνιζε ένα ακριβό πούρο.
Ο Blay-Miezah είπε ότι η εταιρεία του έπρεπε να νοικιάσει πολλά κομμάτια εξοπλισμού βίντεο και θα πλήρωνε αδρά. Ο Rigby δεν το κατάλαβε, αλλά αυτή η συνάντηση έμελλε να του αλλάξει τη ζωή για πάντα. Ο νέος του πελάτης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους απατεώνες όλων των εποχών, όπως περιγράφει σε εκτενές ρεπορτάζ του το Foreign Policy.
Μέχρι το 1981, ο Blay-Miezah περιπλανιόταν στη Δυτική Αφρική και τις Ηνωμένες Πολιτείες για χρόνια, αφήνοντας στο πέρασμά του ένα ίχνος θυμωμένων διπλωματών, διευθυντών ξενοδοχείων και ερευνητών. Λιγότερο από μια δεκαετία νωρίτερα, είχε μετατρέψει έναν συνδυασμό δελτίων ειδήσεων, προπαγάνδας και κουτσομπολιών στις αυλές των φυλακών σε ένα από τα πιο προσοδοφόρα οχήματα απάτης του 20ού αιώνα: το Oman Ghana Trust Fund.
Όπως είπε ο Blay-Miezah, το ταμείο ήταν το καλύτερα κρυμμένο μυστικό στην ιστορία της Γκάνα. Ο Kwame Nkrumah, ο πρώτος πρόεδρος της χώρας, του το είχε αποκαλύψει στο νεκροκρέβατό του το 1972.
Ο Nkrumah είχε αφιερώσει τη ζωή του στην απελευθέρωση της Γκάνας από τη βρετανική αποικιακή κυριαρχία. Ενώ εξωτερικά υποστήριζαν την ανεξαρτησία, οι Βρετανοί τον είχαν σαμποτάρει ανελέητα. Οι πληροφοριοδότες ανέφεραν κάθε του κίνηση στις υπηρεσίες ασφαλείας. Οι αξιωματούχοι προσπάθησαν να ξαναγράψουν την ιστορία, «ξεπλένοντας» αιώνες λεηλασιών και εκμετάλλευσης.
Παρ’ όλα αυτά, τον Μάρτιο του 1957, η Γκάνα είχε κερδίσει την ανεξαρτησία. «Επιτέλους, η μάχη τελείωσε!» είπε ο Nkrumah σε ένα πλήθος που ζητωκραύγαζε στην Άκρα. «Και έτσι η Γκάνα, η αγαπημένη σας χώρα, είναι ελεύθερη για πάντα».
Οι πρώτες μέρες της ανεξαρτησίας ήταν σαν ένα τεράστιο κοκτέιλ πάρτι. Υπήρχαν μεγάλες μπάλες στο State House, όπου ο Nkrumah, ο Nelson Mandela και ο Oliver Tambo χόρευαν και έπιναν μέχρι τη νύχτα με τον W. E. B. Du Bois, τον Ralph Bunche και τον Martin Luther King Jr., αλλά η Γκάνα του Nkrumah ήταν εύθραυστη. Από τη στιγμή που κηρύχθηκε η ανεξαρτησία, δέχτηκε επίθεση. Απατεώνες, εγκληματίες πολέμου και κατάσκοποι από όλο τον κόσμο συνέρρεαν στη χώρα, προσπαθώντας να κρυφτούν ή να διαπράξουν εγκλήματα.
Η κυβέρνηση του Nkrumah έχτισε το φράγμα Akosombo, έναν τεράστιο υδροηλεκτρικό σταθμό στον ποταμό Volta. Έφτιαξε ένα χυτήριο αλουμινίου, ένα λιμάνι, μια βιομηχανική περιοχή, διυλιστήρια ζάχαρης, εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, σιδηροδρόμους, εργοστάσια γυαλιού, τυπογραφεία και πιεστήρια, ξενοδοχεία, πανεπιστήμια και νοσοκομεία και σχολεία σε όλη τη χώρα. Αυτή ήταν συχνά μια βρώμικη επιχείρηση. Κάθε έργο παρουσίαζε μια ευκαιρία για δωροδοκία. Ο ίδιος ο Nkrumah ζούσε απλά και δεν έπαιρνε δωροδοκίες. Αλλά αυτό δεν είχε σημασία. Διεφθαρμένοι επιχειρηματίες προσέγγισαν τους υπουργούς του με φακέλους γεμάτους μετρητά. Κάποιοι αντιστάθηκαν, κάποιοι υπέκυψαν.
Τον Φεβρουάριο του 1966, ενώ ο Nkrumah ήταν καθ’ οδόν προς την Κίνα, μέλη του στρατού και της αστυνομίας οργάνωσαν πραξικόπημα. Ο Nkrumah θα περνούσε το υπόλοιπο της ζωής του στην εξορία και οι ελπίδες της χώρας για ένα λαμπρό μέλλον θα καταβροχθίζονταν από ψέματα, απληστία και βία.
Χρόνια αργότερα, ο Nkrumah πέθαινε από καρκίνο στη Ρουμανία. Οι πρώην φίλοι και σύμμαχοί του τον είχαν εγκαταλείψει. Όπως είπε ο Blay-Miezah, τότε ήταν που ο πρόεδρος αποκάλυψε ότι η ιστορία της Γκάνας είχε ένα μυστικό κεφάλαιο. Έμεινε μόνο ένα άτομο στον κόσμο στον οποίο μπορούσε να βασιστεί: ο ίδιος ο Blay-Miezah. Πριν πεθάνει, ο Nkrumah είχε αποκαλύψει στον Blay-Miezah το βαθύτερο μυστικό του.
Όσο ήταν στην εξουσία, έχει αφηγηθεί ο Blay-Miezah, ο Nkrumah είχε κρύψει τεράστια ποσά σε μετρητά και χρυσό. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, δεκάδες χιλιάδες ράβδοι χρυσού κάθονταν σε θησαυροφυλάκια στην Ελβετία. Αλλά ο Nkrumah δεν ήταν κλέφτης. Ήταν οραματιστής. Έκρυψε τον χρυσό για να βεβαιωθεί ότι δεν θα έπεφτε σε λάθος χέρια. Την κατάλληλη στιγμή θα έφτανε στους Γκανέζους πολίτες.
Ο Nkrumah ήξερε ότι θα μπορούσε να χάσει την εξουσία ανά πάσα στιγμή, συνέχισε ο Blay-Miezah. Έκανε λοιπόν ένα σχέδιο. Αργά, προσεκτικά, αθόρυβα, είχε μεταφέρει μερικά από τα αποθέματα χρυσού της Γκάνας στο εξωτερικό. Στη συνέχεια, έθεσε τον χρυσό υπό τον έλεγχο ενός καταπιστεύματος: του Oman Ghana Trust Fund.
Ο Nkrumah ήξερε ότι θα μπορούσε να χάσει την εξουσία ανά πάσα στιγμή, συνέχισε ο Blay-Miezah. Έκανε λοιπόν ένα σχέδιο. Αργά, προσεκτικά, αθόρυβα, είχε μεταφέρει μερικά από τα αποθέματα χρυσού της Γκάνας στο εξωτερικό. Στη συνέχεια έθεσε τον χρυσό υπό τον έλεγχο ενός καταπιστεύματος: του Ομάν Γκάνα Trust Fund. Τα περισσότερα χρήματα, είπε ο Blay-Miezah, ήταν για την ανάπτυξη της Γκάνα. Το υπόλοιπο; Λοιπόν, ως ο μοναδικός διαχειριστής, ο Blay-Miezah μπορούσε να κάνει ό,τι του άρεσε με αυτό.
Αλλά υπήρχε ένας όρος: Προτού οι τράπεζες αποδεσμεύσουν τα χρήματα, ο Blay-Miezah έπρεπε να αποδείξει ότι είχε εκπληρώσει όλους τους όρους που είχε δημιουργήσει ο Nkrumah για να διαχειριστεί το καταπιστευματικό ταμείο. Και για αυτό χρειαζόταν χρηματοδότηση.
«Θα βγάλετε 10 δολάρια για κάθε 1 δολάριο που βάζετε»
Έτσι ο Blay-Miezah ήθελε να κάνει μια συμφωνία. Όποιος τον βοηθούσε να επιστρέψει τον χρυσό στους Γκανέζους θα κέρδιζε 10 δολάρια για κάθε 1 δολάριο που έβαζε. Θα έπαιρναν τα χρήματά τους πίσω σε μήνες – ίσως και εβδομάδες, εγγυημένα. «Ό,τι υποσχεθώ», τους είπε ο Blay-Miezah, «θα το κάνω». Είχε γοητεύσει πλούσιους επιχειρηματίες στην Αμερική, ριζοσπάστες επισκοπικούς ιερείς, βιομήχανους στην Γκάνα και οποιονδήποτε άλλο άκουγε και είχε χρήματα να περισσέψει.
Μερικές φορές, ο Blay-Miezah πλαστογραφούσε κιτρινισμένα έγγραφα, με ανάγλυφη τη σφραγίδα του Γραφείου του Πρωθυπουργού, τα οποία φαινομενικά είχε υπογράψει ο ίδιος ο Nkrumah: ήταν οι πράξεις προς το Oman Ghana Trust Fund. Ο Blay-Miezah ισχυριζόταν ότι το καταπίστευμα ήλεγχε 27 δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά και διαμάντια και 30.000 ράβδους χρυσού.
Πουλούσε στην κάθε πλευρά ένα όνειρο
Ο Blay-Miezah δεν πουλούσε απλώς μια επένδυση, πουλούσε ένα όνειρο. Στους Γκανέζους πουλούσε την απελευθέρωση: μια ευκαιρία να επισκευάσει τις πληγές της αποικιοκρατίας. Σε όλους τους άλλους, πουλούσε την ευκαιρία να λεηλατήσουν τον προγονικό πλούτο μιας αφρικανικής χώρας – που σημαίνει ότι πουλούσε την αποικιοκρατία.
Στην πραγματικότητα, ενώ ο Nkrumah βρισκόταν στο νεκροκρέβατό του το 1972, ο Blay-Miezah δεν ήταν στο πλευρό του. Εξέτιε ποινή φυλάκισης ενός έως δύο ετών για κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της «εξαπάτησης ενός ξενοδόχου» στο Graterford State Correctional Institute στην Πενσυλβάνια.
Ο μύθος του Ανάνσι
Όταν τα παιδιά της Γκάνας είναι μικρά, οι γονείς τους συχνά τους λένε ιστορίες για τον Ανάνσι. Άλλοτε άντρας και άλλοτε αράχνη, ο Ανάνσι είναι απατεώνας. Είναι σοφός, αλλά και άπληστος και τεμπέλης. Χρησιμοποιεί ιστορίες για να εξαπατήσει ή να κλέψει κάποιον μεγαλύτερο ή δυνατότερο από αυτόν.
Όπως λένε οι θρύλοι, ο Ανάνσι γνώριζε τη δύναμη των ιστοριών — και οι ιστορίες του ήταν τόσο καλές που άλλαξαν τον κόσμο. Αν έλεγε μια ιστορία για ένα βουνό, το επόμενο πρωί οι άνθρωποι θα κοιτούσαν έξω και θα έβλεπαν το βουνό. Αν έλεγε μια ιστορία για κάποιον κρυμμένο θησαυρό, οι άνθρωποι θα έφταναν στον βυθό της θάλασσας για να τον βρουν. Αν έλεγε ότι είναι βασιλιάς, οι άνθρωποι θα του έφερναν ένα στέμμα.
Οι ιστορίες του Ανάνσι έκαναν τους ανθρώπους να νιώθουν ξεχωριστοί: σαν να γνώριζαν ένα μεγάλο μυστικό ή να ήταν μέρος μιας εκπληκτικής περιπέτειας. Μερικές φορές γινόταν άπληστος. Και επειδή, στην Γκάνα, οι ιστορίες αυτές χρησιμοποιούνται για να διδάξουν στα παιδιά να μην είναι σαν τον Ανάνσι, συχνά έπεφτε σε μια από τις παγίδες του. Υπήρχαν συνέπειες, μετά την απάτη έφτανε στην ταπείνωση. Ωστόσο οι άνθρωποι θα συνέχιζαν να ψάχνουν για τον θησαυρό και να τον θεωρούν βασιλιά.
Ο John Ackah Blay-Miezah ήταν ο Ανάνσι. Η ιστορία του για τη μυστική περιουσία του Nkrumah ξανάγραψε την ιστορία της Γκάνα και τον έκανε απίστευτα πλούσιο. Μετά τον κατέστρεψε. Αλλά η ιστορία ξεπέρασε τον Blay-Miezah. Δεκαετίες μετά το θάνατό του, οι άνθρωποι εξακολουθούν να λένε την ιστορία του και εξακολουθούν να κυνηγούν τον χρυσό του Nkrumah.
