Με αφορμή την Ευρωπαϊκή εβδομάδα Κυστικής Ίνωσης 19-25 Νοεμβρίου, η κ. Χατζηαγόρου Ελπίδα, Επίκ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Πνευμονολογίας, ΑΠΘ, Τμήμα Κυστικής Ίνωσης του Ιπποκράτειου Θεσσαλονίκης περιγράφει την κατάσταση στην Ελλάδα σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία.
Όπως λέει, ως επιστημονική υπεύθυνη και εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Registry είναι εξαιρετικά ικανοποιημένη καθώς στην τελευταία καταγραφή του 2015 περιλαμβάνονται τα κέντρα Αθήνας και Θεσσαλονίκης με εγγεγραμμένους 590 ασθενείς που υπολογίζουμε ότι αντιστοιχούν στο 95% των ασθενών στην Ελλάδα.
Αξίζει κανείς να παρατηρήσει ότι τα δεδομένα στην Ελλάδα είναι παρόμοια με το μέσο όρο στην Ευρώπη: α) η μέση ηλικία των ασθενών στη χώρα μας είναι 19.5 ετών – παρόμοια με το μέσο όρο στην Ευρώπη (20 ετών), β) η διάγνωση των ασθενών γίνεται νωρίς – η μέση ηλικία διάγνωσης στην Ελλάδα είναι 2.85 ετών, ενώ στην Ευρώπη 4.1 ετών, γ) οι μισοί ασθενείς (51%) στην Ελλάδα είναι πλέον ενήλικες, δ) η αναπνευστική λειτουργία και η θρέψη των ασθενών είναι σε άριστα επίπεδα: η μέση αναπνευστική λειτουργία (FEV1) στα παιδιά είναι 95% και στους ενήλικες 66%– αντίστοιχη με τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Το Registry έχει πολλαπλά οφέλη για τους ασθενείς, αφού αποτελεί ένα βασικό εργαλείο στα χέρια του ιατρού που μπορεί να εκτιμήσει το επίπεδο υγείας των ασθενών συγκριτικά με τα άλλα κράτη, να ελέγξει σε ποια σημεία υπερέχει και να βελτιώσει τα σημεία στα οποία υστερεί.
Ενώ, η Συντονίστρια διευθύντρια του Κέντρου Κυστικής Ίνωσης του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» Ιωάννα Λούκου, μας εξηγεί τι ακριβώς γίνεται με τις νέες θεραπείες. Όπως λέει, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται συνεχώς νέες καινοτόμες θεραπείες που στοχεύουν στα αίτια της νόσου. Έως τώρα έγκριση κυκλοφορίας έχουν λάβει μόνο δύο φάρμακα (KALYDEKO και ORKAMBI) που απευθύνονται σε πάσχοντες που φέρουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις της νόσου (υπάρχουν περισσότερες από 2.000 καταγεγραμμένες) και όχι στο σύνολο των ασθενών. Το δεύτερο αφορά ομοζυγώτες της συχνότερης μετάλλαξης F508del, ηλικίας άνω των 12 ετών ενώ, πολύ σύντομα η θεραπεία αυτή θα επεκταθεί και σε μικρότερους ασθενείς. Ενδεικτικά αναφέρει, ότι στο Κέντρο Κυστικής Ίνωσης του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» – που είναι και το μεγαλύτερο Κέντρο στη χώρα μας με πάνω από 300 ασθενείς – γίνεται ήδη χρήση των νέων θεραπειών από 75 περίπου ασθενείς.
Εντός του 2018, επίκειται η έγκριση ενός νεότερου συνδυασμού φαρμάκων που θα στοχεύει τόσο στους ομοζυγώτες όσο και σε ορισμένους ετεροζυγώτες της F508del μετάλλαξης.
Όπως επισημαίνει η κ. Λούκου, εκτιμάται ότι έως το 2020, το 90% των ασθενών θα έχει πρόσβαση σε θεραπείες αυτού του είδους. Ενώ η γονιδιακή θεραπεία, που στοχεύει στο σύνολο των ασθενών άσχετα με τις μεταλλάξεις που φέρουν, βρίσκεται σε πιο πρώιμη φάση ανάπτυξης, με ενθαρρυντικά πάντως μέχρι στιγμής αποτελέσματα.
Η κ. Φιλία Διαμαντέα, διευθύντρια της Μονάδας Ενηλίκων Κυστικής Ίνωσης, στο Γενικό Νοσοκομείο «Σισμανόγλειο» μας περιγράφει την κατάσταση των ενηλίκων ασθενών και τις μεταμοσχεύσεις.
Όπως λέει, στην Μονάδα Κυστικής Ίνωσης Ενηλίκων στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο παρακολουθούνται και νοσηλεύονται στην παρούσα φάση 220 ασθενείς. Η Μονάδα υποδέχεται περίπου 20 νέους ασθενείς τον χρόνο από την αντίστοιχη Παιδιατρική Μονάδα στο Νοσοκομείο Παίδων Αγ.Σοφία. Επειδή το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με κυστική ίνωση έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, διεθνώς έχει υπολογισθεί ότι ο αριθμός των ασθενών στα Τμήματα Ενηλίκων πρόκειται να αυξηθεί κατά 50% την επόμενη 10ετία. Συνεπώς είναι επιτακτική ανάγκη να ενισχυθούν τα τμήματα ενηλίκων με το απαραίτητο εξειδικευμένο προσωπικό, ιατρικό και παραϊατρικό.
Σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα, η παρακολούθηση και η φροντίδα αυτών των ασθενών πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό πολλών ειδικοτήτων, με συντονιστή τον εξειδικευμένο Πνευμονολόγο. Ο αριθμός των εξειδικευμένων Πνευμονολόγων πρέπει να είναι 1 για κάθε περίπου 100 ασθενείς. Ταυτόχρονα εξειδικευμένοι ιατροί άλλων ειδικοτήτων (Γαστρεντερολόγος – Ηπατολόγος, Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, ΩΡΛ, Ρευματολόγος, Θωρακοχειρουργός και Επεμβατικός Ακτινολόγος), πρέπει να πλαισιώνουν την μονάδα, δεδομένης της προσβολής πολλών συστημάτων του οργανισμού από την νόσο. Στην παρούσα φάση στην μονάδα ενηλίκων του Σισμανογλείου απασχολούνται 1 μόνιμη και 1 επικουρική πνευμονολόγος , ενώ αναμένεται η πρόσληψη 2ου μόνιμου επιμελητή.
Επειδή στους ενήλικες ασθενείς οι πιο σοβαρές επιπλοκές της νόσου αφορούν το αναπνευστικό σύστημα, η μεταμόσχευση πνευμόνων αποτελεί την μόνη βιώσιμη λύση στα τελικά στάδια αναπνευστικής ανεπάρκειας. Δεδομένου ότι δυστυχώς στην χώρα μας δεν υφίσταται μεταμοσχευτικό κέντρο που πραγματοποιεί μεταμοσχεύσεις πνευμόνων, η μονάδα ενηλίκων στο Σισμανόγλειο έχει συνδεθεί με το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βιέννης όπου τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί 40 επιτυχείς μεταμοσχεύσεις στους ασθενείς μας. Επειδή το κόστος της επέμβασης αλλά και της μετέπειτα παρακολούθησης και φροντίδας των ασθενών είναι υπέρογκο, υπάρχει άμεση ανάγκη να οργανωθεί τουλάχιστον σε πρώτη φάση ένα σύστημα παρακολούθησης των ασθενών μετά τον 1ο χρόνο από την μεταμόσχευση στην χώρα μας όπου σε συνεργασία με το μεταμοσχευτικό κέντρο της Βιέννης θα αναλάβει την επίβλεψη των ασθενών. Σε δεύτερη φάση, ένα καλά οργανωμένο μεταμοσχευτικό κέντρο με εξειδίκευση στην μεταμόσχευση πνευμόνων θα πρέπει να λειτουργήσει και στη χώρα μας.
Τι γνωρίζουμε για την κυστική ίνωση
Πρόκειται για την πιο συχνή κληρονομική νόσο στη λευκή φυλή ενώ, στην χώρα μας εκτιμάται ότι γεννιέται ένα παιδί την εβδομάδα. Για να γεννηθεί ένα παιδί με κυστική ίνωση θα πρέπει να κληρονομήσει ένα ελαττωματικό γονίδιο από κάθε γονέα-φορέα. Στην Ελλάδα υπολογίζονται 500.000 φορείς, ενώ μπορεί να ανακαλύψει κάποιος αν είναι φορέας μέσω προγεννητικού ελέγχου. Είναι πολυσυστηματική νόσος καθώς επηρεάζει και καταστρέφει διάφορα όργανα και κυρίως τους πνεύμονες με αποτέλεσμα η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών να καταλήγει από αναπνευστική ανεπάρκεια. Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει οριστική θεραπεία.
Τους στόχους, τις ανησυχίες και τις προκλήσεις για το 2018 αναλύει ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Κυστικής Ίνωσης κ. Δημήτρης Κοντοπίδης.
Όπως λέει, τα νέα για την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κυστικής Ίνωσης είναι κάτι παραπάνω από ευχάριστα. Νέα φάρμακα για όλο και περισσότερους ασθενείς που με επίμονους αγώνες καταφέραμε να αποζημιώνονται στη χώρα μας. Όλο και περισσότεροι αριθμητικά γίνονται οι ενήλικες ασθενείς, ενώ αυξάνεται σημαντικά το προσδόκιμο ζωής. Οι μεταμοσχεύσεις τα τελευταία 4 χρόνια κοντεύουν να φτάσουν τον αριθμό του συνόλου των μεταμοσχεύσεων πνεύμονα που έχουν πραγματοποιηθεί σε ασθενείς μας από το 1983.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Κοντοπίδη, υπάρχουν ακόμα προβλήματα. Το μεγαλύτερο εντοπίζεται στις υπο στελεχωμένες μονάδες ενηλίκων Κ.Ι. του ‘’Σισμανογλείου’’ στην Αθήνα και του ‘’Παπανικολάου’’ στην Θεσσαλονίκη, που λειτουργούν χάρη στην αυτοθυσία των ιατρών και του ελάχιστου προσωπικού όπου αν δεν βρεθεί άμεσα λύση θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα. Η ‘’φιλοξενία’’ των ασθενών για μεταμοσχεύσεις στην Αυστρία εκτός από το υπέρογκο κόστος έχει και αυτή ημερομηνία λήξης. Αν δεν προχωρήσουμε έγκαιρα σε πρόγραμμα παρακολούθησης ‘’follow up’’ των μεταμοσχευμένων ασθενών και στη συνέχεια ανάπτυξής του σε πλήρες πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα, είναι μια ακόμη τραγική κατάληξη απώλειας κεκτημένου των ασθενών για 2η ευκαιρία στην ζωή. Ο εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), έχει επανειλημμένως αναλύσει το σχέδιο δράσης που θα πρέπει να υποστηριχτεί έγκαιρα από την Πολιτεία.
Παρόλα αυτά, οι επιτυχής συνεργασίες στα θέματα των μεταμοσχεύσεων με την Αυστρία, η διασύνδεση της μονάδας Κ.Ι. Σισμανογλείου με την αντίστοιχη εξειδικευμένη μονάδα ενηλίκων Κ.Ι. του Southampton χωρίς κόστος στο ελληνικό κράτος και η αποτελεσματική διεκδίκηση αποζημίωσης καινοτόμων φαρμάκων για τους ασθενείς είναι αποτέλεσμα της αναζήτησης και εφαρμογής λύσεων μέσω καλών πρακτικών εξωτερικού.
«Η αναμονή έγκρισης κλινικών μελετών καινοτόμων φαρμάκων που αφορούν ετεροζυγώτες ασθενείς με την μετάλλαξη df508 στην χώρα μας αρχές του 2018, η ένταξη στα κέντρα αναφοράς των μονάδων Κ.Ι., η κατ’ οίκον νοσηλεία, η έναρξη προγραμμάτων μεταμόσχευσης στην χώρα μας και τέλος η ένταξη προγραμμάτων άσκησης και φυσιοθεραπείας σε καθημερινή βάση που θα προσδώσει μεγαλύτερο προσδόκιμο και ποιότητα ζωής στους ασθενείς, είναι οι βασικοί μας στόχοι μας για το 2018» τονίζει κλείνοντας ο κ. Κοντοπίδης.
