Οι ιδρυτές του Trauma2Therapy, Δέσποινα Πλουσίου (ψυχοθεραπεύτρια) και Κωνσταντίνος Πλούσιος (διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ΕΝΕΑ Group) με αφορμή το Syros Healing Waves Festival που θα διεξαχθεί στη Σύρο 1-6 Οκτωβρίου, μας μιλούν για την υλοποίηση ενός οράματος που ενώνει την επιστήμη, την καινοτομία και την ανθρώπινη δημιουργικότητα, με στόχο μια κοινωνία πιο συνδεδεμένη, ανθεκτική και δημιουργική.
Κυρία Πλουσίου τι είναι το Syros Healing Waves Festival και γιατί γεννήθηκε η ανάγκη να διοργανωθεί;
Το Syros Healing Waves Festival είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα συνέδριο ψυχοθεραπείας. Είναι ένας ζωντανός τόπος συνάντησης, όπου η επιστήμη, η τέχνη και η ανθρώπινη εμπειρία συνομιλούν.
Η ανάγκη για αυτό το εγχείρημα προέκυψε από την ίδια τη φύση του τραύματος. Το ψυχικό τραύμα δεν είναι μια ατομική παθολογία. Είναι ένα ρήγμα στη σχέση μας με τον εαυτό, με τους άλλους, με τον κόσμο. Και ακριβώς επειδή η πληγή ανοίγει μέσα στις σχέσεις, η θεραπεία δεν μπορεί να περιοριστεί σε έναν ιδιωτικό χώρο, πίσω από κλειστές πόρτες. Είναι πρωτίστως συλλογική διαδικασία, μια επανένταξη στον κοινό ιστό της ζωής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η απόλαυση, η χαρά, η δημιουργικότητα παύουν να είναι «πολυτέλειες». Αντίθετα, αναδεικνύονται ως θεμελιώδη εργαλεία ανθεκτικότητας, ως οδοδείκτες επιστροφής στην ύπαρξη. Η απόλαυση δεν είναι το αντίθετο του πόνου. Είναι η απόδειξη ότι μπορούμε να ξανακατοικήσουμε το σώμα μας χωρίς φόβο. Η δημιουργικότητα δεν είναι διαφυγή. Είναι η ανασύσταση ενός εαυτού που αναπνέει, σχετίζεται, επιθυμεί.
Το Syros Healing Waves Festival επιχειρεί, έτσι, να εγκαινιάσει ένα νέο παράδειγμα: όπου η θεραπεία συναντά την τέχνη, όπου η επιστήμη συνομιλεί με την αισθητική εμπειρία, όπου η γνώση γίνεται πράξη κοινή. Δεν πρόκειται απλώς για μια διοργάνωση, αλλά για μια πρόσκληση σε συλλογική μετάβαση από την εμπειρία του τραύματος στην εμπειρία της ζωής.
Πώς επιλέχθηκε η Σύρος;
Η Σύρος δεν ήταν τυχαία επιλογή. Είναι ένα νησί με βαθιές πολιτιστικές ρίζες, μια αληθινή μήτρα πολιτισμού στο Αιγαίο. Από τα νεοκλασικά της Ερμούπολης μέχρι το Θέατρο Απόλλων, φέρει μια ιστορία σύνθεσης: Δύση και Ανατολή, παλιό και νέο, μεγαλείο και απλότητα. Θέλαμε έναν τόπο που από μόνος του να εμπνέει μεταμόρφωση· που να «κρατά» τον επισκέπτη, να τον αγκαλιάζει, να του θυμίζει ότι είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου.
Για μένα προσωπικά, η Σύρος είναι και τόπος οικογενειακής μνήμης. Ένας τόπος που κουβαλά ιστορίες, στιγμές, ρίζες. Και αυτό δίνει στο εγχείρημα μια διάσταση πιο προσωπική, σχεδόν υπαρξιακή. Δεν είναι μόνο ένας χώρος για να φιλοξενήσει ένα φεστιβάλ. Είναι μια γη αγάπης που με συνδέει με την ίδια μου την ιστορία.
Η Σύρος είναι επίσης το νησί όπου έχουμε ζήσει μερικές από τις πιο απολαυστικές μας στιγμές. Συνδυάζει ποιότητα ζωής με πολιτισμό, υποδομές με αυθεντικότητα. Δεν είναι απλώς η πρώτη στάση του Blue Star στο ταξίδι για άλλα νησιά. Είναι προορισμός. Μια ολοκληρωμένη πόλη μέσα στο Αιγαίο, με θέατρο, μουσείο, νοσοκομείο, με όλες τις δομές που προσφέρουν αίσθηση ασφάλειας, και ταυτόχρονα με τη μαγεία ενός νησιού που έχει τα πάντα χωρίς να φωνάζει. Ένας τόπος που ξέρει να σε γαληνεύει, που σε κερδίζει αθόρυβα, με την ουσία του.
«Ένα ταξίδι από το Τραύμα στην Απόλαυση» — τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Το τραύμα συχνά μάς κρατά εγκλωβισμένους σε μια ζωή περιορισμένη, όπου η επιβίωση γίνεται προτεραιότητα και η χαρά μοιάζει απρόσιτη. Για πολλά χρόνια η ψυχοθεραπευτική έρευνα επικεντρώθηκε κυρίως στην κατανόηση και στην αναγνώριση της πληγής: να δώσουμε όνομα στον πόνο, να αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα, να συνδέσουμε το παρελθόν με το παρόν. Αυτό είναι ένα καθοριστικό βήμα, αλλά δεν είναι το τέλος της διαδρομής.
Το «ταξίδι από το Τραύμα στην Απόλαυση» σηματοδοτεί την επόμενη φάση: τη φάση της ανάκτησης της ζωής. Όχι μόνο να μην πονάμε, αλλά να μπορούμε ξανά να ζούμε, να νιώθουμε, να απολαμβάνουμε. Η απόλαυση εδώ δεν είναι επιφανειακή ή ηδονιστική. Είναι η βαθιά εμπειρία του να κατοικείς το σώμα σου χωρίς φόβο, να νιώθεις ασφαλής μέσα του, να μπορείς να δίνεις και να δέχεσαι χαρά. Είναι η στιγμή που η ψυχή δεν ορίζεται πια από το τραύμα, αλλά από τη δυνατότητα για δημιουργικότητα, σύνδεση και ευχαρίστηση.
Στην πράξη, το ταξίδι αυτό δεν είναι γραμμικό. Δεν μοιάζει με μια πορεία με σαφή αρχή και τέλος. Είναι μια εμπειρία που ανοίγεται σε Επιστημονικό, Σωματικό, Καλλιτεχνικό και Συλλογικό επίπεδο.
Το «από το Τραύμα στην Απόλαυση» είναι, με άλλα λόγια, μια πρόσκληση: να ξεφύγουμε από το στενό πλαίσιο της απλής επούλωσης και να στραφούμε προς την άνθιση. Να επανασυνδεθούμε με τη χαρά ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, ως μέσο θεραπείας, αλλά και ως στόχο ζωής.
Όταν μιλάμε για τραύμα, να βάλουμε ένα μικρό πλαίσιο στο ποιο τραύμα εννοούμε για να το κατανοήσει και το κοινό;
Όταν μιλάμε για ψυχικό τραύμα, αναφερόμαστε σε ένα φάσμα κατακλυσμιαίων εμπειριών που εκτείνεται από το ατομικό έως το συλλογικό επίπεδο. Σε προσωπικό πλαίσιο, περιλαμβάνει την κακοποίηση, την απώλεια, την παραμέληση, τη βία σε όλες της τις μορφές. Σε συλλογικό επίπεδο, αφορά εμπειρίες που αγγίζουν ολόκληρες κοινωνίες: πολέμους, οικονομικές κρίσεις, πανδημίες.
Ουσιαστικά, το τραύμα είναι η διακοπή της φυσικής συνέχειας της ζωής. Μια εμπειρία που εγκλωβίζει το άτομο σε έναν ψυχοβιολογικό χρόνο που δεν προχωρά. Παρόλο που το γεγονός έχει παρέλθει, το νευρικό σύστημα παραμένει συγκλονισμένο σε κατάσταση συναγερμού, αναπαράγοντας συνεχώς το βίωμα της απειλής. Με αυτήν την έννοια, το τραύμα δεν είναι απλώς μνήμη, είναι μια κατάσταση ύπαρξης.
Και όσο πιο μικροί εκτεθήκαμε σε κατακλυσμικές εμπειρίες, όσο πιο επαναληπτικά αυτές συνέβησαν, τόσο πιο βαθιά επηρέασαν τη νευροβιολογική μας ανάπτυξη. Το τραύμα στην παιδική ηλικία δεν αφήνει μόνο ψυχικά αποτυπώματα. Αλλάζει τον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι βασικές δομές του εγκεφάλου που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα. Η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος, ο προμετωπιαίος φλοιός, περιοχές που ρυθμίζουν τον φόβο, τη μνήμη και τα συναισθήματα, αρχίζουν να λειτουργούν μέσα σε ένα πλαίσιο συνεχούς απειλής. Έτσι, ο άνθρωπος μαθαίνει να βλέπει τον κόσμο μέσα από τον φακό του κινδύνου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει κίνδυνος.
Το σώμα κουβαλάει αυτή τη μνήμη με τρόπους απτούς: στον ύπνο που διαταράσσεται, στην αναπνοή που δεν κατεβαίνει βαθιά, στους μυς που μένουν σφιγμένοι, στην υπερδιέγερση, στο πάγωμα ή την αποσύνδεση. Γι’ αυτό η θεραπεία δεν μπορεί να είναι μόνο λεκτική ή γνωσιακή. Για να υπάρξει αληθινή αλλαγή, χρειάζεται να συμπεριληφθούν το σώμα, η σχέση με τους άλλους και η επαναφορά του ατόμου μέσα στην κοινότητα.
Μόνο τότε η ζωή μπορεί να ξαναρχίσει να ρέει.
Μεγάλα ονόματα της ψυχοθεραπείας και της τέχνης θα είναι στη Σύρο. Τι να περιμένουμε;
Ο Bessel van der Kolk αποτελεί έναν από τους πλέον εμβληματικούς επιστήμονες στον χώρο της ψυχιατρικής και της τραυματοθεραπείας. Το μνημειώδες έργο του The Body Keeps the Score άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το ψυχικό τραύμα, αναδεικνύοντας ότι δεν πρόκειται απλώς για μια μνήμη που κατοικεί στον νου, αλλά για μια εμπειρία που εγγράφεται στο σώμα και διαμορφώνει ολόκληρη την ύπαρξη. Στη Σύρο ίδιος θα φωτίσει τους δρόμους μέσα από τους οποίους μπορεί να αποκατασταθεί η ισορροπία και η σύνδεση με τη ζωή. Η παρουσία αυτού του σπουδαίου δασκάλου του στο νησί μας, είναι τιμητική και συγκινητική.
Δίπλα του, ο Benjamin Fry, ψυχοθεραπευτής, συγγραφέας και ιδρυτής του Khiron Clinics, αποτελεί μια από τις πιο σπουδαίες φωνές της εποχής μας στο πεδίο της ψυχοθεραπείας και των σχέσεων. Με το βιβλίο του The Invisible Lion έχει δώσει φωνή σε μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων που παλεύουν με τα ολέθρια συμπτώματα του ψυχικού τραύματος, προσφέροντας έναν τρόπο κατανόησης που είναι ταυτόχρονα επιστημονικά τεκμηριωμένος και συγκινητικά ανθρώπινος.
Συμμετέχει επίσης η Licia Sky, συνιδρύτρια του Trauma Research Foundation, μια θεραπεύτρια και καλλιτέχνιδα με μοναδική, ενσώματη προσέγγιση, η οποία φέρνει τη θεραπεία σε διάλογο με τη φωνή, την κίνηση και την τέχνη. Η παρουσία της μάς υπενθυμίζει ότι η επούλωση δεν είναι μόνο γνωσιακή διαδικασία, αλλά πρωτίστως μια πράξη σύνδεσης με την καρδιά, το σώμα και τον συνάνθρωπο.
Παράλληλα, έντεκα Έλληνες επιστήμονες ψυχικής υγείας , ψυχολόγοι, ψυχίατροι και γιατροί, θα προσφέρουν στο κοινό της Σύρου δωρεάν ομιλίες και συζητήσεις. Έτσι, η γνώση και η θεραπεία δεν μένουν μόνο στο επίπεδο του διεθνούς διαλόγου, αλλά ριζώνουν στην τοπική κοινότητα, καθιστώντας το φεστιβάλ έναν τόπο αληθινής ανταλλαγής και προσφοράς.
Και σε αυτή τη γιορτή, η τέχνη δεν έρχεται απλώς να συνοδεύσει την επιστήμη· γίνεται ισότιμη συνοδοιπόρος. Ο πολυβραβευμένος συνθέτης Zbigniew Preisner, μια από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης μουσικής, συνέθεσε αποκλειστικά για το φεστιβάλ το έργο Healing Waves, που θα παρουσιαστεί σε παγκόσμια πρεμιέρα στη Σύρο. Δεν προέκυψε από μια τυπική ανάθεση. Γεννήθηκε μέσα από δεσμούς φιλίας και γράφτηκε ειδικά για τη σολίστ Κορίνα Σαμουρκασίδου, που θα το ερμηνεύσει. Ο Preisner θέλησε με αυτόν τον τρόπο να χαρίσει στο όραμα του φεστιβάλ την πιο ουσιαστική του διάσταση: τη δύναμη της τέχνης να μιλά εκεί όπου τα λόγια δεν φτάνουν, να ενώνει, να θεραπεύει.
Το Healing Waves θα ερμηνεύσει η διακεκριμένη σολίστ πιάνου Κορίνα Σαμουρκασίδου, με την εσωτερικότητα και τη δεξιοτεχνία που απαιτεί ένα τέτοιο έργο, ενώ ο Δρ. Νίκος Ξανθούλης, συνθέτης, σολίστ και ερευνητής της αρχαίας ελληνικής μουσικής, θα ανοίξει έναν μουσικό διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, συνδέοντας τη δύναμη της ελληνικής μουσικής παράδοσης με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
Η συνάντηση όλων αυτών των προσωπικοτήτων στη Σύρο δεν είναι απλώς ένα επιστημονικό και πολιτιστικό γεγονός. Είναι μια ιστορική στιγμή, όπου η επιστήμη, η τέχνη και η κοινότητα ενώνονται σε έναν κοινό τόπο για να προσφέρουν επούλωση, μνήμη, συγκίνηση και αναγέννηση.
Με τη μέχρι σήμερα εμπειρία σας, τι αλλάζει στην ψυχοθεραπευτική καινοτομία;
Αυτό που αλλάζει είναι η ίδια η οπτική μας για το τι σημαίνει θεραπεία. Δεν μπορούμε πια να την περιορίσουμε σε μια διαδικασία λόγου, μέσα σε τέσσερις τοίχους. Το τραύμα δεν είναι απλώς μια ανάμνηση που ζει στο νου, είναι μια εμπειρία χαραγμένη στο σώμα, στον τρόπο που αναπνέουμε, που κοιμόμαστε, που σχετιζόμαστε. Και γι’ αυτό η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει το σώμα, να δημιουργεί ασφάλεια, να ρυθμίζει εκ νέου το νευρικό μας σύστημα.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η μουσική, η κίνηση, η αφή, η κοινότητα δεν είναι συμπληρωματικά στοιχεία. Είναι οι βαθύτεροι μηχανισμοί μέσα από τους οποίους το σώμα και η ψυχή ξαναβρίσκουν τον ρυθμό τους. Παράλληλα, βλέπουμε τον άνθρωπο όχι ως ένα μονολιθικό “εγώ”, αλλά ως ένα εσωτερικό σύστημα με πολλά αντιφατικά κομμάτια που συνυπάρχουν ταυτόχρονα, κουβαλούν ιστορίες, ρόλους, προστασία. Η θεραπεία δεν είναι να τα απορρίψουμε, αλλά να τα ακούσουμε με περιέργεια και να τα βοηθήσουμε να μαλακώσουν έτσι ώστε να γίνουν σύμμαχοι μας.
Ταυτόχρονα, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι τα παλιά μοτίβα, όπου ο θεραπευτής παρουσιαζόταν ως αυθεντία που κατέχει όλες τις απαντήσεις, δεν έχουν θέση στη σύγχρονη θεραπεία. Έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε, και οφείλουμε να στεκόμαστε με ταπεινότητα απέναντι στους ανθρώπους που μας εμπιστεύονται. Όσο πιο πολύ γνωρίζει κανείς τους μεγάλους δασκάλους του χώρου, τόσο πιο πολύ εκτιμά την ανθρωπιά τους, τη δύναμή τους να ακούν χωρίς έπαρση, με ανοιχτή καρδιά.
Η πραγματική καινοτομία, λοιπόν, δεν βρίσκεται στη βεβαιότητα, αλλά στη γνήσια συνάντηση. Στο να ακούμε με περιέργεια και σεβασμό, και να δημιουργούμε χώρο όχι μόνο για τον πόνο αλλά και για την απόλαυση. Γιατί η απόλαυση δεν είναι πολυτέλεια, είναι το πιο καθαρό σημάδι ότι η ζωή ξαναρχίζει να ρέει.
Κύριε Πλούσιε, προέρχεστε από τον χώρο της ναυτιλίας. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να συνδεθείτε με το όραμα του Trauma2Therapy;
Η ναυτιλία και η ψυχοθεραπεία φαίνονται διαφορετικοί κόσμοι, αλλά στην ουσία τους έχουν κάτι κοινό: τον άνθρωπο. Στη θάλασσα μαθαίνεις να σέβεσαι δυνάμεις που δεν ελέγχεις, να στηρίζεσαι στην ομάδα σου, να εμπιστεύεσαι. Έτσι βλέπω και το Trauma2Therapy. Κανείς δεν πορεύεται μόνος. Ο δικός μου ρόλος δεν είναι θεραπευτικός. Είναι να στηρίζω, να είμαι παρών, να βοηθώ ώστε το όραμα που χτίζουμε με τη Δέσποινα
Πλουσίου και τη Σοφία Βασιλάκου να πατά γερά και να αντέχει στον χρόνο. Γιατί η επούλωση δεν είναι μια ατομική υπόθεση. Είναι ένα ταξίδι κοινό. Ένα ταξίδι που χρειάζεται στήριξη, σταθερότητα και εμπιστοσύνη, όπως ακριβώς κάθε ταξίδι στη θάλασσα.
Η επιλογή της Σύρου για τη διοργάνωση του φεστιβάλ έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά;
Η Σύρος είναι ο τόπος μας. Είναι το νησί του πατέρα μας, γεμάτο μνήμες, ιστορίες και ρίζες. Ο πατέρας μας είχε έναν βαθύ δεσμό με τη θάλασσα και τον ταρσανά της οικογένειας, κι αυτός ο δεσμός μένει ζωντανός μέσα μας. Το ότι το φεστιβάλ ξεκινά εδώ δεν είναι τυχαίο. Είναι ένας τρόπος να τιμήσουμε την οικογένεια και να ενώσουμε το παρελθόν με το μέλλον.
Η επιλογή της Σύρου είναι για μένα και μια πράξη ευθύνης. Γιατί δεν φέρνουμε απλώς ένα φεστιβάλ στον τόπο μας. Φέρνουμε έναν νέο τρόπο να μιλάμε για τη ζωή, για το τραύμα, για την επούλωση. Θέλουμε οι άνθρωποι του νησιού να νιώσουν ότι είναι συμμέτοχοι, ότι αυτό που γίνεται εδώ τους ανήκει. Δεν είναι κάτι «εισαγόμενο», είναι κάτι που γεννιέται μέσα από τον τόπο.
Και προσωπικά, με συγκινεί να βλέπω τη Σύρο να γίνεται σημείο αναφοράς. Ένα νησί που δεν φωνάζει, αλλά που έχει βάθος και ποιότητα, να φωτίζεται μέσα από ένα εγχείρημα που παντρεύει την επιστήμη με την τέχνη και την κοινότητα. Και έτσι .. από τα καΐκια του ταρσανά, περνάμε τώρα στα «ταξίδια» της ψυχής.
Τι σας εμπνέει προσωπικά σε αυτό το εγχείρημα;
Με εμπνέει το ότι η γνώση και η τέχνη συναντιούνται για να φέρουν πραγματική αλλαγή. Με συγκινεί το ότι το κάνουμε μαζί, ως ομάδα. Στη ναυτιλία ξέρω καλά πως κανένα ταξίδι δεν γίνεται χωρίς ομάδα. Το ίδιο ισχύει και εδώ. Στο Trauma2Therapy είμαστε τρεις: η αδερφή μου Δέσποινα Πλουσίου, η Σοφία Βασιλάκου κι εγώ, που μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα.
Κι αυτό το όραμα είναι πάνω απ’ όλα ένα όραμα αγάπης. Μια άλλη ματιά απέναντι στη σκληρή πλευρά του κόσμου των επιχειρήσεων, που μου θυμίζει κάθε μέρα γιατί αξίζει να δουλεύεις: όχι μόνο για το κέρδος, αλλά για να αφήνεις τον κόσμο λίγο πιο ανθρώπινο απ’ ό,τι τον βρήκες. Και αυτός είναι ο τρόπος που πορεύομαι: με σεβασμό, στήριξη και εμπιστοσύνη στην ομάδα. Στη ζωή, στη θεραπεία, στη θάλασσα
