Η αγορά του φαρμάκου διεθνώς βρίσκεται σε αναβρασμό. Τόσο η πιθανή επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ ή η μείωση τιμών, όσο και η νέα φαρμακευτική νομοθεσία καθώς και η μειωμένες επενδύσεις σε R&D μέσα στην Ευρώπη δημιουργούν ανασφάλεια στις φαρμακοβιομηχανίες. Παρόμοιο είναι το κλίμα και στην Ελλάδα η οποία με αφορμή τις μεταρρυθμίσεις στην Υγεία έχει μπει σε τροχιά αλλαγής του μέχρι σήμερα καθεστώτος στην διακίνηση φαρμάκου.
Χάρη στις εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, η φαρμακευτική βιομηχανία που βασίζεται στην έρευνα διανύει μια συναρπαστική εποχή στην ανάπτυξη φαρμάκων. Οι μέθοδοι έρευνας εξελίσσονται και έχουμε πολλές πολλά υποσχόμενες προοπτικές στον ορίζοντα, με πρωτοποριακές κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες να γίνονται ολοένα και πιο διαθέσιμες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT, η φαρμακευτική βιομηχανία είναι ο τομέας υψηλής τεχνολογίας με την υψηλότερη προστιθέμενη αξία ανά απασχολούμενο, σημαντικά υψηλότερη από τη μέση αξία για τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και μεταποίησης. Η φαρμακευτική βιομηχανία είναι επίσης ο τομέας με τον υψηλότερο λόγο επενδύσεων σε Ε&Α προς καθαρές πωλήσεις. Σύμφωνα με τον Πίνακα Αποτελεσμάτων Βιομηχανικών Επενδύσεων Ε&Α της ΕΕ για το 2024, οι βιομηχανίες υγείας επένδυσαν περίπου 258,1 δισεκατομμύρια ευρώ σε Ε&Α το 2023, αντιπροσωπεύοντας το 20,5% των συνολικών επιχειρηματικών δαπανών για Ε&Α παγκοσμίως.
Η συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης στο σχεδιασμό φαρμακοτεχνικών μορφών
Η υψηλού επιπέδου, οικονομικά προσιτή και ταχεία ανάπτυξη ενός ασφαλούς ποιοτικού φαρμακευτικού σκευάσματος αποτελεί μία περίπλοκη διαδικασία και απαιτεί μία επιστημονικά τεκμηριωμένη συστηματική προσέγγιση. Όπως μας εξηγεί η καθηγήτρια, BPharm, PhD, MRSM στον τομέα Φαρμακευτικής Τεχνολογίας του ΕΚΠΑ, Μαριλένα Βλάχου τα φάρμακα έχουν σημαντικό ρόλο στην ιατρική φροντίδα. Για να παραχθεί όμως το επιθυμητό φαρμακευτικό προϊόν πρέπει, να ακολουθηθούν διαδικασίες δοκιμών και αξιολόγηση των παραμέτρων για τη βέλτιστη θεραπευτική απόδοση κάθε σκευάσματος. Οι διαδικασίες αυτές είναι χρονοβόρες και κοστοβόρες και απαιτούνται μεγάλες ποσότητες υλικών, η πλειονότητα των οποίων δεν ανακυκλώνεται. Η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην παραγωγή των φαρμάκων και τη μείωση του κόστους. Για παράδειγμα, η κατά 30% μείωση του χρόνου μπορεί να εξοικονομήσει πολύ μεγάλα ποσά, καθώς απαιτείται λιγότερος χρόνος για την ολοκλήρωση του κάθε project και συνεπώς λιγότερες εργατοώρες και μισθολογικά κόστη. Ενώ η μείωση των προαπαιτούμενων δοκιμών οδηγεί σε ελαχιστοποίηση του αρνητικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Για την ανάπτυξη φαρμάκων είναι απαραίτητες συγκεκριμένες πληροφορίες, που αφορούν τη δραστική ουσία (API), τα έκδοχα, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εκδόχων και της δραστικής ένωσης , τον εξοπλισμό και κάποιες επιμέρους διαδικασίες. Τα έκδοχα αποτελούν το 0,5% της συνολικής φαρμακευτικής αγοράς και το 90% του φαρμακευτικού προϊόντος (αξία 4 δισεκατομμύρια δολάρια). Η διαδικασία της επιλογής τους σε ένα γενόσημο προϊόν είναι κρίσιμης σημασίας. Η τιμή των πρωτότυπων φαρμάκων μπορεί να μειωθεί έως και 80% μετά την εμπορευματοποίηση ενός νέου βιοϊσοδύναμου γενόσημου προϊόντος, με την ίδια θεραπευτική δράση. Ενώ η αξία της παγκόσμιας αγοράς γενόσημων φαρμάκων προβλέπεται να αυξηθεί από $312 δισεκατομμύρια το 2021 σε $442 δισεκατομμύρια το 2026. Γενικότερα τα έσοδα από τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, στον τομέα της Υγείας, προβλέπεται να αυξηθούν από $6,9δισεκατομμύρια το 2022, σε $67,4 δισεκατομμύρια το 2027 και να φτάσουν τα $188δισεκατομμύρια ως το 2030. Σύμφωνα με τα στοιχεία, πάνω από το 90% των φαρμακευτικών εταιρειών είναι πρόθυμες να επενδύσουν στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) για να αυξήσουν τα ποσοστά επιτυχίας παραγωγής νέων φαρμάκων, μειώνοντας ταυτόχρονα τα λειτουργικά κόστη. Μέχρι σήμερα, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια κα Βλάχου, περίπου $54 δισεκατομμύρια έχουν εξοικονομηθεί από φαρμακευτικές εταιρείες, λόγω της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης. Εκτιμάται επίσης, ότι πάνω από το 60% των φαρμακευτικών εταιρειών παγκοσμίως σκοπεύουν να υιοθετήσουν τεχνολογίες AI έως το 2030.
Η Κίνα ξεπερνά τις ΗΠΑ και την ΕΕ για πρώτη φορά ως ηγέτης στην ανακάλυψη φαρμάκων
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA) δημοσίευσε τα ετήσια στοιχεία της για την ευρωπαϊκή φαρμακευτική βιομηχανία. Η έκθεση παρέχει την πιο εις βάθος ανάλυση της δραστηριότητας της φαρμακευτικής βιομηχανίας – συμπεριλαμβανομένων των πωλήσεων, των εξαγωγών, της δραστηριότητας Έρευνας και Ανάπτυξης και της απασχόλησης – σε 27 κράτη μέλη. Δείχνει έναν τομέα όπου οι εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία οδηγούν σε μια συναρπαστική εποχή στην ανάπτυξη φαρμάκων και ότι η εργασία συνεχίζεται αδιάκοπα για την εξεύρεση λύσεων για ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, η σκλήρυνση κατά πλάκας και πολλοί καρκίνοι και σπάνιες ασθένειες.
Η έκθεση όμως, υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα με τον οποίο θα πρέπει να εφαρμοστεί η πρόσφατα ανακοινωθείσα Στρατηγική της ΕΕ για τις Βιοεπιστήμες, η οποία ξεκίνησε στις 2 Ιουλίου, και την ανάγκη ενίσχυσης του τομέα μέσω της αναθεώρησης της Γενικής Φαρμακευτικής Νομοθεσίας και του επερχόμενου Νόμου για τη Βιοτεχνολογία αργότερα φέτος. Εάν συνδυαστεί με αυξημένες επενδύσεις σε καινοτόμα φάρμακα και ένα παγκοσμίως ανταγωνιστικό πλαίσιο πνευματικής ιδιοκτησίας, η στρατηγική μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να επανακτήσει τη θέση της ως παγκόσμιος ηγέτης στις βιοεπιστήμες.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι η Ευρώπη συνεχίζει να αντιμετωπίζει έντονο και αυξανόμενο ανταγωνισμό από αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία που καταγράφουν ταχεία ανάπτυξη στην αγορά και το ερευνητικό περιβάλλον οδηγώντας σε μια σταδιακή μετανάστευση οικονομικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων από την Ευρώπη σε αυτές τις αγορές.
Για παράδειγμα, η συνεχιζόμενη ανάπτυξη στο περιβάλλον αγοράς και έρευνας στην Κίνα συμβάλλει στη μετακίνηση οικονομικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων σε μη ευρωπαϊκές αγορές. Το 2024, η Κίνα ξεπέρασε τόσο τις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη ως δημιουργούς νέων δραστικών ουσιών που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά στην παγκόσμια αγορά. Αφού έχασε το στέμμα της ως η κορυφαία περιοχή καινοτομίας στον κόσμο το 2000, η Ευρώπη βρίσκεται τώρα στην 3η θέση ως δημιουργός νέων μορίων.
Το 2024, η Βόρεια Αμερική αντιπροσώπευε το 54,8% των εκτιμώμενων παγκόσμιων φαρμακευτικών πωλήσεων σε σύγκριση με 22,7% για την Ευρώπη. Ενώ το 66,9% των πωλήσεων νέων φαρμάκων που κυκλοφόρησαν κατά την περίοδο 2019-2023 πραγματοποιήθηκαν στην αγορά των ΗΠΑ, σε σύγκριση με μόλις 15,8% στις ευρωπαϊκές αγορές – με βάση αποκλειστικά τις πέντε χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις.
Η έκθεση δείχνει πώς αυτός ο τομέας αποτελεί πυλώνα της οικονομικής ανθεκτικότητας της περιοχής, απασχολώντας άμεσα περίπου 950.000 άτομα και υποστηρίζοντας έμμεσα έως και τρεις φορές περισσότερη απασχόληση (συνολικά 2,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας). Με 55 δισεκατομμύρια ευρώ να επενδύονται σε Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στην Ευρώπη το 2024, η φαρμακευτική βιομηχανία είναι ο τομέας που επενδύει το μεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων του σε Ε&Α. Ωστόσο, ο τομέας συνεχίζει να αντιμετωπίζει πραγματικές προκλήσεις. Εκτός από τα πρόσθετα κανονιστικά εμπόδια και το κλιμακούμενο κόστος Έρευνας και Ανάπτυξης, ο τομέας συνεχίζει να πλήττεται από τον αντίκτυπο των μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας που εισήγαγαν οι κυβερνήσεις σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης από το 2010.
ΗΠΑ: Δασμοί ή μείωση τιμών
Ένα εκτελεστικό διάταγμα με στόχο τη μείωση του κόστους των συνταγογραφούμενων φαρμάκων στις ΗΠΑ αλλάζει τις ισορροπίες στην αγορά του φαρμάκου. Στόχος του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είναι πρωτίστως να τραβήξει» την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων εξ ολοκλήρου στις ΗΠΑ και δευτερεύοντος να μειώσει τις τιμές των φαρμάκων στη χώρα του αντίστοιχα με τις Ευρωπαϊκές.
Συγκεκριμένα, το εκτελεστικό διάταγμα για την επαναφορά της πολιτικής του «Most-Favored-Nation – MFN» στη τιμολόγηση των φαρμάκων, στόχο έχει να μειώσει τις τιμές από 30% έως 80% ώστε οι ΗΠΑ να μην πληρώνουν σχεδόν 3 φορές περισσότερο από άλλες χώρες για τα ίδια φάρμακα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της φαρμακοβιομηχανίας των ΗΠΑ αν τεθεί σε εφαρμογή αυτό το διάταγμα μόνο θετικά αποτελέσματα δεν θα αποφέρει για τους ασθενείς και τις επιχειρήσεις στην Αμερική. Λίγο μετά την επίσημη ανακοίνωση, ο Stephen J. Ubl, διευθύνων σύμβουλος της Pharmaceutical Research and Manufacturers of America, γνωστής ως PhRMA, επεσήμανε ότι η πιθανή εισαγωγή τιμών από φθηνές χώρες εκτός του ότι θα αποτελέσει μια κακή συμφωνία για τους Αμερικανούς ασθενείς και εργαζόμενους, θα σήμαινε λιγότερες θεραπείες και θα έθετε σε κίνδυνο τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που οι εταιρείες-μέλη του PhRMA σχεδιάζουν να επενδύσουν στην Αμερική, απειλώντας θέσεις εργασίας, βλάπτοντας την οικονομία και κάνοντας τις φαρμακοβιομηχανίες πιο εξαρτημένες από την Κίνα για καινοτόμα φάρμακα.
Αναφερόμενος στο θέμα ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης στο 9th Health Innovation Conference τόνισε ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν όλες οι χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, διότι αν επιμείνει ο πρόεδρος Τραμπ στην πολιτική του θα υπάρξει σημαντική αύξηση στο κόστος των φαρμάκων και θα δημιουργηθούν τεράστια προβλήματα σε εταιρείες, κυβερνήσεις και ασθενείς.
Σε επιφυλακή οι Ευρωπαίοι φαρμακοβιομήχανοι
Παρότι είναι μικρό το ποσοστό εξαγωγών της χώρας μας στις ΗΠΑ αφού μόνο δύο εταιρείες αυτή τη στιγμή στέλνουν προϊόντα, οι αγορά του φαρμάκου τελεί σε αναμονή. Όπως ανέφερε στο πρόσφατο συνέδριο Economist ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ) και διευθύνων σύμβουλος της DEMO, Δημήτρης Δέμος, αν τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο Τράμπ ή να ρίξει τι τιμές στα φάρμακα ή να τους βάλει δασμούς, ο κίνδυνος είναι διττός καθώς οι ΗΠΑ εισάγουν το 90% των φαρμάκων τους από Ινδία. Αν μπουν δασμοί η Ινδία θα στραφεί στην Ευρώπη και θα δημιουργήσει προβλήματα στην παραγωγή.
Παγκόσμιοι κολοσσοί όπως GSK, Bayer, Novartis, Novo Nordisk, Sanofi ακόμα και η Pfizer εκφράζουν τις ανησυχίες τους διότι η αύξηση των δασμών θα διαταράξει τον ρόλο της Ευρώπης ως βασικό παράγοντα στην παγκόσμια φαρμακευτική παραγωγή. Ενώ η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA) προειδοποιεί ότι οι δασμοί θα μπορούσαν να φέρουν εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα από αυτά που ευελπιστεί ο πρόεδρος Τράμπ καθώς μπορεί να μετατοπίσουν την παραγωγή μακριά από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Μια πρόσφατη έρευνα των μελών της Efpia διαπίστωσε ότι το ήμισυ των δαπανών τους για Ε&Α, συνολικού ύψους περίπου 53 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενδεχομένως να εγκαταλείψουν την Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ ηγούνται σε κάθε επενδυτική μέτρηση, από τη διαθεσιμότητα κεφαλαίου, την πνευματική ιδιοκτησία, την ταχύτητα έγκρισης έως τις ανταμοιβές για καινοτομία.
Η αγορά του φαρμακείου στην Ελλάδα: Σταθερότητα στο φυσικό κανάλι, εκρηκτική ανάπτυξη στο ηλεκτρονικό
Σε μια περίοδο όπου η φαρμακευτική αγορά της Ελλάδας συνεχίζει να εξελίσσεται, οι πωλήσεις τόσο στο φυσικό όσο και στο ηλεκτρονικό φαρμακείο καταγράφουν αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις, αναδεικνύοντας νέες τάσεις και προκλήσεις. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την IQVIA Ελλάδος για το κυλιόμενο 12μηνο που ολοκληρώνεται τον Μάιο του 2025, η συνολική αξία των πωλήσεων στα φαρμακεία της χώρας ανήλθε στα 6,37 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 4,78% σε σχέση με το αντίστοιχο προηγούμενο διάστημα. Ωστόσο, πίσω από τη θετική αυτή μεταβολή στην αξία, οι πωλήσεις σε όρους τεμαχίων παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες (-0,76%), γεγονός που υποδηλώνει αύξηση της μέσης τιμής ανά προϊόν ή στροφή των καταναλωτών σε ακριβότερες επιλογές. Η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά όταν εξετάσουμε ξεχωριστά τα δύο κανάλια διανομής: το φυσικό και το ηλεκτρονικό φαρμακείο.
Το ηλεκτρονικό φαρμακείο αναδεικνύεται ως ο μεγάλος πρωταγωνιστής της περιόδου, με τις πωλήσεις του σε αξία να αυξάνονται κατά 12,5%, σχεδόν τριπλάσια ταχύτητα σε σχέση με το φυσικό φαρμακείο, το οποίο κατέγραψε αύξηση 4,5%. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η εικόνα σε επίπεδο τεμαχίων: ενώ το φυσικό φαρμακείο σημείωσε οριακή πτώση (-1%), το ηλεκτρονικό κανάλι παρουσίασε αύξηση 6,6%.
Η σύγκριση των δύο καναλιών απαιτεί προσεκτική ανάλυση, καθώς δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμα. Το φυσικό φαρμακείο περιλαμβάνει συνταγογραφούμενα φάρμακα και ΜΗΣΥΦΑ (μη συνταγογραφούμενα φάρμακα), τα οποία απουσιάζουν από το ηλεκτρονικό κανάλι. Επιπλέον, το ηλεκτρονικό φαρμακείο διαθέτει ευρύτερο κωδικολόγιο σε πολλές κατηγορίες προϊόντων, γεγονός που επηρεάζει τη σύνθεση των πωλήσεων.
Όταν η σύγκριση γίνεται σε συγκρίσιμους όρους – δηλαδή εξαιρώντας από το φυσικό φαρμακείο τα συνταγογραφούμενα και τα ΜΗΣΥΦΑ –η εικόνα αλλάζει: η αύξηση σε αξία περιορίζεται στο 3%, ενώ οι τεμαχιακές πωλήσεις παραμένουν σχεδόν σταθερές (+0,03%).
Η ανάλυση της κατανομής των πωλήσεων ανά κατηγορία αποκαλύπτει τη διαφορετική φυσιογνωμία των δύο καναλιών. Στο φυσικό φαρμακείο, τα συνταγογραφούμενα φάρμακα κυριαρχούν, με 72% συμμετοχή σε αξία και 65% σε όγκο. Ακολουθούν τα OTC και τα ΜΗΣΥΦΑ (21% σε όγκο, 15% σε αξία), ενώ τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας (PEC) καταλαμβάνουν μικρότερο μερίδιο (8% σε όγκο, 9% σε αξία). Αντίθετα, στο ηλεκτρονικό φαρμακείο, η προσωπική φροντίδα κυριαρχεί (51% σε αξία, 53% σε όγκο), με τα OTC – χωρίς τα ΜΗΣΥΦΑ – να ακολουθούν (40% σε αξία, 35% σε όγκο).
Η δυναμική του ηλεκτρονικού καναλιού ενισχύεται περαιτέρω όταν εξετάζουμε την κατανομή των πωλήσεων σε ίσους όρους. Για παράδειγμα, στα OTC προϊόντα (εξαιρουμένων των ΜΗΣΥΦΑ), το ηλεκτρονικό φαρμακείο αντιπροσωπεύει πλέον το 15% των πωλήσεων σε αξία, ποσοστό που ισχύει και για τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας.
Η συμβολή της υπηρεσίας ePharmacy audit της IQVIA
Μέσα σε αυτό το δυναμικό και μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η IQVIA Ελλάδος έρχεται να καλύψει ένα κρίσιμο κενό στην πληροφόρηση της αγοράς, παρουσιάζοντας την καινοτόμο υπηρεσία ePharmacy audit. Η υπηρεσία αυτή βασίζεται στη συλλογή πραγματικών, επαληθευμένων δεδομένων πωλήσεων από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ηλεκτρονικών φαρμακείων, προσφέροντας για πρώτη φορά μια αξιόπιστη και πλήρη αποτύπωση της αγοράς του ηλεκτρονικού φαρμακείου στην Ελλάδα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της υπηρεσίας περιλαμβάνουν:
- Ακρίβεια και αξιοπιστία: Καθημερινή συλλογή δεδομένων σε επίπεδο barcode απευθείας από τα ERP συστήματα των φαρμακείων.
- Αντιπροσωπευτικότητα: Χρήση προηγμένων στατιστικών μεθόδων για την αναγωγή των δεδομένων σε επίπεδο συνολικής αγοράς.
- Διαχωρισμός B2C και B2B: Εστίαση στην πραγματική εγχώρια καταναλωτική ζήτηση.
- Κατηγοριοποίηση κατά τα παγκόσμια πρότυπα της IQVIA: Εξασφαλίζεται η συγκρισιμότητα των δεδομένων μεταξύ φυσικού και ηλεκτρονικού καναλιού.
Επιπλέον, η υπηρεσία συνοδεύεται από ένα ευρύ φάσμα εργαλείων ανάλυσης, όπως γεωγραφική κατανομή πωλήσεων, αξιολόγηση προωθητικών ενεργειών, και βελτιστοποίηση τιμολογιακής πολιτικής, προσφέροντας στις φαρμακευτικές εταιρείες τη δυνατότητα λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων. Σε συνδυασμό με την ήδη καθιερωμένη υπηρεσία Retail Pharmacy Audit για τα φυσικά φαρμακεία, η IQVIA προσφέρει πλέον μια ολοκληρωμένη εικόνα της φαρμακευτικής αγοράς στην Ελλάδα, ενισχύοντας τη θέση της ως το gold standard στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων στον κλάδο.
Αλλαγές στη διάθεση των Φαρμάκων Υψηλού Κόστους
Αντίθετοι με την κατ’ οίκον διάθεση των ΦΥΚ (Φάρμακα Υψηλού Κόστους) είναι οι Συνεταιριστικές Φαρμακαποθήκες, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φαρμακαποθηκάριων καθώς και οι φαρμακοποιοί. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ο.Σ.Φ.Ε. τα Φάρμακα Υψηλού Κόστους θα πρέπει να επιτρέψουν στο φυσικό κανάλι διανομής που είναι αυτό της φαρμακοβιομηχανίας – φαρμακαποθήκης – φαρμακείου, καθώς μόνο έτσι εξασφαλίζεται στον ασθενή ταχύτερη πρόσβαση στο φάρμακο του υπό οποιασδήποτε συνθήκες.
Όπως εξηγεί η ανακοίνωση εδώ και ορισμένα χρόνια λειτουργεί πιλοτικό μοντέλο διακίνησης φαρμάκων ΦΥΚ από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ προς τα σπίτια των ασθενών αλλά και προς τα φαρμακεία (χωρίς συμμετοχή των φαρμακαποθηκών σε κανένα από τα δύο σκέλη) και παρά την ελάχιστη ζήτηση της εν λόγω υπηρεσίας από τους ασθενείς, υπήρξαν πολλά παράπονα για καθυστερημένες παραδόσεις στα σπίτια και στα φαρμακεία, οι οποίες δημιουργούν την εύλογη απορία για το κατά πόσο τηρούνται οι απαιτούμενες συνθήκες διακίνησης τους.
Παρά τις αντιδράσεις που καταγράφηκαν όμως το προηγούμενο διάστημα οι ασθενείς φαίνεται ότι «αγκάλιασαν» το πρόγραμμα της κατ’ οίκον διανομής Φαρμάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) καθώς η αυξανόμενη ζήτηση δημιούργησε προβλήματα logistics στις παραδόσεις. Σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη από τις 1000 συνταγές ημερησίως που είχαν υπολογίσει για τη δοκιμαστική περίοδο έφτασαν τις 3.500 με 4.000 συνταγές σε μια εβδομάδα. Αυτό δημιούργησε τα προβλήματα αλλά έχουν ζητηθεί ενισχύσεις ώστε όλα να πάνε καλά.
Ξεπέρασαν τις 30.000 τα αιτήματα για αποστολή ΦΥΚ κατ’ οίκον
Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία του ΕΟΠΥΥ σε ό,τι αφορά τα αιτήματα για αποστολή φαρμάκων είτε κατ’ οίκον είτε σε Σημεία Διανομής του ΕΟΠΥΥ από την ημερομηνία έναρξης του έργου στις 16/06/2025 και έως 7/07/2025, συνολικά έχουν υποβληθεί 24.694 νέα αιτήματα και συνολικά 32.294 αιτήματα (αν συμπεριληφθούν και τα 7.600 αιτήματα σε εκκρεμότητα από το Φαρμακείο του Ρέντη). Εξ αυτών:
- 890 αιτήματα βρίσκονται προς έλεγχο από τους φαρμακοποιούς.
- 6.190 αιτήματα δεν έχουν εγκριθεί από φαρμακοποιούς λόγω πρόωρου αιτήματος ή άλλων φαρμακευτικών λόγων.
- 2.100 αιτήματα έχουν εγκριθεί από φαρμακοποιούς και είναι προς συλλογή από τον ανάδοχο.
- 4.085 αιτήματα έχουν εκτελεστεί από φαρμακοποιούς και είναι προς συσκευασία και αποστολή.
- 4.175 έχουν αποσταλεί για παράδοση και αναμένεται η παράδοση τους στους ασθενείς.
- 14.854 παραδόθηκαν ήδη στους ασθενείς.
Τα ΦΥΚ στα ιδιωτικά φαρμακεία
Έπειτα από την επικύρωση της συμφωνίας με την εταιρεία Unilog, συμφερόντων Λιναρδάκη, για να στέλνει τα Φάρμακα Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) κατ’ οίκον, ο υπουργός Υγείας συμφώνησε και με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο για την εκχώρηση μεγάλου αριθμού συνταγών ΦΥΚ με το αντίτιμο των 20 ευρώ + ΦΠΑ ανά συνταγή και αναμένεται η αναπροσαρμογή της λίστας των ΦΥΚ για να ξεκινήσει η διάθεση τους από τα ιδιωτικά φαρμακεία.
Ως εκ τούτου, 70.000 συνταγές Φαρμάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) το μήνα απεγκλωβίζονται από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ και μπαίνουν στα ιδιωτικά και στις κατ’ οίκον μεταφορές με στόχο να σταματήσει η ταλαιπωρία χιλιάδων ασθενών. Σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη υπολογίζονται στις 70.000 οι συνταγές που θα «φύγουν» από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ και αφορούν συγκεκριμένες κατηγορίες παθήσεων.
Ο κ. Γεωργιάδης ξεκαθάρισε στο συνέδριο του Πανελλήνιου Συλλόγου Φαρμακαποθηκάριων , ότι δεν μπορούν να μπουν τα ΦΥΚ στο κανάλι διανομής των υπολοίπων διότι ο ΕΟΠΥΥ δεν διαθέτει 700 με 800 εκατομμύρια ευρώ που είναι το κόστος αυτών για να τα διαθέσει μέσω αυτού του καναλιού. Επιπλέον εξήγησε ότι αν τα φάρμακα αυτά μπουν στο κανονικό κανάλι διανομής οι ασθενείς θα έχουν 25% συμμετοχή κάτι που δεν είναι αποδεκτό από το υπουργείο. Ωστόσο, οι παράγοντες της αγοράς επιμένουν ότι θα μπορούσαν να μπουν ως φάρμακα χρεωμένα στον ΕΟΠΥΥ και να μην υπάρχει συμμετοχή.
Αναθεώρηση της λίστας των ΦΥΚ
Σύμφωνος με την αναθεώρηση της λίστας των Φαρμάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) έχει δηλώσει ο υπουργός Υγείας καθώς παράγοντες της αγοράς έχουν επισημάνει ότι στη λίστα συγκαταλέγονται σκευάσματα τα οποία δεν είναι υψηλού κόστους και δεν κατανοούν με ποιες προϋποθέσεις έχει καταρτιστεί αυτή η λίστα. Ήδη στο υπουργείο Υγείας ο γενικός γραμματέας Άρης Αγγελής με μια ομάδα ειδικών που απαρτίζεται από 5 φαρμακοποιούς και 3 γιατρούς αξιολογούν τη λίστα των ΦΥΚ με σοβαρά επιστημονικά κριτήρια αλλά και κριτήρια κόστους, συμμετοχής των ασθενών, πληθυσμιακά (επιπολασμός) καθώς και φαρμακοτεχνικής μορφής των σκευασμάτων.
Ηλεκτρονικός έλεγχος των φαρμάκων
Η Ελλάδα εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή πλατφόρμα ελέγχου των φαρμάκων στο EMVO. Μέχρι σήμερα τα φάρμακα χρησιμοποιούσαν για έλεγχο την ταινία γνησιότητας. Ουσιαστικά αυτή όμως προστάτευε τα φάρμακα που περνούσαν μέσα από τον κάθε ασφαλιστικό φορέα. Τα υπόλοιπα που διακινούνταν χωρίς ασφαλιστική αποζημίωση αντιμετώπιζαν προβλήματα με ψευδεπίγραφα φάρμακα. Από εδώ και στο εξής κάθε φαρμακείο ή τελικός χρήστης θα διαθέτει τουλάχιστον ένα σαρωτή για να ελέγχει κάθε συσκευασία πριν διανεμηθεί. Ο σαρωτής συνδέεται με μια κεντρική βάση δεδομένων των φαρμάκων που παρασκευάζονται, διανέμονται και διατίθενται προς πώληση στην Ελλάδα. Με το ηλεκτρονικό σκανάρισμα θα διασφαλιστεί η ασφαλής διακίνηση όλων των φαρμάκων στη χώρα μας.
Το HMVO θα μπει κάτω από την ομπρέλα του EMVO (Ευρωπαϊκού Οργανισμούς Επαλήθευσης Φαρμάκων). Ο νέος ιστότοπος παρέχει τη δυνατότητα εγγραφής στους τελικούς χρήστες (end users), που είναι οι κάτοχοι χονδρεμπορικής άδειας, οι οποίοι μπορούν να εγγραφούν απευθείας στο HMVS, (το σύστημα του HMVO). Το HMVO στοχεύει στην πλήρη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές και εθνικές νομοθετικές απαιτήσεις, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια των φαρμάκων στην Ελλάδα.
Νέος Οργανισμός με ηχηρές απουσίες
Ο Ελληνικός Οργανισμός Επαλήθευσης Φαρμάκων (HMVO) ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2023 με εταίρους το Σύνδεσμο Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), την Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο (ΠΦΣ), το PhRMA Innovation Forum (PIF) και το Σύλλογος Αντιπροσώπων Ειδών και Ειδικοτήτων (ΣΑΦΕΕ). Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό στο ΔΣ θα έπρεπε να υπάρχει παρουσία και των χονδρεμπόρων. Ωστόσο στην Ελλάδα οι χονδρέμποροι του Πανελλήνιου Συλλόγου Φαρμακαποθηκών και των Συνεταιριστικών Φαρμακαποθηκών δεν έδωσαν το παρόν στην παρουσίαση της του Οργανισμού παρότι είναι συνδεδεμένοι με την αλυσίδα ελέγχου καθώς έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για να διορθωθεί το ΔΣ και να είναι ο ρόλος τους αντίστοιχος του European Medicine Verification Organization (EMVO).
Τα προβλήματα με τα ψευδεπίγραφα φάρμακα
Τα ψευδεπίγραφα φάρμακα είναι πλαστά φάρμακα που ξεγελούν ότι είναι τα πραγματικά και εγκεκριμένα φάρμακα και μπορεί να περιέχουν δραστικές ουσίες χαμηλής ποιότητας ή σε λάθος δοσολογία. Δεδομένου ότι δεν έχουν περάσει έλεγχο ποιότητας, ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, όπως απαιτείται από τη διαδικασία έγκρισης φαρμάκων της ΕΕ, μπορούν να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την υγεία. Σύμφωνα με εκτίμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 1 στα 10 φάρμακα σε χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος είναι ψευδεπίγραφα. Στην Ευρώπη τα πλαστά φάρμακα αποτελούν πλέον μάστιγα και σύμφωνα με στοιχεία ξεπερνούν σε τζίρο τα 120 δις ευρώ, νούμερο που δυστυχώς αυξάνεται ραγδαία. Τον Ιούνιο του 2011 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε οδηγία για τα ψευδεπίγραφα φάρμακα με στόχο να εντοπίζονται και να ενισχυθεί η εποπτεία της νόμιμης αλυσίδας εφοδιασμού φαρμάκων ενώ, το 2017 Ιντερπόλ, Ευρωπόλ κατάσχεσαν πλαστά φάρμακα αξίας σχεδόν 7 εκατ. ευρώ. Το 2020 σε έρευνα σε χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας κατασχέθηκαν 73 εκατ.. τεμάχια (εκ των οποίων 25 εκατ. αντικαρκινικά, αναλγητικά, υπνωτικά αγχολυτικά κ.α.) και 33 εκατ. ιατρικές συσκευές, καθώς επίσης τόνοι χημικών και αντιικών υλικών.
Ρύθμιση για τα φάρμακα μέσω ΙΦΕΤ
Μία νέα διάταξη που κατετέθηκε σε νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας ρυθμίζει το πλαίσιο υπαγωγής σε αξιολόγηση των φαρμάκων που εισάγονται στη χώρα μέσω του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας Α.Ε. (ΙΦΕΤ). Όπως προβλέπει η διάταξη, τα φάρμακα μέσω ΙΦΕΤ που τελούν σε περίοδο προστασίας των δεδομένων τους και έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας, σύμφωνα με την εθνική διαδικασία ή την αποκεντρωμένη διαδικασία ή τη διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης ή την κεντρική διαδικασία του Κανονισμού 726/2004/ΕΚ (L 136), υπάγονται σε αξιολόγηση, μόνον εφόσον αποζημιώνονται τουλάχιστον σε 5 από τα κράτη – μέλη που διαθέτουν μηχανισμό αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας για τα φάρμακα ανθρώπινης χρήσης (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Ολλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Σουηδία και Φινλανδία). Από την εφαρμογή της αξιολόγησης εξαιρούνται τα φάρμακα που έχουν λάβει άδεια κυκλοφορίας ως ορφανά (μόνο εφόσον καλύπτονται από διεθνή πρωτόκολλα), της μεσογειακής αναιμίας, τα εμβόλια, τα φάρμακα με βάση το ανθρώπινο αίμα ή το πλάσμα του αίματος, τα φάρμακα συνδυασμών γνωστών δραστικών ουσιών (δηλαδή όσα συνδυάζουν δραστικές ουσίες για τις οποίες έχει παρέλθει το χρονικό διάστημα προστασίας των δεδομένων τους), τα φάρμακα «κλώνοι», τα βιοομοειδή, όσα διακινούνται με έκτακτη εισαγωγή και αποζημιώνονται, μέσω του ΙΦΕΤ, σε εκτέλεση παραγγελιών του Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών και με μηνιαίο κόστος θεραπείας ανά ασθενή άνω των 1.000 ευρώ κ.α.
