Η νέα τάση στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στο TikTok που προωθεί επικίνδυνα πρότυπα ακραία χαμηλού βάρους, μέσα από πρακτικές που σχετίζονται με διαταραχές πρόσληψης τροφής μπαίνει στο μικροσκόπιο της συζήτησή μας με τη Δρ Μαρία Τσιάκα,BA Psychology, PhD Psychological Medicine, IOPN, Section of Eating Disorders, King’s College , οικογενειακή- συστημική θεραπεύτρια και Ιδρύτρια και Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών.
Όπως η ίδια επισημαίνει το φαινόμενο αυτό θυμίζει την τοξική κουλτούρα δίαιτας που κυριάρχησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και φαίνεται να βρίσκει νέο έδαφος έκφρασης μέσω των κοινωνικών δικτύων, θέτοντας σε κίνδυνο πολλά νέα παιδιά.
Ιδιαίτερα τώρα το καλοκαίρι που η δυσαρέσκεια με το σώμα εντείνεται, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα.
Κυρία Τσιάκα, ποιες είναι οι πιο ανησυχητικές πρακτικές ή μηνύματα που προωθούνται μέσα από το περιεχόμενο αυτού του hashtag;
Τα πιο ανησυχητικά μηνύματα που εμφανίζονται σε hashtags σχετιζόμενα με διατροφικές διαταραχές, είναι το #skinnytok, που παρουσιάζει την ανορεξία ή την υπερβολική απώλεια βάρους ως επίτευγμα ή “τρόπο ζωής”, αντί ως μια σοβαρή ψυχική ασθένεια. Πολύ συχνά εμπεριέχουν “κανόνες” πείνας, προωθώντας την συνεχή σύγκριση με σώματα άλλων , με εξιδανίκευση της αδυναμίας, ενισχύοντας την ιδέα ότι η αυτοτιμωρία μέσω της στέρησης είναι ένδειξη δύναμης ή αξίας. Αυτά τα μηνύματα καλλιεργούν ενοχή, ντροπή και την ψευδαίσθηση ελέγχου μέσω της αυστηρής δίαιτας ή αποχής από την τροφή.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς τα μηνύματα τύπου “η ανορεξία είναι τρόπος ζωής” επηρεάζουν τη σκέψη ενός νέου ανθρώπου;
Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες βρίσκονται σε μια περίοδο διαμόρφωσης ταυτότητας και εικόνας σώματος. Όταν βομβαρδίζονται με μηνύματα που παρουσιάζουν την ανορεξία ως επιλογή και όχι ως ασθένεια, υπάρχει κίνδυνος να ενσωματώσουν αυτή τη νοοτροπία ως ιδανική λύση για συναισθηματική ρύθμιση προσωπικών θεμάτων . Το μήνυμα “η ανορεξία είναι τρόπος ζωής” μηδενίζει την έννοια της αυτό φροντίδας και εξιδανικεύει την παθολογία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή στρέβλωση της σχέσης του ατόμου με την τροφή, το σώμα , τον έλεγχο και την αυτοεκτίμηση.
Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί στην πρόληψη διατροφικών διαταραχών, ιδίως σε σχέση με τη χρήση των social media;
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν φορείς πρόληψης καλλιεργώντας ένα περιβάλλον που ενισχύει την αποδοχή του σώματος, την υγιή σχέση με την τροφή, και την κριτική σκέψη απέναντι στα πρότυπα που προβάλλονται online. Είναι σημαντικό να μιλούν ανοιχτά με τα παιδιά για τα social media, να τα βοηθούν να αναγνωρίζουν επιβλαβές περιεχόμενο και να τα ενθαρρύνουν να ακολουθούν λογαριασμούς που προάγουν τη σωματική ποικιλομορφία και την ψυχική υγεία. Η πρόληψη ξεκινά με την ενσυναίσθηση, τη γνώση και τη συνεχή επικοινωνία.
Σε ποια ηλικιακή ομάδα είναι πιο έντονη η επίδραση αυτού του περιεχομένου και γιατί;
Η μεγαλύτερη επιρροή εντοπίζεται στην εφηβεία, κυρίως μεταξύ 12 και 18 ετών. Πρόκειται για μια ηλικία κατά την οποία εντείνεται η αναζήτηση ταυτότητας, η ανάγκη αποδοχής από συνομηλίκους και η ενασχόληση με την εικόνα του σώματος. Ταυτόχρονα, ο εγκέφαλος των εφήβων βρίσκεται ακόμη σε ανάπτυξη, ειδικά σε περιοχές που σχετίζονται με τον έλεγχο παρορμήσεων και την κριτική σκέψη. Έτσι, η έκθεση σε επαναλαμβανόμενα μηνύματα που εξιδανικεύουν το ισχνό σώμα ή το περιορισμό τροφής μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στη συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις τους.
Εσείς ως επιστήμονας και μητέρα, πώς βιώνετε την εξάπλωση τέτοιων τάσεων;
Ως επιστήμονας, με ανησυχεί βαθιά η ταχύτητα με την οποία διαδίδονται τέτοια περιεχόμενα και ο τρόπος που προωθούνται ως «έμπνευση». Ως μητέρα, η ανησυχία γίνεται πιο προσωπική. Αναρωτιέμαι καθημερινά πώς μπορούμε να θωρακίσουμε τα παιδιά μας χωρίς να τα απομονώσουμε από τον κόσμο. Πιστεύω πως η απάντηση δεν είναι η απαγόρευση, αλλά η εκπαίδευση, η συζήτηση και η ενίσχυση της εσωτερικής τους πυξίδας. Είναι ευθύνη όλων μας να δημιουργήσουμε ένα κλίμα όπου τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια να είναι ο εαυτός τους, χωρίς να υποκύπτουν σε τοξικά πρότυπα.
Αν μπορούσατε να απευθύνετε ένα μήνυμα στους νέους που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη, ποιο θα ήταν αυτό;
Θα ήθελα να τους πω «Δεν χρειάζεται να συρρικνωθείς για να “χωρέσεις” κάπου. Δεν είσαι το βάρος σου, ούτε το σώμα σου. Είσαι η σκέψη σου, η φαντασία σου, οι αξίες και τα όνειρά σου. Μην αφήνεις κανένα φίλτρο ή hashtag να καθορίζει την αξία σου. Ζήτα βοήθεια όταν δυσκολεύεσαι – είναι πράξη γενναιότητας, όχι αδυναμίας».
