Η 14η Ιουνίου έχει θεσμοθετηθεί ως «Παγκόσμια Ημέρα Αιμοδότη» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος έχει εντάξει την αιμοδοσία στους βασικούς πυλώνες της πολιτικής του για τη δημόσια υγεία.
Η ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αναφορικά με τη σημασία της εθελοντικής και μη αμειβόμενης προσφοράς αίματος, η οποία αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την ασφαλή και επαρκή μετάγγιση.
Παράλληλα, η Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη προσφέρει την ευκαιρία για την έκφραση ευγνωμοσύνης της κοινωνίας προς τα εκατομμύρια των εθελοντών Αιμοδοτών, αναγνωρίζοντας την ανιδιοτελή προσφορά τους, η οποία σώζει ζωές και ενισχύει τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Ταυτόχρονα αναδεικνύει τη συνεχιζόμενη και επιτακτική ανάγκη για ασφαλή, συστηματική και επαρκή αιμοδοσία, προκειμένου να διασφαλιστεί η κάλυψη των αναγκών των συστημάτων υγείας παγκοσμίως.
Επιπροσθέτως, η ημέρα αυτή λειτουργεί ως πλαίσιο προτροπής προς τις κυβερνήσεις και τις εθνικές υγειονομικές αρχές, προκειμένου να διαθέσουν επαρκείς πόρους για την ενίσχυση της εθελοντικής αιμοδοσίας, την εξασφάλιση της επάρκειας αίματος και τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης σε μεταγγίσεις για όλους τους ασθενείς που τις έχουν ανάγκη.
Το σύνθημα του ΠΟΥ για το 2025 είναι “Give blood, give hope: together we save lives”, τιμώντας την ελπίδα που δίνεται με κάθε σταγόνα αίματος. Επειδή εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο βασίζονται σε μεταγγίσεις αίματος για να επιβιώσουν, η ελπίδα ρέει μέσα από κάθε αιμοδοσία. Στο πλαίσιο αυτό στόχοι της φετινής εκστρατείας είναι:
· Η ενημέρωση και η αφύπνιση του κοινού σχετικά με τη ζωτική σημασία των αιμοδοσιών και των δωρεών πλάσματος, καθώς και η ανάδειξη της επίδρασής τους στην ποιότητα ζωής των ασθενών.
· Η προώθηση της τακτικής αιμοδοσίας, τόσο από νέους όσο και από υφιστάμενους αιμοδότες, με στόχο τη διατήρηση μιας σταθερής και επαρκούς διαθεσιμότητας αίματος.
· Η προβολή της θετικής συνεισφοράς των αιμοδοτών στην υγεία και την ευημερία των συνανθρώπων τους, καλλιεργώντας παράλληλα τις αξίες της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης και της κοινωνικής συνοχής μέσω της πράξης της αιμοδοσίας.
· Η ενίσχυση της υποστήριξης από κυβερνητικούς φορείς και αναπτυξιακούς εταίρους, προκειμένου να επενδύσουν και να στηρίξουν τα εθνικά συστήματα αιμοδοσίας, διασφαλίζοντας την καθολική πρόσβαση σε ασφαλείς μεταγγίσεις αίματος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ανεκτίμητο βιολογικό προϊόν
Το αίμα αποτελεί έναν ανεκτίμητο και αναντικατάστατο βιολογικό προϊόν. Μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί εφικτή η τεχνητή του παραγωγή, ενώ δεν υπάρχει κανένα φαρμακευτικό ή χημικό υποκατάστατο που να μπορεί να το αντικαταστήσει. Πρόκειται για έναν ζωντανό ιστό με περιορισμένη διάρκεια ζωής, που μπορεί να προσφερθεί μόνο δωρεάν από υγιείς εθελοντές Αιμοδότες.
Η διαρκής ανανέωση των αποθεμάτων αίματος στις Υπηρεσίες Αιμοδοσίας είναι απαραίτητη, καθώς μόνο μέσω της τακτικής και συστηματικής αιμοδοσίας μπορεί να διασφαλιστεί η επάρκειά του. Το αίμα και τα παράγωγά του είναι αναγκαία θεραπευτικά μέσα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση πλήθους νοσημάτων και καταστάσεων.
Η ανάγκη για αίμα αποτελεί μια παγκόσμια πραγματικότητα, ωστόσο η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό δεν είναι ίδια για όλους. Οι ελλείψεις παρατηρούνται κυρίως σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Για να εξασφαλιστεί η παροχή ασφαλούς αίματος γι’ αυτούς που το έχουν ανάγκη, είναι απαραίτητο κάθε χώρα να στηρίζεται σε μη αμειβόμενους εθελοντές αιμοδότες που δίνουν αίμα τακτικά.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Ας δούμε τώρα την πραγματικότητα στη χώρα μας. Οι ετήσιες ανάγκες της Ελλάδας σε αίμα ανέρχονται περίπου στις 560.000 μονάδες ολικού αίματος. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού πρέπει να διαχωρίζεται στα επιμέρους συστατικά του – ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια και πλάσμα – ώστε να αξιοποιούνται αποτελεσματικά για διαφορετικούς ασθενείς με διαφορετικές ανάγκες, καθώς πρόκειται για πολύτιμα θεραπευτικά μέσα.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις, όπως ο υψηλός αριθμός τροχαίων ατυχημάτων σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού ασθενών με Μεσογειακή Αναιμία. Οι συνθήκες αυτές αυξάνουν σημαντικά τη ζήτηση για μεταγγίσεις, κυρίως σε ερυθρά αιμοσφαίρια, που αποτελούν και το βασικό παράγωγο του αίματος. Είναι επομένως απαραίτητο να υπάρχει επαρκές απόθεμα αίματος τόσο για επείγουσες περιπτώσεις όσο και για τις τακτικές, προγραμματισμένες μεταγγίσεις ασθενών με αιμοσφαιρινοπάθειες.
Σε πολλές χώρες του εξωτερικού – όπως στη Δυτική Ευρώπη, τον Καναδά, την Αυστραλία, αλλά και σε αρκετά κράτη της Ασίας – η αιμοδοσία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε εθελοντές, οι οποίοι δίνουν αίμα συστηματικά, 2 έως 3 φορές τον χρόνο, χωρίς να υπάρχει άμεση ανάγκη. Χάρη σε αυτή την τακτική, οι ανάγκες τους σε αίμα και παράγωγα καλύπτονται πλήρως από εθελοντική προσφορά.
Αντίθετα, στη χώρα μας, σε πολλές περιπτώσεις χρειάζεται να απευθυνθούμε στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον των ασθενών για την κάλυψη των αναγκών σε αίμα. Τα τελευταία χρόνια με συνεχείς προσπάθειες από το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.), τις Νοσοκομειακές Υπηρεσίες Αιμοδοσίας και τους Συλλόγους Αιμοδοτών, το ποσοστό του αίματος που προέρχεται από συστηματικούς εθελοντές φθάνει στο 67%. Το υπόλοιπο καλύπτεται από αιμοδότες που κινητοποιούνται περιστασιακά, λόγω συγγένειας ή φιλίας με ασθενείς – άνθρωποι οι οποίοι, με την κατάλληλη ενημέρωση, θα μπορούσαν να ενταχθούν στους τακτικούς εθελοντές. Ωστόσο ο στόχος της εξ’ ολοκλήρου εθελοντικής προσφοράς αίματος δεν έχει επιτευχθεί, γεγονός που πρέπει να αποτελεί στρατηγική μας. Η εθελοντική αιμοδοσία διασφαλίζει όχι μόνο την επάρκεια αλλά και την ασφάλεια του αίματος. Για να μπορέσει η Ελλάδα να πετύχει την αυτάρκεια σε εθελοντικό αίμα, απαιτείται η συντονισμένη προσπάθεια όλων: της πολιτείας, των συλλόγων, και κάθε συνειδητοποιημένου πολίτη. Είναι ένας κοινός στόχος με σημαντικά οφέλη για τη δημόσια υγεία και για την ίδια την κοινωνία.
Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην προσέλκυση νέων αιμοδοτών. Ο πληθυσμός γηράσκει και ως εκ τούτου σταματά να αιμοδοτεί. Η ανανέωση της δεξαμενής με νέους αιμοδότες είναι καθοριστικής σημασίας. Σημαντική δράση προς την κατεύθυνση αυτή πρέπει να είναι η εκπαίδευση μέσω κατάρτισης σταθερού προγράμματος ενημέρωσης στα σχολεία σχετικά με τη σημασία της εθελοντικής αιμοδοσίας και τη διάδοση του μηνύματος της εθελοντικής προσφοράς γενικότερα. Η εθελοντική προσφορά αίματος, ως συμμετοχή στην ανθρώπινη ανάγκη χωρίς διακρίσεις και αναστολές, συμπυκνώνει το βαθύτερο νόημα του εθελοντισμού.
Η Αιμοδοσία είναι σήμερα περισσότερο ασφαλής από ποτέ τόσο για τους αιμοδότες, όσο και για τους μεταγγιζόμενους ασθενείς. Η “επιλογή του αιμοδότη” γίνεται προσεκτικά με κριτήρια που ισχύουν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κύριος σκοπός της “επιλογής του αιμοδότη” είναι να καθορισθεί αν η κατάσταση της υγείας του είναι καλή, προκειμένου να διαφυλαχθεί η υγεία αφενός του ίδιου του αιμοδότη, και αφετέρου του ασθενούς που θα λάβει το αίμα. Αιμοδότης μπορεί να είναι κάθε υγιές άτομο ηλικίας 18 έως 65 ετών. Όλοι οι υποψήφιοι αιμοδότες υποβάλλονται στη διαδικασία επιλογής, και μόνο εκείνοι που πληρούν τις προϋποθέσεις γίνονται δεκτοί ως αιμοδότες. Κάθε πρόβλημα υγείας (παροδικό ή μόνιμο) που ενδεχομένως έχει ο υποψήφιος αιμοδότης, πρέπει να συζητείται με τον υπεύθυνο γιατρό της Αιμοδοσίας, ο οποίος θα αποφασίσει τελικά για την καταλληλότητα του αιμοδότη. Επιπλέον η διαδικασία αυτή έχει ως στόχο μέσω συγκεκριμένων ερωτήσεων να εντοπίσει «συμπεριφορές υψηλού κινδύνου» για νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα και στις οποίες ο Αιμοδότης θα πρέπει να απαντήσει με ειλικρίνεια.
Η 14η Ιουνίου είναι μέρα γιορτής και απόδοσης τιμής και σεβασμού στον «Εθελοντή Αιμοδότη». Η συγκεκριμένη ημερομηνία έχει ιδιαίτερο συμβολισμό και έχει επιλεγεί γιατί είναι η γενέθλιος ημέρα του Karl Landsteiner, του Αυστριακού γιατρού που το 1900 ανακάλυψε το σύστημα των ομάδων αίματος ΑΒΟ. Ο Landsteiner για την ανακάλυψή του αυτή η οποία άνοιξε τον δρόμο για την ασφαλή μετάγγιση που έδωσε τη δυνατότητα ανάπτυξης πολλών τομέων της Ιατρικής, έλαβε το Βραβείο Νόμπελ το 1930.
Τα μηνύματα που αναδεικνύονται από τη σημερινή ημέρα και οι ευθύνες που απορρέουν από τον ρόλο μας ως επαγγελματιών υγείας συνοψίζονται στα εξής:
- Η ανάγκη για ασφαλές αίμα είναι παγκόσμια και διαχρονική.
- Η τακτική αιμοδοσία είναι αναγκαία σε κάθε γωνιά του κόσμου, ώστε να εξασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση όλων σε ασφαλές αίμα.
- Η φροντίδα για την υγεία και την ευημερία των αιμοδοτών είναι θεμελιώδους σημασίας και ενισχύει τη σταθερή συμμετοχή τους στη διαδικασία.
Είναι απαραίτητο να ενταθούν οι συλλογικές μας προσπάθειες για την ενημέρωση και κινητοποίηση της νέας γενιάς, ώστε ο εθελοντισμός στην αιμοδοσία να αποτελέσει συνειδητή επιλογή και στάση ζωής.
Η προστασία των μεταγγιζόμενων ασθενών, ιδιαίτερα δε των πολυμεταγγιζόμενων ατόμων, είναι η διαρκής επιδίωξή μας και η ευθύνη μας, και οφείλουμε ως Επιστημονική Κοινότητα να τη διασφαλίσουμε με σεβασμό και φροντίδα προς τον Αιμοδότη.
· Δώστε αίμα, δώστε ελπίδα: μαζί σώζουμε ζωές
*Η κ. Γρουζή είναι Αιματολόγος, Συντονίστρια Διευθύντρια της Νοσοκομειακής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας και Υπεύθυνη του Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης στο Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας»
