Της Ανθής Αγγελοπούλου
Έλληνας νευροεπιστήμονας από το Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης των ΗΠΑ (National Institute on Aging, ΝΗΙ), παρουσίασε στο πρόσφατο συνέδριο για τη Γενετική, Γηριατρική και την Έρευνα νευροεκφυλιστικών νόσων, “GeNeDis 2018″ στο Τορόντο, τη δυνατότητα ανάοτυξης ενός αιματολογικού τεστ το οποίο θα ανιχνεύει νευροεκφυλιστικές νόσους (Alzheimer και Parkinson).
Πρόκειται για τον αναπληρωτή καθηγητή Νευρολογίας στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins, Δημήτρη Καπόγιαννη, ο οποίος παρουσίασε ένα τεστ αίματος ακριβείας που βασίζεται στην απομόνωση εξωσωμάτων, δηλαδή των εξωκυτταρικών κυστιδίων που απελευθερώνονται από όλα τα κύτταρα και εντοπίζονται σε όλα βιολογικά τα υγρά του σώματος. όπως εξήγησε ο καθηγητής, τα νευρωνικά και αστροκυτταρικά εξωσώματα που απομονώνονται από το πλάσμα του αίματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα είδος «υγρής βιοψίας» για τη αποκωδικοποίηση της παθολογίας του εγκεφάλου. Ο καθηγητής Καπογιάννης έχει καταφέρει να απομονώσει τα εξωσώματα και διαπίστωσε ότι κρύβουν στο εσωτερικό τους λειτουργικές πρωτεΐνες, όπως είναι η p181-tau, αλλά και ενδοκυτταρικούς διαβιβαστές που σχετίζονται με την ινσουλίνη και εμπλέκονται στο Alzheimer.
Στόχος του είναι να δημιουργήσει, βάσει συγκεκριμένων βιοδεικτών, ένα τεστ αίματος που να μπορεί να ανιχνεύει τις νευροεκφυλιστικές νόσους αρκετά χρόνια πριν αυτές εκδηλωθούν.
Εμπλοκή των εξωσωμάτων στη διάγνωση του Alzheimer
Τα αποτελέσματα της υπό δημοσίευση μελέτης η οποία επικυρώνει την εμπλοκή των συγκεκριμένων βιοσωματιδίων δηλαδή των εξωσωμάτων στην προκλινική διάγνωση της νόσου του Alzheimer, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο συγκεκριμένο συνέδριο.
Ο Δρ. Καπόγιαννης και η ομάδα του, χρησιμοποιώντας υλικό από τις τράπεζες δειγμάτων της BLSA (Baltimore Longitudinal Study on Aging), που είναι μια μακροχρόνια μελέτη σχετικά με τη γήρανση του πληθυσμού, ανέλυσαν 931 δείγματα πλάσματος αίματος επαναλαμβανόμενης προοπτικής από 138 άτομα με φυσιολογική γνωσιακή λειτουργία, τα οποία όμως ανέπτυξαν μέσα στα επόμενα 4 χρόνια κατά μέσο όρο, νόσο Alzheimer, και τα σύγκριναν με δείγμα 233 μαρτύρων (control) ηλικιωμένων ίδιου φύλου και ηλικίας που παρέμειναν φυσιολογικοί.
Όπως ανέφερε στην ομιλία του, τα δείγματα των ατόμων που παρουσίασαν Alzheimer εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα των βιοδεικτών παθολογίας tau (όπως το p181-Tau) και βιοδεικτών που μαρτυρούν αντίσταση στην εγκεφαλική ινσουλίνη (όπως το pSer312-IRS1) στα εξωσώματα του πλάσματος του αίματος. Το στατιστικό μοντέλο που συνδυάζει τις μεταβολές στους βιοδείκτες των εξωσωμάτων επιτυγχάνει 90,2% ευαισθησία και 83% ειδικότητα για την πρόβλεψη της νόσου του Alzheimer και ανοίγει δρόμο, σε βάθος χρόνου, για την ανάπτυξη ενός τεστ αίματος για τη διάγνωσή της σε προκλινική φάση.
Ολοκληρωμένη, μελέτη εμπλοκής των εξωσωμάτων και στη νόσο του Πάρκινσον
Τα αποτελέσματα και αυτής της μελέτης είναι υπό δημοσίευση και, η οποία διεξήχθη στο University College του Λονδίνου και βασίστηκε σε μια διπλά τυφλή τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή της εξενατίδης, δηλαδή, ενός αντιδιαβητικού φαρμάκου σε ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον.
Η ερευνητική ομάδα του καθηγητή Καπόγιαννη διαπίστωσε ότι οι ασθενείς που έλαβαν εξενατίδη παρουσίασαν μεταβολές στα νευρωνικά τους εξωσώματα που υποδηλώνουν αυξημένη ευαισθησία στην ινσουλίνη, τις οποίες συσχετίζουν με κλινικό όφελος. Αυτό σημαίνει ότι οι βιοδείκτες ανταποκρίνονται σε πειραματική θεραπεία με εξενατίδη. Με τη χρήση του φαρμάκου οι ασθενείς με Πάρκινσον φαίνεται πως παρουσιάζουν βελτίωση τόσο κλινικά όσο και σε επίπεδο βιοδεικτών.
Τα εξωσώματα εξελίσσονται σε ένα πολύτιμο διαγνωστικό «εργαλείο»
Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα εξωσώματα εξελίσσονται σε ένα πολύτιμο σύγχρονο διαγνωστικό και προγνωστικό «εργαλείο» που θα επιτρέψει στους ερευνητές να προχωρήσουν πολύ σύντομα σε κλινικές δοκιμές, έχοντας τη δυνατότητα να κρίνουν τα αποτελέσματα των πειραματικών φαρμάκων σε μοριακό επίπεδο. Επιπλέον, η γνώση αυτή θα βοηθήσει στο να ενισχυθεί η έρευνα προς την κατεύθυνση νέων θεραπειών για την αντιμετώπιση των νευροεκφυλιστικών νόσων.
