Καθώς ο ήλιος ανατέλλει πάνω από τα άνυδρα βουνά μια οικογένεια ξεκινά τη γνωστή καθημερινή της μάχη: να βρει νερό. Και να το κάνει να διαρκέσει.
Είμαστε στην Καμπούλ του 2025 και ο ήχος από τα βυτιοφόρα που περνούν από τη γειτονιά της 42χρονης Ραχίλα την κάνει να τρέχει στον δρόμο, κρατώντας σκουριασμένους κουβάδες και πλαστικά δοχεία. Το νερό στο σπίτι τους τελειώνει διαρκώς. Και κάθε λίτρο που εξασφαλίζουν κοστίζει. Σε χρήμα, σε αντοχές, σε αξιοπρέπεια.
«Δεν έχουμε καθόλου πρόσβαση σε πόσιμο νερό», λέει η μητέρα τεσσάρων παιδιών στο CNN. «Η έλλειψη νερού είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας».
Στο χείλος της απόλυτης ξηρασίας
Σύμφωνα με έκθεση της ανθρωπιστικής οργάνωσης Mercy Corps, η Καμπούλ βρίσκεται στα πρόθυρα να γίνει η πρώτη σύγχρονη πρωτεύουσα στον κόσμο που θα μείνει εντελώς χωρίς νερό.
Ο συνδυασμός ραγδαίας πληθυσμιακής αύξησης, κλιματικής κρίσης και υπερβολικής άντλησης υπόγειων υδάτων έχει εξαντλήσει τα αποθέματα.
Σχεδόν οι μισές γεωτρήσεις στην πόλη έχουν ήδη στερέψει. Οι οικογένειες πληρώνουν πλέον για κάθε σταγόνα και αναγκάζονται να θυσιάζουν φαγητό και βασικά είδη για να πιουν και να πλυθούν. «Η ανησυχία μας είναι βαθιά», λέει η Ραχίλα. «Περιμένουμε βροχή, αλλά αν τα πράγματα χειροτερέψουν, δεν ξέρω πώς θα επιβιώσουμε».
Η κατάσταση αυτή, τονίζει στο CNN η Μαριάννα φον Τσαν της Mercy Corps, δεν είναι απλώς κρίση νερού: είναι υγειονομική, οικονομική και ανθρωπιστική κρίση μαζί.
Ο φαύλος κύκλος της ξηρασίας και της φτώχειας
Το 1990, η Καμπούλ είχε λιγότερους από 2 εκατ. κατοίκους. Η πτώση των Ταλιμπάν το 2001 και η σχετική σταθερότητα που ακολούθησε, προσέλκυσε κύματα μεταναστών και ο πληθυσμός της εκτοξεύθηκε.
Η πόλη εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από υπόγεια νερά, που ανατροφοδοτούνται από τα χιόνια και τους παγετώνες του Χιντού Κους. Όμως η κακοδιαχείριση και η υπεράντληση έχουν οδηγήσει τη στάθμη του νερού να υποχωρήσει έως και 30 μέτρα μέσα σε μία δεκαετία.
Η Καμπούλ αντλεί σήμερα 44 εκατ. κυβικά μέτρα περισσότερο νερό ετησίως από ό,τι μπορεί να ανανεώσει η φύση, προειδοποιεί η Mercy Corps — ένα χάσμα που αποστραγγίζει όχι μόνο τα αποθέματα αλλά και τα νοικοκυριά.
Ο 28χρονος Αχμάντ Γιασίν και ο αδελφός του πέρασαν μήνες στήνοντας ουρά στη γειτονική τζαμί, για να κουβαλούν κουβάδες με νερό στην οικογένειά τους. Τελικά, στέρησαν φαγητό για έξι μήνες, ώστε να συγκεντρώσουν 550 δολάρια και να σκάψουν ιδιωτικό πηγάδι στην αυλή τους.
Έφτασαν στα 120 μέτρα για να βρουν νερό, αλλά δεν μπορούν να το πιουν, καθώς είναι μολυσμένο. «Δεν είναι ασφαλές», λέει ο Γιασίν. «Δεν μπορούμε να αγοράσουμε φίλτρα ή εμφιαλωμένο, οπότε βράζουμε το νερό για ώρες, το αφήνουμε να κρυώσει και μετά το πίνουμε».
Μια πόλη άρρωστη – και διψασμένη
Έως και 80% των υπόγειων υδάτων της Καμπούλ είναι μολυσμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Mercy Corps, που επικαλείται το CNN. Αιτία είναι η χρήση πρόχειρων αποχωρητηρίων και η ρύπανσης από βιομηχανικά λύματα.
«Διάρροια και εμετοί είναι καθημερινό φαινόμενο», λέει ο 36χρονος Σαγιέντ Χάμεντ. «Αρρωσταίνουμε είτε στο σπίτι, είτε σε εστιατόριο, είτε και μόνο βουρτσίζοντας τα δόντια με νερό από πηγάδι».
Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το πρόβλημα: περισσότεροι καταρρακτώδεις όμβροι, λιγότερο χιόνι. Και το χιόνι ήταν που βοηθούσε στην ανανέωση των υπόγειων υδάτων. Σύμφωνα με τη UNICEF, αν συνεχιστεί αυτή η τάση, η Καμπούλ θα έχει στερέψει πλήρως μέχρι το 2030.
Η λύση του βυτιοφόρου – μόνο για όσους μπορούν
Όσοι δεν έχουν λεφτά για ιδιωτικές γεωτρήσεις εξαρτώνται από ιδιωτικά βυτιοφόρα — ή από φιλανθρωπίες.
Ο Ρουστάμ Χαν Ταρακί δίνει έως και το 30% του εισοδήματός του σε νερό. Άλλοι αναγκάζονται να περπατούν χιλιόμετρα, με κουβάδες και βαρέλια.
Ο Σαγιέντ Χάμεντ ξεκινά κάθε αυγή για να γεμίσει δύο κουβάδες. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα δύο παιδιά του —13 και 9 ετών— χάνουν μαθήματα για να κάνουν το ίδιο.
«Το νερό σκοτώνει το μέλλον των παιδιών», λέει η φον Τσαν. «Οι ώρες που θα έπρεπε να είναι στο σχολείο, τις περνούν κουβαλώντας νερό».
Γυναίκες σε απόγνωση, υπό τον φόβο των Ταλιμπάν
Οι γυναίκες επωμίζονται μεγάλο μέρος της κρίσης — περπατούν ώρες, με ρίσκο για την ασφάλειά τους, σε μια χώρα όπου απαγορεύεται να βγουν μόνες έξω χωρίς άνδρα συνοδό.
«Δεν είναι εύκολο για μια γυναίκα να βγει, ειδικά τώρα», λέει στο CNN μια 22χρονη κάτοικος Καμπούλ. «Αν είναι μόνη, μπορεί να παρενοχληθεί ή να απειληθεί στον δρόμο».
Το νερό τελειώνει – και το ίδιο και η ελπίδα
Πέρα από την οικολογική και ανθρωπιστική διάσταση, η κρίση έχει βαθιές πολιτικές ρίζες. Μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν το 2021, διεθνείς πόροι και βοήθεια πάγωσαν. Η πρόσφατη απόφαση του προέδρου Τραμπ να διακόψει πλήρως την αμερικανική βοήθεια, επιδείνωσε το αδιέξοδο.
Από τα 264 εκατ. δολάρια που απαιτούνταν για την κάλυψη των βασικών αναγκών σε νερό και αποχέτευση, μόλις 8 εκατ. έχουν διατεθεί το 2025.
«Αυτό που βλέπουμε είναι ένα εκρηκτικό μείγμα», λέει η φον Τσαν. «Τοπικά συστήματα που καταρρέουν, παγωμένη διεθνής βοήθεια, αυξανόμενη περιφερειακή ένταση — και απλοί πολίτες που ζουν μια καθημερινότητα εφιάλτη».
