Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε έκθεσή του παρατηρεί ότι οι προσπάθειες της ΕΕ δεν μπόρεσαν να περιορίσουν τις δασικές πυρκαγιές στις ευρωπαϊκές χώρες.
Ολοένα συχνότερα, ενωσιακά κονδύλια χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Ωστόσο, τα χρήματα δεν δαπανώνται πάντοτε κατά τρόπο αποτελεσματικό, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΕΕΣ.
Αν και η δασική πολιτική εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, οι αρμοδιότητες της ΕΕ σε τομείς όπως η γεωργία και το περιβάλλον μπορεί να καλύπτουν και ζητήματα σχετικά με τα δάση. Ο ρόλος της Επιτροπής στο πεδίο των δασικών πυρκαγιών έγκειται στη στήριξη των σχετικών εθνικών δραστηριοτήτων, μέσω παροχής χρηματοδότησης στο πλαίσιο των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης και συνοχής της ΕΕ.
Η ευθύνη για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των δαπανών από τον ενωσιακό προϋπολογισμό στους τομείς της αγροτικής ανάπτυξης και της περιφερειακής ανάπτυξης επιμερίζεται μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών.
Το ΕΕΣ τονίζει ότι τα κεφάλαια που η ΕΕ προορίζει για την αντιμετώπιση του φαινομένου των δασικών πυρκαγιών δεν δαπανώνται συστηματικά εκεί που χρειάζεται, παρόλο που οι δασικές πυρκαγιές στην ΕΕ έχουν αναμφισβήτητα αυξηθεί σε συχνότητα και ένταση τα τελευταία χρόνια.
Αν και το ακριβές ύψος των ενωσιακών κεφαλαίων που έχουν πράγματι δαπανηθεί για την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών παραμένει άγνωστο, ένα είναι βέβαιο: όλο και περισσότερα κονδύλια της ΕΕ, ιδίως στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό.
«Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν»
Και, επειδή «κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν», οι χώρες της Ένωσης στρέφονται πλέον ολοένα περισσότερο σε μέτρα πρόληψης, όπως η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών ή ο καθαρισμός της βλάστησης.
Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, το κλιμάκιο ελέγχου του ΕΕΣ διαπίστωσε ότι το ποσοστό της χρηματοδότησης που διατέθηκε για τους σκοπούς της πρόληψης αυξήθηκε από 20 % το 2017 σε 61 % το 2022. Ομοίως, στη Γαλικία, στη βορειοδυτική Ισπανία, η μερίδα του λέοντος του προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών διατίθεται από το 2018 για μέτρα πρόληψης.
Τα μηνύματα αυτά είναι ενθαρρυντικά, καθώς η στροφή προς την πρόληψη κρίνεται αναγκαία για τη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης πυρκαγιών και των επιπτώσεών τους.
Παρ’ όλα αυτά, ο αριθμός και το μέγεθος των δασικών πυρκαγιών έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, συνεπεία και της κλιματικής κρίσης.
Μιάμιση Αττική γίνεται στάχτη κάθε χρόνο στην ΕΕ
Το πλήθος των δασικών πυρκαγιών που κατακαίουν εκτάσεις άνω των 30 εκταρίων τριπλασιάστηκε στην ΕΕ μεταξύ των περιόδων 2006-2010 και 2021-2024, φθάνοντας κατά τη δεύτερη περίοδο τα 1 900 εκτάρια σχεδόν ετησίως.
Ως συνέπεια, οι συνολικές πυρόπληκτες εκτάσεις αυξήθηκαν επίσης σημαντικά, υπερβαίνοντας κατά την τελευταία τετραετία τα 5 250 τ.χλμ. κατά μέσο όρο ετησίως.
Με άλλα λόγια, σχεδόν μιάμιση Αττική γίνεται στάχτη κάθε χρόνο στην ΕΕ.
«Η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών αποτελεί αναμφίβολα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Ωστόσο, προκειμένου η στήριξη να μην αποδειχθεί πυροτέχνημα, τα κεφάλαια της ΈΕ πρέπει να δαπανώνται κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και η βιωσιμότητά τους.»
Το ΕΕΣ θεωρεί ότι τα έργα που επιλέγονται για χρηματοδότηση από την ΕΕ δεν εστιάζουν πάντα στις περιοχές όπου θα είχαν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιφέρειες της Ισπανίας, ο διαθέσιμος προϋπολογισμός κατανεμήθηκε μεταξύ όλων των επαρχιών, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι επιμέρους κίνδυνοι και ανάγκες. Επιπλέον, το κλιμάκιο ελέγχου διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα χρηματοδοτούμενα μέτρα βασίζονταν σε παρωχημένες πληροφορίες.
Στην Ελλάδα, λόγου χάριν, όπου το 2023 κάηκε έκταση τριπλάσια του συνήθους μέσου όρου της περιόδου 2006-2022, ο κατάλογος των επιρρεπών σε δασικές πυρκαγιές περιοχών καταρτίστηκε πριν από …45 χρόνια!
Στην Πορτογαλία, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι είχε δοθεί προτεραιότητα για ενωσιακή χρηματοδότηση σε έκταση εν μέρει βυθισμένη κάτω από το νερό. Ο σχετικός χάρτης επικινδυνότητας δεν είχε επικαιροποιηθεί, με αποτέλεσμα να μη ληφθεί υπόψη η κατασκευή φράγματος στην περιοχή πριν από πολλά χρόνια.
Συνολικά, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να προσδιοριστούν τα αποτελέσματα που πράγματ επιτεύχθηκαν χάρη στην ενωσιακή χρηματοδότηση για τις δασικές πυρκαγιές.
Ωστόσο, αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη στοιχείων, στην ασυνέπεια των δεικτών ή στην ανεπάρκεια της παρακολούθησης.
Οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι η βιωσιμότητα των χρηματοδοτούμενων δράσεων δεν διασφαλίζεται συστηματικά, ιδίως στις περιπτώσεις που τα χρήματα προέρχονται από τον ΜΑΑ. Μολονότι ο ΜΑΑ έφερε σημαντική πρόσθετη εφάπαξ χρηματοδότηση (λόγου χάριν 470 εκατ. ευρώ για εργασίες πρόληψης στην Ελλάδα και 390 εκατ. ευρώ στην Πορτογαλία), η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα των σχετικών προληπτικών μέτρων στις χώρες αυτές δεν διασφαλίζεται ούτε με ενωσιακά ούτε με εθνικά κονδύλια.
Συνεπώς, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο καταλήγει ότι η ευεργετική επίδραση των μέτρων της ΕΕ στον τομέα της πρόληψης θα μπορούσε να μη διαρκεί πάνω από 3 ή 4 χρόνια.
