Ο Ντόναλντ Τραμπ έριξε το «βαρύ» χαρτί: Στοχεύει ευθέως το ΑΤΜ της ρωσικής πολεμικής μηχανής, βάζοντας στη μαύρη λίστα τη Rosneft και τη Lukoil —μαζί με δεκάδες θυγατρικές τους.
Το αποτέλεσμα; Προς το παρόν αύξηση 7% στο Brent σε λίγα 24ωρα και νευρικότητα στις αγορές. Το ερώτημα, όμως, δεν είναι τόσο αν οι τιμές θα τσιμπήσουν κι άλλο τις επόμενες ημέρες. Ούτως ή άλλως με το Brent στα 65 – 66 δολάρια το βαρέλι και το αμερικανικό αργό (WTI) στα 61-62 δολάρια, δεν μιλάμε σε καμία περίπτωση για κρίση.
Το ερώτημα αν το «ενεργειακό σοκ» μπορεί να μετατραπεί σε πολιτική πίεση ικανή να φέρει τον Βλαντίμιρ Πούτιν πιο κοντά στην υπογραφή μιας ειρήνης.
Από το πλαφόν στο «σκληρό» εργαλείο
Η κίνηση σηματοδοτεί αλλαγή φιλοσοφίας. Επί προεδρίας Μπάιντεν, ο Λευκός Οίκος απέφευγε κάθε μέτρο που θα προκαλούσε κατάρρευση των ρωσικών εξαγωγών, προτιμώντας την επιβολή πλαφόν στις τιμές – με συμφωνία σε επίπεδο G7. Στόχος ήταν να περιοριστούν τα έσοδα του Κρεμλίνου χωρίς να χαθούν βαρέλια από την αγορά.
Τώρα, ο άξονας μετατοπίζεται από τη «διαχείριση τιμών» στην αποδοχή (έστω και μερικής) μείωσης όγκων, την ώρα που ο Λευκός Οίκος εκτιμά ότι η παγκόσμια προσφορά ρέει άφθονη.
Το μήνυμα του αμερικανικού ΥΠΟΙΚ είναι ξεκάθαρο: όποια τράπεζα ή μεσάζων διευκολύνει συναλλαγές με τις δύο ρωσικές πετρελαϊκές, κινδυνεύει με αποκοπή από το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Το κινεζο-ινδικό σταυρόλεξο
Εδώ κρίνεται η ουσία. Κίνα και Ινδία απορροφούν τη μερίδα του λέοντος των ρωσικών ροών. Στην Κίνα, κρατικοί όμιλοι «πάτησαν φρένο» για τα θαλάσσια φορτία, αλλά οι ροές μέσω αγωγών συνεχίζονται, ενώ μεγάλο μέρος της θαλάσσιας προμήθειας κατεύθυνεται σε μικρότερα, ιδιωτικά διυλιστήρια («teapots») με χαμηλότερη έκθεση σε δολάρια και δυτικές υπηρεσίες.
Στην Ινδία, το τοπίο είναι πιο πολιτικό: οι κρατικοί αγοραστές δουλεύουν κυρίως μέσω τρίτων trader-μεσαζόντων, ενώ ο κολοσσός Reliance διατηρεί απευθείας συμβάσεις με τη Rosneft —και ήδη δηλώνει ότι θα «αναπροσαρμόσει» τις αγορές του ανάλογα με τις οδηγίες της κυβέρνησης.
Αν το Νέο Δελχί ζητήσει ανταλλάγματα (εμπορική συμφωνία, δασμολογικές ελαφρύνσεις) και τα λάβει, η μείωση των ινδικών ροών θα είναι πραγματικός μοχλός πίεσης· χωρίς αυτά, οι αγορές θα ανακυκλωθούν μέσω τρίτων.
Εφαρμογή, παράκαμψη και «σκιά» στόλος
Οι κυρώσεις δεν λειτουργούν στο κενό. Η προηγούμενη εμπειρία έδειξε ότι οι ροές αναδιατάσσονται, αναδύονται νέοι trader, τα φορτία «ξαναβαπτίζονται» και ο «shadow fleet» αναλαμβάνει μεγαλύτερο ρίσκο.
Ταυτόχρονα, αυστηρότερες βρετανικές/ευρωπαϊκές κινήσεις κατά «σκιωδών» δεξαμενόπλοιων και τραπεζών στενεύουν τον διάδρομο παράκαμψης, αυξάνοντας κόστη ασφάλισης, ναύλωσης και χρηματοδότησης.
Αυτό σημαίνει χρόνο προσαρμογής, καθυστερήσεις, περισσότερη τριβή —και, βραχυπρόθεσμα, χαμηλότερους εξαγωγικούς όγκους από τη Ρωσία.
Τι σημαίνει για τις τιμές (και το ταμείο του Κρεμλίνου)
Στο πρώτο 24ωρο είδαμε απότομο άλμα στις τιμές. Το επόμενο σκέλος θα κριθεί από την επιβολή. Αν η Ουάσιγκτον μείνει στην «απειλή» χωρίς εκτεταμένες δευτερογενείς κυρώσεις σε συγκεκριμένες τράπεζες και διυλιστήρια Ασίας, η αγορά θα βρει νέες διαδρομές: οι όγκοι θα συνεχίσουν να κινούνται, αλλά με υψηλότερα logistics/νομικά κόστη και μεγαλύτερα discounts στα ρωσικά grades. Αυτό «πονάει» στα έσοδα του ρωσικού προϋπολογισμού, χωρίς να πυροδοτεί μόνιμο σοκ στην αντλία.
Αν, αντίθετα, η Ουάσιγκτον «βάλει δόντι» —στοχοποιώντας ονομαστικά οντότητες σε Ινδία ή/και Κίνα— τότε μπορεί να δούμε απότομη συμπίεση ροών και άνοδο 10–15 δολ./βαρέλι, ιδίως αν συνοδευτεί από ινδικό «πάγωμα» στα απευθείας ή έμμεσα ρωσικά φορτία.
Το πολιτικό ερώτημα για τον Τραμπ είναι αν αντέχει τέτοια άνοδο στο εσωτερικό, με αντάλλαγμα περισσότερη πίεση στη Μόσχα.
Πόσο αλλάζει η ισορροπία ισχύος;
Η Ρωσία έχει αποδείξει ανθεκτικότητα: ανακατεύθυνση ροών, έκπτωση τιμών, «σκιά» ναυτιλία και εσωτερική προσαρμογή. Όμως το μίγμα στενεύει. Οι ουκρανικές επιθέσεις σε ρωσικές υποδομές διύλισης δυσκολεύουν την απορρόφηση πλεονάζουσας παραγωγής από την εγχώρια αγορά.
Αν οι μεγάλοι αγοραστές μειώσουν ρυθμό έστω και προσωρινά, η Ρωσία θα χρειαστεί μεγαλύτερους εκπτώσεων για να κινήσει τα βαρέλια της. Σε βάθος χρόνου, αυτό σημαίνει λιγότερο «καθαρό» χρήμα στο ταμείο του πολέμου.
Ο ρόλος της Ινδίας: το πραγματικό «swing»
Η ανάδειξη της Ινδίας σε κορυφαίο αγοραστή ρωσικού πετρελαίου μετά το 2022 δίνει στον Ναρέντρα Μόντι ρόλο – κλειδί. Εάν ο Λευκός Οίκος συνδυάσει τις κυρώσεις με ένα χειροπιαστό quid pro quo (άρση δασμών, προώθηση εμπορικής συμφωνίας, ενεργειακή συνεργασία), το Νέο Δελχί έχει πολιτικό χώρο να διαφοροποιήσει γρήγορα —με βραχυπρόθεσμο κόστος σε τιμές/διυλιστικές μαρίνες, αλλά με στρατηγικό όφελος.
Χωρίς αυτό, οι ροές πιθανότατα θα «σπάσουν» σε τρίτους και θα συνεχίσουν, έστω με περισσότερη τριβή.
Η ναυτιλία παραμένει κρίσιμη στον μηχανισμό αναδιάταξης ροών. Πιθανές αυξήσεις στα premiums ασφάλισης, πιο αυστηροί έλεγχοι συμμόρφωσης και ρήτρες ναύλωσης που ενσωματώνουν κυρωτικούς κινδύνους μπορούν να μεταβάλλουν τα ναύλα και τη διαθεσιμότητα πλοίων σε συγκεκριμένα δρομολόγια.
Θα φέρουν οι κυρώσεις την ειρήνη;
Οι κυρώσεις σπάνια τελειώνουν μόνες τους έναν πόλεμο. Μπορούν όμως να μεταβάλουν την αναλογία κόστους/οφέλους. Το πακέτο Τραμπ είναι ικανό να προκαλέσει σοβαρή τριβή και να πιέσει τα ρωσικά έσοδα, ιδίως αν ακολουθήσει στοχευμένη επιβολή σε αγοραστές/χρηματοδότες. Από μόνο του, δύσκολα θα οδηγήσει σε άμεση αναδίπλωση του Κρεμλίνου. Αν, όμως, «δέσει» με:
α) δευτερογενείς κυρώσεις που δείχνουν αποφασιστικότητα επιβολής, και
β) πολιτική συμφωνία με την Ινδία για σταδιακή μείωση ρωσικών ροών,
τότε ο πόνος γίνεται αισθητός —και ο υπολογισμός στο Κρεμλίνο αλλάζει.
Με άλλα λόγια: Ο Τραμπ έβαλε στο στόχαστρο το ΑΤΜ του Πούτιν. Για να εξασφαλίσει την ειρήνη μέσω πετρελαίου, θα χρειαστεί να βάλει και «κλειδαριά» στις «χαραμάδες».
