Οι ιδιοκτήτες τους είναι απρόθυμοι να τις κλείσουν. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανέκαμψε από τις χρεοκοπίες των εταιρειών του, το στίγμα του αποτυχημένου είναι βαθιά ριζωμένο σε μια επιχειρηματική κουλτούρα που χαρακτηρίζεται από εργατικότητα και αφοσίωση. Η δια βίου δέσμευση απέναντι στους εργαζομένους είναι κανόνας, οι οποίοι ανταποδίδουν με πίστη, είναι ο κανόνας.
«Αν ταξιδέψετε έξω από τις μεγάλες πόλεις, θα δείτε αρκετά μέρη όπου θα αναρωτηθείτε πώς οι άνθρωποι βγάζουν τα προς το ζην», λέει ο Καζουγιόσι Κομίγια, σύμβουλος που βοηθά μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να ανακάμψουν. «Το κάτος τους έχει προστατεύσει ήδη υπεραρκετά».
Κατά τη διάρκεια της μακράς στασιμότητας που ακολούθησε τη φούσκα της ιαπωνικής οικονομίας της δεκαετίας του 1980, μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν δυσκολίες. Έβγαζαν μόλις τα απαραίτητα για να πληρώσουν τους τόκους των δανείων τους, προσθέτοντας τις επιχειρήσεις τους στον αυξανόμενο αριθμό των εταιρειών που επιβίωσαν εν μέρει επειδή η Τράπεζα της Ιαπωνίας μείωσε τα επιτόκια στο μηδέν, ώστε οι δανειολήπτες να μην αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους.
Μέχρι το 2010, σχεδόν 1 στις 5 εταιρείες επιβίωναν χάρη σε πακέτα διάσωσης και άλλες χρηματοδοτικές ελαφρύνσεις, αντί να αντιμετωπίζουν τα θεμελιώδη προβλήματά τους. Το 2008, τρεις καθηγητές οικονομικών, ένας από την Ιαπωνία και δύο από τις ΗΠΑ, επινόησαν έναν όρο για αυτές τις επιχειρήσεις: «ζόμπι εταιρείες».
Αλλαγή ρότας
Τώρα το οικονομικό τοπίο της χώρας αλλάζει. Τον Μάρτιο του 2024, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αύξησε τα επιτόκια για πρώτη φορά σε 17 χρόνια, αντανακλώντας τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος και την αύξηση των τιμών. Η ιαπωνική κυβέρνηση υιοθετεί αυτό που ο οικονομολόγος του μέσου του 20ού αιώνα Τζόζεφ Σουμπέτερ ονόμασε «δημιουργική καταστροφή» του καπιταλισμού, δηλαδή την ανάγκη οι καινοτόμοι επιχειρηματίες να αντικαταστήσουν τους πιο αδύναμους ανταγωνιστές τους, αναφέρει το Bloomberg.
Οι ρυθμιστικές αρχές πιέζουν τις εταιρείες να βελτιώσουν τις πρακτικές διοίκησής τους, ενώ πρόσφατα ψηφίστηκε νόμος για απλούστευση των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, και την ενθάρρυνση μιας επανεκκίνησης.
«Είναι σημαντικό για τον εταιρικό τομέα να αναγεννηθεί με υγιή τρόπο», δήλωσε ο Yasuo Goto, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Seijo που μελετά τις εταιρείες-ζόμπι, σε παρουσίαση που πραγματοποίησε πέρυσι στην Υπηρεσία Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων του Υπουργείου Οικονομίας.
Επίσης, το Χρηματιστήριο του Τόκιο πιέζει τις προβληματικές εταιρείες να γίνουν πιο κερδοφόρες και να συνεργαστούν περισσότερο με τους επενδυτές.
Αύξηση των πτωχεύσεων
Το 2024, ο αριθμός των ζόμπι εταιρειών άρχισε να μειώνεται για πρώτη φορά εδώ και επτά χρόνια. Κατά το χρόνο που έληξε τον Μάρτιο, οι πτωχεύσεις αυξήθηκαν κατά 13%, φτάνοντας τις 10.070, το υψηλότερο ποσοστό από το 2014.
Προς το παρόν, οι πτωχεύσεις δεν έχουν πλήξει μεγαλύτερες εταιρείες και οι πολίτες έχουν καταφέρει σε γενικές γραμμές να βρουν νέες δουλειές χάρις στη χρόνια έλλειψη εργατικού δυναμικού στην Ιαπωνία. Ωστόσο, ο Σούμπετερ αναγνώριζε επίσης ότι η αποδιοργάνωση των εταιρειών που πτωχεύουν μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές αναταραχές. «Μια μικρή ομάδα νικητών έναντι όλων των άλλων κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει την οικονομία και την κοινωνία», λέει ο Γκότο.
