Τον ιντριγκαδόρικο τίτλο «Η χώρα που έγινε υπερβολικά πλούσια» επιλέγουν οι Financial Times για να παρουσιάσουν τα όσα κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο και την πολιτική αντιπαράθεση της Νορβηγίας, όπου σήμερα οι πολίτες ψηφίζουν για τη νέα τους κυβέρνηση.
Η βρετανική εφημερίδα ουσιαστικά δανείζεται τον τίτλο ενός μπεστ σέλερ στη Νορβηγία, ο οποίος και αποτυπώνει εύγλωττα το πνεύμα της εποχής στον μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου και φυσικού αερίου της δυτικής Ευρώπης, που ταυτόχρονα διαθέτει και το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο στον κόσμο.
Η αντιπαράθεση που προηγήθηκε έως ότου να φτάσουμε στις σημερινές κάλπες εστίασε σε σπατάλες και αμφιλεγόμενες δημόσιες επενδύσεις. Πρόσφατα παραδείγματα σπατάλης περιλαμβάνουν μια σήραγγα για πλοία μήκους 1.700 μέτρων με κόστος 700 εκατ. δολαρίων, μια μερική ανακαίνιση του κοινοβουλίου στο Όσλο που ξεπέρασε τον προϋπολογισμό 6 φορές (!), καθώς και πάνω από 400 εκατ. δολάρια για μια ελαττωματική πλατφόρμα πληροφορικής σε περιφερειακή υγειονομική υπηρεσία.
Οι επικριτές, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα είναι βαθύτερα. Ο πρώην επικεφαλής του κρατικού ταμείου των 2 τρισ. δολαρίων είχε μιλήσει για τη μετάβαση της χώρας «από έθνος του πετρελαίου σε έθνος του πετρελαϊκού ταμείου».
Η Σίλβι Λίστχαουγκ, επικεφαλής του λαϊκιστικού Κόμματος Προόδου, που διεκδικεί τη δεύτερη θέση, διατείνεται ότι ή κυβέρνηση απλώς «ρίχνει περισσότερα χρήματα σε κάθε πρόβλημα». Όπως είπε: «Κάτι δεν πάει καλά με τον τρόπο που τρέχουμε τη Νορβηγία Α.Ε.».
Φορολογία και υπηρεσίες
«Είμαστε μια χώρα που δαπανά τεράστια ποσά, έχουμε από τα υψηλότερα επίπεδα φορολογίας στον ΟΟΣΑ. Κι όμως, οι Νορβηγοί δεν απολαμβάνουν καλύτερες υπηρεσίες από ό,τι στη Δανία, τη Σουηδία ή τη Φινλανδία», πρόσθεσε.
Αναλυτές και επιχειρηματίες συμφωνούν ότι η κριτική έχει βάση: τα σχολεία υστερούν σε σχέση με φτωχότερες χώρες όπως η Εσθονία, ενώ το σύστημα υγείας αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Ο πολιτικός ερευνητής Γιοχάνες Μπεργκ σημείωσε: «Υπάρχει υπερβολική γραφειοκρατία, τα προβλήματα δεν λύνονται αποτελεσματικά και πολλά δημόσια έργα ξεφεύγουν από τον προϋπολογισμό».
Ένας διευθύνων σύμβουλος σχολίασε: «Για κάθε τρύπα στην οποία πέφτουμε, χρησιμοποιούμε χρήματα από το ταμείο πετρελαίου για να βγούμε. Αυτό καλλιεργεί εφησυχασμό και μας κάνει πιο νωθρούς».
Το ταμείο πετρελαίου και οι προκλήσεις
Το νορβηγικό ταμείο αποτελεί διεθνές υπόδειγμα, καθώς μετέτρεψε τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες σε περιουσιακά στοιχεία άνω των 2 τρισ. δολαρίων. Ωστόσο, αυξανόμενες ετήσιες αναλήψεις — φέτος 54 δισ. δολάρια, περίπου το ένα τέταρτο του προϋπολογισμού — δημιουργούν ανησυχίες για «νορβηγική ασθένεια».
Οι δαπάνες για ασθένειες και αναπηρίες είναι οι υψηλότερες στον ΟΟΣΑ, ενώ τα ποσοστά μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η αύξηση της παραγωγικότητας έχει επιβραδυνθεί, προκαλώντας ανησυχία στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Ο Γενς Στόλτενμπεργκ, πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ και νέος υπουργός Οικονομικών, προειδοποίησε: «Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να επαναπαυθούμε και να πιστέψουμε ότι το ταμείο συντάξεων θα μας σώσει. Δεν ισχύει αυτό».
Ανταγωνιστικότητα και εκλογικά διλήμματα
Η αρχηγός της συντηρητικής αντιπολίτευσης Έρνα Σόλμπεργκ παραδέχτηκε ότι η Νορβηγία έχει ευκολότερη πρόσβαση σε πόρους λόγω του ταμείου, αλλά υπογράμμισε ότι αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα ανταγωνιστικότητας με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Κεντρικό ζήτημα της εκλογικής εκστρατείας είναι ο φόρος περιουσίας, που ισχύει μόνο σε λίγες χώρες. Περίπου 500 εκατομμυριούχοι έχουν μετακομίσει τα τελευταία χρόνια στην Ελβετία, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να απαιτούν τη μείωση ή την κατάργησή του.
Το ταμείο έχει βρεθεί στο επίκεντρο και για τις επενδύσεις του στο Ισραήλ. Αν το Εργατικό Κόμμα κερδίσει, μπορεί να αντιμετωπίσει πιέσεις από μικρότερους συμμάχους για αποεπένδυση.
Αναλυτές και επιχειρηματίες τονίζουν ότι, ενώ άλλες χώρες σπατάλησαν τα έσοδα από φυσικούς πόρους, η Νορβηγία με το ταμείο της δεν έχει χάρτη πορείας για το πώς να αποφύγει νέους κινδύνους. «Δεν γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες», παραδέχεται ο Μπεργκ.
