Η παράταση του πολέμου στη Γάζα δεν προκαλεί μόνο τεράστιες απώλειες στους Παλαιστίνιους, αλλά απειλεί να βυθίσει και την ισραηλινή οικονομία σε μια χαμένη δεκαετία.
Ο συνεχιζόμενος εδώ και σχεδόν δύο χρόνια πόλεμος, έχει εκτοξεύσει το δημόσιο χρέος του Ισραήλ σε δυσθεώρητα ύψη και θέτει σε κίνδυνο και την ευημερία της ισραηλινής κοινωνίας, προειδοποιούν αρκετοί οικονομολόγοι.
Το Ινστιτούτο Εκστάϊν αναμένει αρνητική οικονομική ανάπτυξη 2% για το τρέχον έτος. Συγκριτικά, η Εθνική Τράπεζα του Ισραήλ είχε προβλέψει ανάπτυξη 3,5%. Ωστόσο, το χάσμα δεν οφείλεται μόνο στον πόλεμο στο Ιράν, αλλά και στην αισιοδοξία της Εθνικής Τράπεζας του Ισραήλ. Είχε υποθέσει ότι ο πόλεμος στη Γάζα θα τελείωνε στις αρχές του χρόνου, αλλά χωρίς να υπολογίσει τη βούληση του Μπενιαμίν Νετανιάχου. « Ο πόλεμος είναι ακριβός. Εκτός από την πρόκληση καταστροφής και θανάτου, κοστίζει πολλά χρήματα για την αγορά και την κινητοποίηση εξοπλισμού. Έχει επίσης αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό, όπως γνωρίζει πολύ καλά το Ισραήλ», τονίζει ο Ιτάι Ατερ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, και εξηγεί: «Χιλιάδες έφεδροι έχουν κληθεί να πολεμήσουν, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψουν προσωρινά τις δουλειές τους. Για να χειροτερέψουν τα πράγματα, πολλοί Παλαιστίνιοι έχουν ακυρώσει τις άδειες εργασίας τους και η διέλευση των συνόρων έχει γίνει ολοένα και πιο δύσκολη για αυτούς. Η απουσία Παλαιστινίων εργαζομένων έχει πλήξει την ισραηλινή οικονομία. Το κόστος είναι πολύ υψηλό. Αυτό θα επηρεάσει τον προϋπολογισμό και το ΑΕΠ και θα αυξήσει το έλλειμμα και το χρέος», σημειώνει.
Τους τελευταίους 22 μήνες επίσης, πολλοί Ισραηλινοί έχουν περάσει εκατοντάδες δύσκολες, ημέρες. Πολλοί, χρειάστηκε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε παραμεθόριες περιοχές και οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι υπερφορτωμένες. Το άθροισμα όλων αυτών καθιστά την κάλυψη των κενών θέσεων μια πρόκληση. Τον Απρίλιο, το Ισραήλ ανέφερε ποσοστό ανεργίας μόλις 3%.
Εκτόξευση φόρων και αμυντικών δαπανών
Ταυτόχρονα, οι αμυντικές δαπάνες έχουν εκτοξευθεί. Εφέτος , αναμένεται να αυξηθούν κατά 65%, φτάνοντας τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης. Το ποσοστό των αμυντικών δαπανών σκαρφάλωσε στο 8,8% του ΑΕΠ-το δεύτερο υψηλότερο στον πλανήτη, μετά από αυτό της Ουκρανίας.
Για να καλύψει τα έξοδα, η κυβέρνηση αύξησε τους φόρους. Ο ΦΠΑ αυξήθηκε από 17 σε 18% στις αρχές του έτους. Αυξήθηκαν επίσης οι εισφορές ασφάλισης υγείας και εθνικής ασφάλισης.
Αναγνωρίζοντας ότι η οικονομία έχει πληγεί, ο καθηγητής Μπενιαμίν Μπεντάλ του Πανεπιστημίου της Χάιφα τονίζει πάντως την «εκπληκτική ανθεκτικότητα» της χώρας. Μόνο το 2024, η ισραηλινή οικονομία δημιούργησε περισσότερα από 500 δισεκατομμύρια ευρώ, ένα ποσό υψηλότερο από ό,τι το 2022 και το 2023, κυρίως χάρη στους τομείς της άμυνας και της υψηλής τεχνολογίας.
Η πολεμική βιομηχανία
Δεν είναι τυχαίο ότι το Ισραήλ είναι γνωστό για την προηγμένη πολεμική βιομηχανία του. Ο τομέας απασχολεί το 12% του εργατικού δυναμικού και πληρώνει περίπου το 25% των φόρων εισοδήματος λόγω των υψηλών μισθών του. Αυτές οι υπηρεσίες και τα προϊόντα αντιπροσωπεύουν επίσης το 64% των εξαγωγών και σχεδόν το 20% του συνολικού ΑΕΠ του Ισραήλ.
Παρά ταύτα, από το 2022, ο αριθμός των εργαζομένων σε αυτόν τον τομέα έχει παραμείνει στάσιμος και, στην πραγματικότητα, μειώθηκε για πρώτη φορά σε μια δεκαετία το 2024. Ο αριθμός των ατόμων σε αυτόν τον τομέα που εγκαταλείπουν τη χώρα έχει επίσης αυξηθεί. Επί του παρόντος, οι εταιρείες τεχνολογίας απασχολούν 390.000 υπαλλήλους στο Ισραήλ και 440.000 στο εξωτερικό. Κάποιοι φοβούνται ότι οι υψηλότεροι φόροι θα αναγκάσουν περισσότερες εταιρείες και εργαζόμενους να φύγουν.
Επενδύσεις και αβεβαιότητα
Ο μεγαλύτερος άγνωστος τώρα είναι η αβεβαιότητα της κατάστασης στο Ισραήλ και στη Μέση Ανατολή, γενικότερα. Εάν η ισραηλινή οικονομική παραγωγή καταρρεύσει απότομα, πράγμα που σημαίνει ότι τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν ενώ οι πολεμικές δαπάνες θα εκτοξευθούν, τότε η λογική συνέπεια θα είναι μια απότομη αύξηση του εθνικού χρέους.
Σε σύγκριση με την οικονομική παραγωγή του Ισραήλ, το ποσοστό του χρέους θα μπορούσε να διπλασιαστεί, εκτιμά ο καθηγητής Μπεντάλ. Επιπλέον, ο τομέας υψηλής τεχνολογίας, που συχνά αναφέρεται ως η ατμομηχανή της ισραηλινής οικονομίας, παρουσιάζει εκπληκτικά καλές επιδόσεις. Αν και η απασχόληση σε αυτόν τον τομέα μειώθηκε κατά 1% πέρυσι, η παραγωγή στην πραγματικότητα αυξήθηκε κατά 1%. Ο Κρίστοφερ Ντέμπρικ, σύμβουλος επενδυτικής στρατηγικής στην Pictet AM, τονίζει την «ισχυρή αμυντική συνιστώσα» της οικονομίας της χώρας. «Οι επενδυτές βασίζονται στο γεγονός ότι οι αμυντικές εταιρείες θα επωφεληθούν από τις κυβερνητικές παραγγελίες σε πολύ, πολύ μακροπρόθεσμο ορίζοντα», εξηγεί.
Για τους επενδυτές, οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί, αλλά ο πραγματικός αντίκτυπός τους θα εξαρτηθεί από το πόσο θα διαρκέσουν οι συγκρούσεις στη Γάζα και πώς θα καταλήξουν. «Ένα εναλλακτικό σενάριο, στο οποίο θα εισέλθουμε σε έναν μακρύ πόλεμο φθοράς με το Ισραήλ, είναι επίσης πιθανό», λέει ο καθηγητής Ατερ και προσθέτει: «Σε μια τέτοια περίπτωση, η οικονομία είναι απίθανο να ενισχυθεί».
