Πίτσα, σούσι, σουβλάκια ή μπουρίτος, ανάλογα με τα διατροφικά γούστα. Εισιτήρια για συναυλίες. Ακόμη και ενέσεις Botox.
Όλα αυτά μπορούν πλέον να αγοραστούν μέσω της μεθόδου «Buy Now, Pay Later» (BNPL), δηλαδή «Αγόρασε τώρα, πλήρωσε μετά».
Για κάποιους, πρόκειται για μια γελοία μορφή καταναλωτισμού. Άλλοι το βλέπουν πιο σκοτεινά: ως ένα είδος δανεισμού που δρα εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος, απευθυνόμενο σε ευάλωτους καταναλωτές.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει το βρετανικό περιοδικό Economist, ούτε η ειρωνεία ούτε οι ανησυχίες έχουν ανακόψει την πορεία της συγκεκριμένης αγοράς. Σύμφωνα με στοιχεία της Worldpay, οι παγκόσμιες συναλλαγές μέσω BNPL έφτασαν τα 342 δισ. δολάρια το 2023 — από μόλις 2 δισ. πριν από μία δεκαετία.
Νέοι παίκτες, παλιές ιδέες
Η ιδέα της πίστωσης στο ταμείο δεν είναι καινούργια. Ήδη από το 1856, οι Singer και Clark πωλούσαν ραπτομηχανές σε δόσεις.
Το μοντέλο του BNPL παραμένει παρόμοιο: Ο πελάτης αγοράζει, ο πάροχος BNPL πληρώνει άμεσα τον έμπορο (κρατώντας μια προμήθεια π.χ. 3%), και ο πελάτης εξοφλεί σε τέσσερις άτοκες δόσεις εντός έξι εβδομάδων.
Όπως εξηγεί ο Economist, αυτό ωφελεί τους εμπόρους, καθώς οι αγοραστές που έχουν πρόσβαση σε BNPL ξοδεύουν κατά μέσο όρο 20% περισσότερα, χωρίς να αλλάζει η τιμή του προϊόντος.
Από τις online αγορές στα ψηφιακά πορτοφόλια
Αν και το BNPL έχει κερδίσει δυναμική είναι ακόμη «θύμα» του χάσματος των γενεώ. Μόλις το 2% των πελατών της Bank of America που γεννήθηκαν πριν το 1965 χρησιμοποιούν BNPL, έναντι 10% των Millennials και Gen Z, όπως σημειώνει το βρετανικό περιοδικό.
Σε αγορές όπως η Σουηδία, όπου το BNPL είναι πιο παλιό, η διείσδυση είναι μεγαλύτερη: πάνω από το 20% των online αγορών γίνονται μέσω αυτής της μεθόδου. Παρόμοιες πλατφόρμες κάνουν την εμφάνισή τους σε όλο τον κόσμο: Addi στην Κολομβία, Atome στη Σιγκαπούρη, Tamara στη Σαουδική Αραβία.
Ταυτόχρονα, τα σύνορα μεταξύ BNPL και παραδοσιακής τραπεζικής γίνονται θολά. Η Klarna, για παράδειγμα, έχει κανονική άδεια τραπεζικής στην Ευρώπη από το 2017. Όπως δηλώνει ο συνιδρυτής της, Sebastian Siemiatkowski, στόχος του είναι η μετατροπή της Klarna σε «ψηφιακό χρηματοοικονομικό βοηθό με τεχνητή νοημοσύνη».
Το BNPL γίνεται τραπεζική υποδομή
Η Affirm, άλλος μεγάλος παίκτης του χώρου, λάνσαρε χρεωστική κάρτα που χρησιμοποιείται ήδη από σχεδόν 2 εκατομμύρια πελάτες.
Οι κάρτες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε φυσικά καταστήματα, φέρνοντας τη μέθοδο του BNPL έξω από τον ψηφιακό κόσμο.
Παράλληλα, παραδοσιακοί «γίγαντες» όπως η PayPal εισέρχονται δυναμικά στο παιχνίδι. Από το 2020, η εταιρεία έχει επεξεργαστεί αγορές BNPL αξίας 33 δισ. δολαρίων, με ετήσια αύξηση περίπου 20%.
Όπως σχολιάζει ο Economist, ακόμη και οι τράπεζες πλέον επιτρέπουν την εξόφληση συναλλαγών σε δόσεις μετά την ολοκλήρωση της αγοράς.
Η νέα αγορά του BNPL: Επιχειρήσεις
Το πραγματικό «χρυσάφι» όμως μπορεί να βρίσκεται στις B2B (business to business) συναλλαγές.
Όπως επισημαίνει ο Economist, η αγορά του εμπορικού δανεισμού στις ΗΠΑ ανέρχεται στα 4,9 τρισ. δολάρια — τέσσερις φορές μεγαλύτερη από το σύνολο του πιστωτικού χρέους των καταναλωτών μέσω καρτών.
Η Billie και η Hokodo είναι startups που προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν αυτό το αναχρονιστικό σύστημα, στο οποίο οι προμηθευτές βασίζονται σε χειροκίνητες αξιολογήσεις φερεγγυότητας.
Ο συνιδρυτής της Hokodo, Richard Thornton, δηλώνει πως οι μικρές επιχειρήσεις που έχουν πρόσβαση στο BNPL αυξάνουν τον όγκο των αγορών τους κατά περίπου 40%.
«Ορεκτικά» για επενδυτές
Καθώς οι πάροχοι BNPL προσπαθούν να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους, αποφεύγουν να κρατούν τα δάνεια στους ισολογισμούς τους.
Αντ’ αυτού, δημιουργούν πακέτα δανείων τα οποία τιτλοποιούνται και αγοράζονται από διαχειριστές κεφαλαίων.
Όπως αποκαλύπτει ο Economist, το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι τόσο έντονο που μιλάμε για «feeding frenzy».
Το 2023, η Elliott Advisors αγόρασε το χαρτοφυλάκιο δανείων της Klarna στο Ηνωμένο Βασίλειο, ύψους 39 δισ. δολαρίων. Η KKR υπέγραψε συμφωνία αγοράς δανείων BNPL από την PayPal αξίας 44 δισ. δολαρίων. Η Affirm έχει εκδώσει τίτλους αξίας 12 δισ. δολαρίων με εξασφάλιση τέτοιων δανείων.
Οι σκιές της υπερχρέωσης
Ωστόσο, παραμένουν σοβαρά ερωτήματα γύρω από το BNPL. Τι θα συμβεί σε μια σοβαρή ύφεση; Σύμφωνα με την έρευνα της Fed, το ποσοστό των χρηστών BNPL που καθυστερούν πληρωμές ανέβηκε από 15% το 2021 σε 24% το 2024.
Παράλληλα, η Klarna είδε αύξηση 17% στις ζημίες από δάνεια το πρώτο τρίμηνο του 2025.
Όμως, όπως τονίζει ο Economist, τα ποσοστά αθέτησης παραμένουν αισθητά χαμηλότερα σε σχέση με άλλες μορφές καταναλωτικής πίστης. Σύμφωνα με την αρμόδια αμερικανική ρυθμιστική αρχή (CFPB), μεταξύ 2019 και 2022, τα ποσοστά αθέτησης σε BNPL δάνεια κυμαίνονταν στο 2%, έναντι 10% στις πιστωτικές κάρτες.
Σε κάθε περίπτωση το BNPL μπορεί να γεννήθηκε στο περιθώριο, αλλά πλέον φαίνεται ότι βαδίζει προς το κέντρο της οικονομικής καθημερινότητας.
