Για όλα υπάρχει η πρώτη φορά. Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποπέμψει την Έρικα ΜακΈνταρφερ από τη θέση της Επιτρόπου του Γραφείου Στατιστικών Εργασίας είναι πρωτοφανής.
Σηματοδοτεί μια ηχηρή παρέμβαση στον θεσμικό πυρήνα της αμερικανικής οικονομικής αρχιτεκτονικής. Και στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα: Ό,τι δεν μας αρέσει, είναι λάθος. Ό,τι δεν μας βολεύει, ξαναγράφεται.
Πρόκειται για την πρώτη φορά στα χρονικά που πρόεδρος των ΗΠΑ απομακρύνει επικεφαλής του BLS μετά τη δημοσίευση δυσμενών στοιχείων για την αγορά εργασίας — μια κίνηση με βαρύ συμβολικό και πρακτικό φορτίο, που δεν πλήττει απλώς ένα πρόσωπο, αλλά διαβρώνει την εμπιστοσύνη στα ίδια τα θεμέλια της οικονομικής πληροφόρησης.
Η ανακοίνωση έγινε λίγες ώρες μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης του Ιουλίου, που έδειξε την πιο ασθενή τριμηνιαία δημιουργία θέσεων εργασίας από το 2010 (εξαιρουμένης της περιόδου της πανδημίας), με μεγάλες καθοδικές αναθεωρήσεις στα στοιχεία Μαΐου και Ιουνίου.
Ο Τραμπ δεν περιορίστηκε στη διατύπωση αμφιβολιών. Προχώρησε σε δημόσια καταγγελία περί «μαγειρέματος» των αριθμών, χωρίς να παρουσιάσει το παραμικρό στοιχείο, και δήλωσε πως «τέτοια σημαντικά στοιχεία πρέπει να είναι ακριβή και δίκαια – δεν μπορεί να χρησιμοποιούνται για πολιτικούς σκοπούς».
Ο ισχυρισμός αυτός, όμως, υπονομεύει ο ίδιος την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα του BLS, ενός οργανισμού που για δεκαετίες λειτουργεί με διακομματική αποδοχή, εσωτερική πειθαρχία και αυστηρό μεθοδολογικό πλαίσιο. Η ΜακΈνταρφερ, διορισμένη από τον Τζο Μπάιντεν και εγκριθείσα από τη Γερουσία με ψήφους 86–8, έχει υπηρετήσει σε ανώτατες θέσεις σε Υπουργεία, στο Γραφείο Απογραφής και στο Συμβούλιο Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου. Όπως σημείωσε ο βετεράνος οικονομολόγος Ντέιβιντ Γουίλκοξ, «η Έρικα είναι επαγγελματίας στατιστικολόγος, χωρίς καμία άλλη στόχευση πέρα από την ακρίβεια και την υπηρεσία προς τον αμερικανικό λαό».
Η πολιτικοποίηση των αριθμών
Το BLS αποτελεί θεμέλιο του αμερικανικού πληροφοριακού οικοσυστήματος. Οι αριθμοί του επηρεάζουν τις αποφάσεις της Fed, τις κινήσεις στις αγορές, την κατανομή τρισεκατομμυρίων κεφαλαίων, τις επιλογές εργοδοτών και εργαζομένων.
Η απόπειρα να εμφανιστεί το Γραφείο ως πολιτικά μεροληπτικό δεν χτυπά την ΜακΈνταρφε. Χτυπά το ίδιο το αξιόπιστο εργαλείο μέτρησης της πραγματικότητας.
Οι μηνιαίες αναθεωρήσεις είναι μέρος της μεθοδολογίας. Οφείλονται στις καθυστερημένες απαντήσεις μεγάλων εργοδοτών, όπως π.χ. τα δημόσια σχολεία, που βρέθηκαν να έχουν 109.100 λιγότερους υπαλλήλους τον Ιούνιο από ό,τι υπολογιζόταν αρχικά.
Όπως σημείωσε το ίδιο το BLS, η σημαντική διόρθωση οφείλεται σε «συνηθισμένο επανυπολογισμό εποχικών παραγόντων». Το να βαφτίζεται αυτό πολιτική χειραγώγηση, συνιστά επικίνδυνο ιστορικό αναθεωρητισμό.
Από το «fake data» στο «πραγματικά δικά μας νούμερα»
Η ιστορία έχει επαναληφθεί. Το 2016, ο Τραμπ κατήγγειλε ως «ψευδή» τα επίσημα στοιχεία για την ανεργία. Όταν εξελέγη, τα αποδέχτηκε ως «πολύ πραγματικά». Το 2025, η στάση του γίνεται ακόμα πιο επιθετική. Πλέον, δεν αρκεί η κριτική. Απαιτείται έλεγχος και άμεση «διόρθωση».
Η απόλυση αυτή έρχεται λίγο μετά την αποχώρηση της Αντριάνα Κάγκλερ από το Δ.Σ. της Fed, με τον Τραμπ να ζητά δημόσια και την παραίτηση του Τζερόμ Πάουελ. Το μήνυμα είναι σαφές: οι θεσμοί που διαμορφώνουν πολιτική με βάση δεδομένα, οφείλουν να συμμορφώνονται στις πολιτικές προσδοκίες του εκάστοτε προέδρου. Διαφορετικά, αντικαθίστανται.
Το επιχείρημα ότι τα στατιστικά δεδομένα πρέπει να ελέγχονται πολιτικά για να είναι «αξιόπιστα» θυμίζει τη λογική αυταρχικών καθεστώτων, όπου η στατιστική γίνεται εργαλείο καθεστωτικής προπαγάνδας. Όπως προειδοποίησε η ομάδα “Friends of BLS”, «όταν ηγεσίες άλλων χωρών πολιτικοποίησαν τα οικονομικά δεδομένα και διέλυσαν την εμπιστοσύνη στο στατιστικό τους υπόβαθρο, οι συνέπειες ήταν καταστροφικές».
Θολός καθρέφτης
Η αλήθεια είναι ότι τα στοιχεία απλώς αποτυπώνουν αυτό που εδώ και μήνες έδειχναν όλες οι ενδείξεις: η αμερικανική οικονομία επιβραδύνεται. Οι τομείς που πλήττονται είναι εκείνοι που επηρεάζονται πρώτοι από τις υφέσεις — εξορυκτική βιομηχανία, λιανεμπόριο, μεταποίηση.
Η κατανάλωση παραμένει αδύναμη, οι επενδύσεις επιφυλακτικές, οι πιέσεις από τους δασμούς και τη μείωση των μεταναστών παρούσες. Ό,τι κι αν γράφει το δελτίο Τύπου του Λευκού Οίκου, η πραγματικότητα δύσκολα μακιγιάρεται.
Ο ρόλος του BLS, όπως και κάθε ανεξάρτητου στατιστικού θεσμού, δεν είναι να προστατεύει τις κυβερνήσεις από την αλήθεια, αλλά να την αποκαλύπτει. Αυτο που δεν κατανοεί ο Τραμπ είναι πως αν αυτή η αποστολή υπονομευτεί, τότε ο καθρέφτης της οικονομίας παύει να είναι καθαρός — και όλοι, από τη Fed μέχρι τον απλό πολίτη και από τους υπουργούς μέχρι τον πρόεδρο μένουν να οδηγούν στα τυφλά.
