Τα 50 χρόνια διπλωματικών σχέσεων ΕΕ – Κίνας υποτίθεται πώς θα γιορτάσουν αύριο στο Πεκίνο οι επικεφαλής της Κομισιόν με την κινεζική ηγεσία, αλλά η ατμόσφαιρα, μόνο εορταστική δεν είναι.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συνοδευόμενη από τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, αναμένονται σε λίγες ώρες στην κινεζική πρωτεύουσα για την 25η σύνοδο κορυφής ΕΕ-Κίνας. Αλλά, «θα πρέπει να περιμένουμε μια πολύ δύσκολη συνάντηση με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ και τον πρωθυπουργό Λι Τσιάνγκ», προειδοποιεί η Αμπιγκαέλ Βασελιέ, ανώτερη αναλύτρια του MERICS, του κορυφαίου ευρωπαϊκού think tank που επικεντρώνεται στην Κίνα.
Είναι απίθανο να υπάρξει μεγάλη πρόοδος μεταξύ Κίνας και ΕΕ στο εμπόριο, το πιο σημαντικό ζήτημα και για τις δύο πλευρές. Οι εκπρόσωποι των Βρυξελλών πιέζουν για καλύτερη πρόσβαση στην αγορά και δίκαιο ανταγωνισμό εδώ και χρόνια. Αλλά παρά την ρητορική γοητείας, η ηγεσία της Κίνας είναι απρόθυμη να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις. Οι ξένες εταιρείες βρίσκονται σε ολοένα και μεγαλύτερη μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τις κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις.
«Η βιομηχανική πολιτική της Κίνας, η οποία βασίζεται σε μαζικές επιδοτήσεις που παραβιάζουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, δημιουργεί πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, η οποία διοχετεύεται στις παγκόσμιες αγορές ,σε χαμηλές τιμές», εξηγούν Ευρωπαίοι διπλωμάτες και προσθέτουν : «Από τότε που οι ΗΠΑ έκλεισαν την αγορά τους στην Κίνα με υψηλούς δασμούς, το Πεκίνο έχει εκτρέψει όλο και περισσότερο τη ροή των κινεζικών προϊόντων προς την Ευρώπη».
Η ΕΕ χάνει ένα δις την ημέρα
Βραχυπρόθεσμα, αυτό έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντικές εντάσεις και μακροπρόθεσμα, η ΕΕ πιθανότατα θα εισαγάγει επίσης προστατευτικά μέτρα. Το εμπορικό έλλειμμα της Ευρώπης με την Κίνα βρίσκεται σε ιστορικά υψηλό επίπεδο – κάπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Η ΕΕ χάνει δηλαδή σήμερα, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ- κάθε μέρα.
Επιπλέον, η Κίνα μπορεί να παίζει ένα αποφασιστικό χαρτί ισχύος έναντι και της ΕΕ: Τον δραστικό περιορισμό στις εξαγωγές σπάνιων γαιών στη Δύση. Η Κίνα έχει de facto μονοπώλιο στις σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την παραγωγή τσιπ υπολογιστών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η Λαϊκή Δημοκρατία κατέχει παγκόσμιο μερίδιο έως και 60% στην παραγωγή και σχεδόν 90% στην επεξεργασία σπανίων γαιών.
Μέταλλα με εντυπωσιακά ονόματα όπως το νεοδύμιο και το δυσπρόσιο, για παράδειγμα, παρέχουν ισχυρούς μαγνήτες που απαιτούνται για την παραγωγή ανεμογεννητριών και κινητήρων ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Το ευρώπιο και το τέρβιο προσθέτουν χρώμα στις οθόνες LED και στους λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας. Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται επίσης στην κατασκευή ηλιακών κυψελών, μπαταριών και ημιαγωγών. Η παγκόσμια παραγωγή υψηλής τεχνολογίας εξαρτάται από αυτές τις προμήθειες.
Το πιο «αιχμηρό όπλο»
«Οι σπάνιες γαίες είναι το πιο αιχμηρό όπλο της Κίνας στον εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ και την ΕΕ», τονίζουν παράγοντες της αγοράς.
«Οι Κινέζοι θα διατηρήσουν αυτό το άκαμπτο μονοπώλιο στις σπάνιες γαίες για άλλα τρία με τέσσερα χρόνια», λέει ο Αντρέας Κρολ, trader εμπορευμάτων και κορυφαίος αναλυτής χρηματοπιστωτικών αγορών που ειδικεύεται στις σπάνιες γαίες: «Αλλά θα το χάσουν». Ο υπόλοιπος κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, επενδύει αυτή τη στιγμή σε μεγάλο βαθμό στην κατασκευή των δικών του ορυχείων σπάνιων γαιών. Μέχρι όμως αυτές οι προσπάθειες να αποδώσουν καρπούς, η ΕΕ εξαρτάται από την καλή θέληση της Κίνας για τις μελλοντικές της τεχνολογίες, την παραγωγή ιατρικών προϊόντων, ακόμη και στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας. Και η ηγεσία της Κίνας θα εκμεταλλευτεί φυσικά και αυτή την εξάρτηση στη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης για να αποσπάσει παραχωρήσεις από την ΕΕ.
Η ΕΕ κρέμεται από μία κλωστή
Ο κίνδυνος να υποστεί ζημιά η οικονομία της Ευρώπης λόγω της μεγάλης εξάρτησής της από αυτά τα κρίσιμα υλικά είναι πολύ μεγάλος
Η οικονομία της Ευρώπης κρέμεται από τις σπάνιες γαίες. Χωρίς αυτές τις πρώτες ύλες, η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι δεδομένη: Δεν θα λειτουργούσαν ανεμογεννήτριες, δεν θα κινούνταν ηλεκτρικά αυτοκίνητα. «Οι περιορισμοί στις εξαγωγές σπανίων γαιών απειλούν να αποτελέσουν εμπόδιο στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργεια», λένε Ευρωπαίοι αναλυτές.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: Αφενός, ο πράσινος μετασχηματισμός απαιτεί επειγόντως την επέκταση των ανανεώσιμων τεχνολογιών· αφετέρου, απουσιάζει μια στρατηγική για την πρόσβαση στους απαραίτητους πόρους. Η ανακύκλωση και η ανάπτυξη εγχώριων παραγωγικών ικανοτήτων προχωρούν με αργούς ρυθμούς. Ταυτόχρονα, η διαφοροποίηση παρεμποδίζεται από την γεωπολιτική αστάθεια. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι μια σαφής απάντηση βιομηχανικής πολιτικής: επέκταση των πηγών εφοδιασμού και δημιουργία στρατηγικού αποθέματος πρώτων υλών.
Αν η ΕΕ θέλει να αποφύγει την επιβράδυνση από την επόμενη κρίση στην ενεργειακή μετάβαση, πρέπει να διασφαλίσει τις αλυσίδες εφοδιασμού με σπάνιες γαίες. Μένει να δούμε αν θα καταφέρει κάτι η φον ντερ Λάιεν στην αυριανή συνάντηση στο Πεκίνο.
