Οι έφηβοι που κάνουν υπερβολική χρήση των social media και των smartphones κινδυνεύουν να στερηθούν μια θεμελιώδη δεξιότητα για την επιτυχία στη ζωή και στην εργασία: τη συγκέντρωση.
Αυτό προειδοποιεί ο Τζόναθαν Χάιντ, κοινωνικός ψυχολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Σύμφωνα με έρευνα του οργανισμού Common Sense Media το 2021, οι έφηβοι 13 έως 18 ετών περνούν κατά μέσο όρο 8 ώρες και 39 λεπτά καθημερινά μπροστά σε μια οθόνη. Η πιο πρόσφατη μελέτη του 2023 με τίτλο Constant Companion αποκάλυψε πως δέχονται σχεδόν 240 ειδοποιήσεις την ημέρα και ελέγχουν τα κινητά τους πάνω από 100 φορές.
Το αποτέλεσμα, λέει ο Χάιντ στο CNBC, είναι μια γενιά που δεν μπορεί να συγκεντρωθεί – και η συγκέντρωση, επισημαίνει, είναι προϋπόθεση για την επιτυχία. Μιλώντας στο Oprah Podcast, όπου συμμετείχε και μια 17χρονη αυτοχαρακτηριζόμενη ως εθισμένη στα social media, ο Χάιντ ήταν κατηγορηματικός: «Είναι επείγον να αποκαταστήσετε τον εγκέφαλό σας».
Ένας δρόμος χωρίς επιστροφή
Ο ίδιος, συγγραφέας του βιβλίου The Anxious Generation, τόνισε ότι η ζημιά μπορεί να γίνει μόνιμη: «Αν χρησιμοποιείς το κινητό σου 10 ώρες τη μέρα μέχρι τα 25 σου, μπορεί να μην υπάρχει επιστροφή. Μετά τα 25, ο μετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου παύει να αλλάζει σημαντικά. Και τότε είναι πολύ πιο δύσκολο να επαναφέρεις τη συγκέντρωσή σου».
Τα social media, εξηγεί στο CNBC, «διαλύουν» την προσοχή: «Έχουν σχεδιαστεί για να σε διακόπτουν διαρκώς».
Αυτή η αδυναμία συγκέντρωσης έχει συνέπειες και στην προσωπική και στην επαγγελματική ζωή. «Δυσκολεύεσαι να χτίσεις σχέσεις, να κρατήσεις δουλειά. Ποιος εργοδότης θέλει να προσλάβει κάποιον που δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτό που του ανατίθεται;», διερωτάται ο Χάιντ.
Το βιβλίο του έχει προκαλέσει αντιδράσεις, καθώς ορισμένοι υποστηρίζουν ότι εστιάζει υπερβολικά στην τεχνολογία, παραγνωρίζοντας άλλες αιτίες κακής ψυχικής υγείας στους νέους, όπως η γενετική προδιάθεση, οι χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο ή τα τραύματα.
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η υπερεξάρτηση από τις συσκευές μπορεί να επιβραδύνει την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων. Το 2023, ο τότε Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ, Βίβεκ Μέρτι, εξέδωσε προειδοποίηση για τους ψυχικούς κινδύνους των social media, επικαλούμενος μελέτες που συνδέουν την αυξημένη χρήση με άγχος και κατάθλιψη.
«Κόψε το απότομα»
Ο Χάιντ προτείνει έναν δραστικό τρόπο αποτοξίνωσης: αποχή από τα social media για έναν μήνα. «Αν μπορείς να βρεις τρία μέλη της οικογένειας ή τρεις φίλους να το κάνουν μαζί σου, θα έχεις πολύ περισσότερες πιθανότητες να σπάσεις τη συνήθεια και να ξαναχτίσεις τη συγκέντρωσή σου», λέει.
Όταν νιώθεις την παρόρμηση να πιάσεις το κινητό, προτείνει να το αντικαταστήσεις με κάτι ουσιαστικό: διάβασμα, γράψιμο, μια βόλτα, ή να ολοκληρώσεις μια ταινία που άφησες στη μέση – και μετά να περάσεις σε κάτι άλλο.
Ο Χάιντ προτείνει επίσης να ακούς μουσική όταν κάνεις δουλειές ή εργάζεσαι. Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά η μουσική βοηθά στη συγκέντρωση, όπως επισημαίνει και ο Σρίνι Πιλέι, ψυχίατρος στο Χάρβαρντ και ειδικός στη λειτουργία του εγκεφάλου. «Η μουσική μειώνει το στρες και την κορτιζόλη, κάτι που επιτρέπει στο κέντρο συγκέντρωσης του εγκεφάλου να λειτουργεί απρόσκοπτα», έγραψε το 2023 για το CNBC.
Προειδοποιεί, ωστόσο, να αποφεύγεις τραγούδια που σε κάνουν συναισθηματικά ασταθή: «Τα κέντρα συγκέντρωσης συνδέονται άμεσα με τα συναισθηματικά κέντρα. Οτιδήποτε σε κάνει να μεταβάλλεσαι συναισθηματικά μπορεί να διαταράξει τη συγκέντρωσή σου».
