Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 επηρέασε σημαντικά τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
Η αστάθεια των τιμών, οι ελλείψεις εφοδιασμού, τα ζητήματα ασφάλειας και η οικονομική αβεβαιότητα συνέβαλαν σε αυτό που ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) αποκαλεί «την πρώτη πραγματικά παγκόσμια ενεργειακή κρίση, με επιπτώσεις που θα γίνουν αισθητές τα επόμενα χρόνια».
Ακολουθώντας τον «κανόνα», οι φτωχότερες χώρες, πολλές από τις οποίες δεν έχουν ανακάμψει ακόμα από τις επιπτώσεις της πανδημίας, θα φέρουν το κύριο βάρος των αρνητικών συνεπειών της ενεργειακής κρίσης, παρατηρεί το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ κάνοντας λόγο για παγκόσμια ενεργειακή επανεκκίνηση, κάτι που δεν σημαίνει ότι θα υπάρξουν μόνο αρνητικές συνέπειες.
Όπως σημειώνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας , «πολλά από τα περιγράμματα αυτού του νέου κόσμου δεν έχουν ακόμη καθοριστεί πλήρως, το σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει επιστροφή στην κατάσταση που ήταν προηγουμένως τα πράγματα».
Ακολουθούν έξι γραφήματα που εξηγούν τις βασικές αλλαγές στον ενεργειακό τομέα μετά την εισβολή:
1. Υψηλότερες τιμές ενέργειας
Ίσως η πιο αισθητή αλλαγή για τους περισσότερους είναι ότι οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το υψηλό κόστος των καυσίμων ευθύνεται για το 90% της αύξησης του μέσου κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως.
Σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο της πανδημίας, η ενεργειακή κρίση σημαίνει ότι 70 εκατ. άνθρωποι που απέκτησαν πρόσφατα πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορούν πλέον να την αντέξουν οικονομικά. Και 100 εκατ. άνθρωποι μπορεί να μην είναι πλέον σε θέση να παράγουν τρόφιμα με καθαρά καύσιμα, επιστρέφοντας στη βιομάζα, λέει ο IEA.
Μια δυνητικά θετική πτυχή των υψηλότερων τιμών των ορυκτών καυσίμων είναι ότι παρέχουν ισχυρούς λόγους για την επιτάχυνση προς βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις.
2. Άλλαξε η ροή των προμηθειών ενέργειας, και σε κάποιες περιοχές σημειώθηκαν ελλείψεις
Η Ρωσία μείωσε τις ροές φυσικού αερίου προς την ΕΕ κατά περίπου 80% μεταξύ Μαΐου και Οκτωβρίου 2022, αφήνοντας την περιοχή με σημαντικό έλλειμμα στο ενεργειακό του μείγμα και επιτακτική ανάγκη να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις ενέργειας από άλλα μέρη.
Ενώ πολλοί από τους πρώην διεθνείς εταίρους της Ρωσίας μείωσαν ή διέκοψαν τους δεσμούς τους με τη χώρα, η Ρωσία έχει διατηρήσει σε γενικές γραμμές την παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου της κοντά στα επίπεδα πριν από την εισβολή αυξάνοντας τις εξαγωγές αλλού, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Ινδίας και της Τουρκίας.
3. Άλλαξε η ενεργειακή πολιτική
Η αλλαγή στις παραδοσιακές οδούς εμπορίου ενέργειας σημαίνει ότι οι επηρεαζόμενες χώρες έπρεπε να συσπειρωθούν γρήγορα για να δημιουργήσουν νέες ενεργειακές πολιτικές που όχι μόνο δίνουν προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και επιτρέπουν την κάλυψη της υπάρχουσας ενεργειακής ζήτησης βραχυπρόθεσμα.
Οι κυβερνήσεις αναπτύσσουν επίσης οδούς για καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050, επομένως τα ζητήματα που προκύπτουν από την τρέχουσα ενεργειακή κρίση πρέπει να αντιμετωπιστούν έχοντας αυτό κατά νου.
4. Oικονομικές επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης
Το υψηλότερο ενεργειακό κόστος οδηγεί σε αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών. Τα υψηλότερα επιτόκια- που χρησιμοποιούνται ως εργαλείο για τον έλεγχο των τιμών- σε συνδυασμό με την πτώση των εισοδημάτων σε πραγματικούς όρους ωθούν τις οικονομίες προς την ύφεση και ο αριθμός των ανθρώπων που πέφτουν ξανά στην ακραία φτώχεια αυξάνεται.
Καθώς πολλές χώρες επιδιώκουν να αυξήσουν το κόστος δανεισμού χρημάτων για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, τα έργα καθαρής ενέργειας που απαιτούν χρηματοδότηση θα μπορούσαν να παγιδευτούν στις οικονομικές επιπτώσεις, σημειώνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
5. Πώς επηρεάζονται οι εκπομπές
Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της ενεργειακής κρίσης στις εκπομπές C02 είναι ασαφής και πολλοί ανησυχούν για τον αντίκτυπό της στα σχέδια για την επίτευξη των καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
Ωστόσο, παρόλο που οι εκπομπές CO2 θα συνεχίσουν να αυξάνονται το 2022, σύμφωνα με τις προβλέψεις, η ανάπτυξη είναι λιγότερο από 1% υψηλότερη από το 2021, κυρίως χάρη στην ταχεία αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων, σύμφωνα με τον IEA.
6. Ώθηση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας με πολλούς πελάτες της διαλύθηκαν μετά την εισβολή, και έχουν οδηγήσει σε ταχεία εστίαση στη διατήρηση της ενεργειακής ασφάλειας. Η ύπαρξη ενός ισχυρού και διαφορετικού ενεργειακού μείγματος βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών ενεργειακής ασφάλειας και ο IEA εκτιμά ότι είναι πιθανό η κρίση να επιταχύνει τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα καύσιμα.
Αλλά αυτό δεν είναι ακόμη γνωστό και οι αρνητικές οικονομικές προοπτικές και οι βραχυπρόθεσμες πολιτικές επιλογές για τη διασφάλιση της ενέργειας για τις σημερινές ανάγκες θα μπορούσαν να επιβραδύνουν την ώθηση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τα παγκόσμια ενεργειακά προβλήματα δεν ξεκίνησαν με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά η επακόλουθη ενεργειακή κρίση δημιούργησε μια σειρά από «σεισμικές» αλλαγές στον ενεργειακό τομέα. Κάποιες αλλαγές θα είναι προσωρινές, κάποιες θα είναι μόνιμες, αλλά οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα αναδιαμορφώνουν τον τομέα της ενέργειας για πάντα.
