Η απώλεια της κορυφαίας αξιολόγησης ΑΑΑ για το αμερικανικό κρατικό χρέος δεν είναι πλέον απλώς ένα ψυχολογικό πλήγμα· είναι ο καθρέφτης μιας πιο βαθιάς ανησυχίας για την ικανότητα των ΗΠΑ να διαχειριστούν τον ολοένα και πιο βαρύ δανεισμό τους.
Ο Moody’s, ο τελευταίος από τους τρεις μεγάλους οίκους που κρατούσε το ΑΑΑ, υποβάθμισε το αξιόχρεο των ΗΠΑ σε Aa1, επικαλούμενος τη χρόνια δημοσιονομική επιδείνωση, τη συνεχή αύξηση του χρέους και τις πολιτικές δυσλειτουργίες. Ήταν η πρώτη φορά από το 1917 που η Moody’s στερεί από την Ουάσιγκτον την κορυφαία της αξιολόγηση.
Η κίνηση αυτή δεν είναι απλώς συμβολική: ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τους Αμερικανούς που ήδη δοκιμάζονται από τον πληθωρισμό και τους δασμούς. Ο οίκος προβλέπει ότι μέχρι το 2035, οι τόκοι θα απορροφούν έως και το 30% των φορολογικών εσόδων, έναντι μόλις 9% το 2021.
Η υποβάθμιση έρχεται σε μια στιγμή που το χρέος της κυβέρνησης ξεπερνά τα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια και η πολιτική διαχείριση του προϋπολογισμού μοιάζει όλο και πιο αναποτελεσματική. Όπως σημειώνει το MarketWatch, «τα ελλείμματα έχουν καταστεί διαρθρωτικά και καμία από τις πρόσφατες προτάσεις δεν διασφαλίζει μακροπρόθεσμη δημοσιονομική ισορροπία».
Το κινεζικό όπλο
Στο επίκεντρο αυτής της αστάθειας βρίσκεται και η γεωπολιτική διάσταση του αμερικανικού χρέους. Η Κίνα εξακολουθεί να διατηρεί περίπου 784 δισ. δολάρια σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα, παρά τις σταδιακές μειώσεις των τελευταίων ετών. Όπως επισημαίνει το MarketWatch, ακόμη και μια μερική ρευστοποίηση του κινεζικού χαρτοφυλακίου –π.χ. μετατροπή μόλις 10% των ομολόγων σε χρυσό– θα προκαλούσε σοκ στις αγορές.
Και η Κίνα φαίνεται να προετοιμάζεται για κάτι τέτοιο: έχει αυξήσει θεαματικά τις ποσοστώσεις εισαγωγής χρυσού, επιτρέποντας στις τοπικές τράπεζες να ανταλλάσσουν δολάρια απευθείας με πολύτιμο μέταλλο. Όπως γράφει χαρακτηριστικά το MarketWatch, «το Πεκίνο δεν αποθηκεύει χρυσό επειδή ταιριάζει με τις κουρτίνες. Το κάνει επειδή ετοιμάζεται για νομισματικό σεισμό». Περνά σιγά – σιγά μία θηλιά γύρω από τον λαιμό των ΗΠΑ, προειδοποιούν αναλυτές. Βεβαίως αν ενεργοποιήσει το όπλο της, κινδυνεύει να τραυματιστεί και εκείνη σοβαρά.
Η μετατόπιση δεν είναι μόνο κινεζική: οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο συσσωρεύουν χρυσό, ενώ επενδυτές –από commodities traders μέχρι θεσμικά χαρτοφυλάκια– αυξάνουν την έκθεσή τους σε bitcoin και σε ETF που συνδέονται με πρώτες ύλες. Οι ίδιες οι ΗΠΑ έχουν φέτος εισάγει ένα «βουνό» χρυσού.
Η Fed αγοράζει ξανά (και δεν το λέει)
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Federal Reserve φαίνεται να επιστρέφει, σιωπηρά, σε πρακτικές ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Όπως αποκαλύπτει το MarketWatch, μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες, η Fed αγόρασε ομόλογα αξίας 43,6 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων 8,8 δισ. σε 30ετή τίτλους μέσα σε μία μόνο μέρα. «Αυτό δεν είναι σύσφιξη. Είναι stealth χαλάρωση», σχολιάζει ο οικονομικός ιστότοπος.
Η κίνηση μοιάζει με προσπάθεια σταθεροποίησης της αγοράς ομολόγων χωρίς να δοθεί το σήμα πανικού. Όμως για πολλούς επενδυτές, αυτή η διακριτική επάνοδος στην ποσοτική χαλάρωση είναι το πρώτο προοίμιο ενός μεγαλύτερου δράματος: αδύναμο δολάριο, αποδυναμωμένο αξιόχρεο, κίνδυνος μαζικών ρευστοποιήσεων και ανάγκη καταφυγίου σε “σκληρά” assets.
Τα αντανακλαστικά των αγορών
Η απώλεια του ΑΑΑ ίσως να μην προκαλέσει, από μόνη της, μακράς διαρκείας ξεπούλημα σε αμερικανικό ενεργητικό. Όπως σημειώνει στο MarketWatch ο Κιθ Λέρνερ της Truist, «δεν πρόκειται για game changer, αλλά μπορεί να αποτελέσει αφορμή για κατοχύρωση κερδών».
Ο Μοχάμεντ Ελ Εριάν συμπληρώνει πως, αν και το πλήγμα είναι ιστορικό, «η επίδρασή του στις αγορές ίσως είναι περιορισμένη – για την ώρα».
Ωστόσο, τα σημάδια μετατόπισης είναι εμφανή:
- Οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων αυξάνονται, καθιστώντας ακριβότερο τον δανεισμό για σπίτια, φοιτητικά δάνεια και επιχειρήσεις.
- Η καμπύλη αποδόσεων παραμένει αντεστραμμένη, δείχνοντας δυσπιστία στις μακροπρόθεσμες προοπτικές.
- Ο χρυσός και το bitcoin ανεβαίνουν σταθερά.
Πού οδηγεί όλο αυτό;
Όπως σχολιάζει το CNN, η υποβάθμιση από τη Moody’s δεν ήρθε ξαφνικά. Προηγήθηκε ειδοποίηση ήδη από τον Νοέμβριο του 2023, με αφορμή το πολιτικό χάος στο Κογκρέσο και την παρ’ ολίγον στάση πληρωμών. Σήμερα, η Moody’s προειδοποιεί: χωρίς αύξηση των εσόδων ή δραστική μείωση των δαπανών, η επιστροφή στο ΑΑΑ δεν είναι ορατή.
Το πρόβλημα είναι δομικό: αν δεν αναστραφεί η πορεία των διαρκώς διογκούμενων ελλειμμάτων, η αγορά θα αρχίσει να κοστολογεί το ρίσκο των ΗΠΑ πολύ πιο αυστηρά. Η Fed μπορεί να επιχειρεί να απορροφήσει τις δονήσεις. Αλλά όταν η ίδια η εμπιστοσύνη στο δολάριο κλονίζεται, ούτε η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να σταματήσει το φαινόμενο ντόμινο.
Όπως προειδοποιεί το MarketWatch, «η Fed μπορεί να επιστρέφει αθόρυβα στο τραπέζι, αλλά οι επενδυτές που ακούνε το θρόισμα ξέρουν τι έρχεται: μια νέα εποχή αστάθειας, όπου το AAA είναι πλέον παρελθόν, και το “ασφαλές καταφύγιο” ίσως αλλάζει όνομα».
