Με ένα σχέδιο για τον πλήρη τερματισμό των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, πυρηνικής ενέργειας και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έως το τέλος του 2027, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει την «απόλυτη ενεργειακή ανεξαρτησία από την Ε.Ε.».
Ωστόσο, ορισμένα κράτη-μέλη αντιδρούν σφοδρά, κάνοντας λόγο για «οικονομική αυτοκτονία» και προειδοποιώντας για κλυδωνισμούς στην ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φοβούνται μία νέα εκτίναξη των τιμών, άκρως επώδυνη για τις βιομηχανίες και τα νοικοκυριά της περιοχής.
Η πορεία απεξάρτησης
Σύμφωνα με την Επιτροπή, το σχέδιο προβλέπει ότι έως το τέλος του 2025 θα απαγορευτούν όλες οι νέες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών ή LNG, τόσο μέσω μακροχρόνιων όσο και μέσω spot συμβολαίων. Τα υπολειπόμενα συμβόλαια θα λήξουν μέχρι το 2027.
«Βρισκόμαστε σε μια απαράδεκτη κατάσταση», δήλωσε ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας Νταν Γιόργκενσεν. «Εξαρτόμαστε από ένα κράτος και έναν ηγέτη που έχουν επιλέξει να χρησιμοποιούν την ενέργεια ως όπλο». Παράλληλα, πρόσθεσε ότι οι νέες προτάσεις θα υιοθετηθούν με ενισχυμένη πλειοψηφία στο Συμβούλιο της ΕΕ, χωρίς να απαιτείται ομοφωνία.
Το 2024, περίπου 19% των εισαγωγών φυσικού αερίου και LNG της ΕΕ εξακολουθούσε να προέρχεται από τη Ρωσία — αισθητά μειωμένο ποσοστό σε σχέση με το 2021, όταν η εξάρτηση άγγιζε το 45%. Η μείωση αυτή ήταν αποτέλεσμα των κυρώσεων που ακολούθησαν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και της σταδιακής στροφής της ΕΕ σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Η Σλοβακία και η Ουγγαρία — δύο χώρες που διατηρούν ανοιχτούς διαύλους με τη Μόσχα — εξέφρασαν έντονη αντίθεση στα νέα σχέδια. «Κατανοούμε τη στρατηγική ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τρίτες χώρες και είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με την ΕΕ. Όμως δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι δεν θα μπορούμε να εισάγουμε ούτε φυσικό αέριο, ούτε πυρηνικά καύσιμα, ούτε πετρέλαιο από τη Ρωσία, απλώς και μόνο επειδή κάποιοι χτίζουν ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα», δήλωσε ο Σλοβάκος πρωθυπουργός, Φίτσο, σύμφωνα με το πρακτορείο TASS.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Πέτερ Σιγιάρτο, ο οποίος έκανε λόγο για «πολιτικά υποκινούμενη απόφαση» και «σοβαρό λάθος» που απειλεί την κυριαρχία των κρατών-μελών. «Αρνούμαστε να πληρώσουμε το κόστος της επιπόλαιης στήριξης προς την Ουκρανία και της βιαστικής πορείας ένταξής της στην ΕΕ», έγραψε σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα X.
Το διακύβευμα της ενεργειακής ασφάλειας και οι πολιτικοί υπολογισμοί
Η Σλοβακία και η Ουγγαρία έχουν εναντιωθεί και σε προηγούμενες πρωτοβουλίες ενεργειακής απεξάρτησης από τη Ρωσία, προειδοποιώντας για επιπτώσεις στις τιμές ενέργειας και στην ανταγωνιστικότητα των οικονομιών τους. Επιπλέον, έχουν εκφράσει επιφυλάξεις και στην ενίσχυση της Ουκρανίας, απαιτώντας ανταλλάγματα πριν συμφωνήσουν σε νέες παρατάσεις κυρώσεων κατά της Ρωσίας — όπως έγινε και τον Μάρτιο του 2025.
Η Επιτροπή, ωστόσο, επιμένει ότι το σχέδιο θα είναι σταδιακό και συντονισμένο, δίνοντας σε κάθε κράτος μέλος τη δυνατότητα να καταρτίσει εθνικό σχέδιο απεξάρτησης έως το τέλος του έτους. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε στο CNBC ότι «θα συνεργαστούμε στενά με όλα τα κράτη μέλη, ιδιαίτερα με εκείνα που επηρεάζονται περισσότερο», προσθέτοντας ότι η στρατηγική συνοδεύεται από προσπάθειες διαφοροποίησης και βελτίωσης των ενεργειακών υποδομών.
Το ερώτημα για την Ένωση θα είναι αν μπορεί να εφαρμόσει μια τόσο ριζική στρατηγική – με οικονομικό πόνο – χωρίς να οξύνει τις εσωτερικές της διαφορές, και αν η ενέργεια θα αποδειχθεί εργαλείο ενοποίησης ή νέα πηγή έντασης.
