Σε μια από τις πιο απρόβλεπτες στροφές στρατηγικής των τελευταίων ετών, ο ΟΠΕΚ+ αποφάσισε να αυξήσει ξανά την παραγωγή πετρελαίου, εν μέσω πτώσης τιμών, εύθραυστης παγκόσμιας ζήτησης και αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ των μελών του.
Γιατί λοιπόν ένα καρτέλ που έχει κάθε λόγο να κρατάει υψηλά τις τιμές, προχωρά σε κινήσεις που οδηγούν στη διολίσθησή τους;
Οι οκτώ χώρες – με de facto ηγέτιδα τη Σαουδική Αραβία – που συμμετέχουν στις εθελοντικές περικοπές αποφάσισαν στις 3 Μαΐου νέα αύξηση 411.000 βαρελιών ημερησίως για τον Ιούνιο, ανεβάζοντας το συνολικό «ξεκλείδωμα» της παραγωγής για το τρίμηνο Απριλίου–Ιουνίου σε 960.000 βαρέλια την ημέρα. Αυτό ισοδυναμεί με άρση του 44% από τις περικοπές των 2,2 εκατομμυρίων βαρελιών που είχε επιβάλει το καρτέλ από το 2022.
Το επιχείρημα που επικαλούνται είναι η ύπαρξη «υγιών θεμελιωδών μεγεθών» και «χαμηλών αποθεμάτων». Όμως η πραγματικότητα της αγοράς μοιάζει διαφορετική. Τα αποθέματα πετρελαίου στις χώρες του ΟΟΣΑ βρίσκονται μόλις 2,5% κάτω από τον μέσο όρο της πενταετίας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Απριλίου. Η ζήτηση στην Ασία, την περιοχή που απορροφά σχεδόν το 60% των παγκόσμιων θαλάσσιων εξαγωγών αργού, παραμένει υποτονική: για το πρώτο τετράμηνο του 2025, οι εισαγωγές ήταν χαμηλότερες κατά 280.000 βαρέλια ημερησίως σε σχέση με το 2024.
Παράλληλα, οι τιμές έχουν καταρρεύσει. Το Brent έκανε βουτιά σήμερα κάτω από τα 60 δολάρια το βαρέλι — το χαμηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2020 — με πτώση σχεδόν 20% μόνο τον Απρίλιο. Οι οίκοι Barclays και ING έσπευσαν να αναθεωρήσουν τις προβλέψεις τους για το 2025 προς τα κάτω, στα 66 και 65 δολάρια αντίστοιχα, αφού «βλέπουν» υπερπροσφορά.
Τι επιδιώκει ο ΟΠΕΚ;
Η επίσημη εξήγηση περί «υγιούς αγοράς» δύσκολα πείθει. Το παρασκήνιο αποκαλύπτει μια βαθιά αλλαγή τακτικής της Σαουδικής Αραβίας. Οι αναλυτές μιλούν για συνδυασμό τιμωρητικής διάθεσης, γεωπολιτικών ανταλλαγμάτων και ρεαλιστικής αποδοχής ότι η εποχή του πετρελαίου των 100 δολαρίων έχει περάσει. Ας δούμε τους 5 κυριότερους λόγους
1. Τιμωρία των «παραβατών»
Η Σαουδική Αραβία εμφανίζεται αποφασισμένη να επιβάλει πειθαρχία στους «ανυπάκουους» του ΟΠΕΚ+ – κυρίως το Ιράκ, το Καζακστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αυτές οι χώρες έχουν επανειλημμένα παραβιάσει τις ποσοστώσεις παραγωγής, υπονομεύοντας τη συνοχή του καρτέλ. Αυξάνοντας την παραγωγή από όλους, το Ριάντ ελπίζει πως η πτώση των τιμών θα πιέσει τους παραβάτες να συμμορφωθούν.
2. Δώρο στον Τραμπ – και επένδυση στο μέλλον
Ο πρόεδρος Τραμπ, που μόλις ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του, ζητά επιτακτικά χαμηλότερες τιμές ενέργειας. Η Σαουδική Αραβία, η οποία βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για στρατιωτικές συμφωνίες, αμυντικές εγγυήσεις και ενδεχομένως ένα πρόγραμμα πολιτικής πυρηνικής ενέργειας, κάνει μια ξεκάθαρη χειρονομία καλής θέλησης.
Η χρονική σύμπτωση των αποφάσεων του ΟΠΕΚ+ με τις κινήσεις του Τραμπ – όπως οι δασμοί 145% στην Κίνα – μόνο τυχαία δεν φαίνεται.
3. Ανάκτηση μεριδίου αγοράς
Η πολιτική περικοπών των τελευταίων ετών μπορεί να στήριξε τις τιμές, αλλά είχε το κόστος της. Η παραγωγή των ΗΠΑ, της Βραζιλίας και άλλων εκτός ΟΠΕΚ έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα το καρτέλ να χάνει μερίδιο αγοράς. Το Ριάντ φαίνεται πως επιλέγει πλέον μια πιο επιθετική στρατηγική: αύξηση παραγωγής, πτώση τιμών, πίεση στον ανταγωνισμό.
4. Προετοιμασία για το «άνοιγμα» του Ιράν και της Βενεζουέλας
Εάν οι ΗΠΑ χαλαρώσουν τις κυρώσεις σε Ιράν και Βενεζουέλα –σενάριο που εξετάζεται ενόψει νέων γεωπολιτικών ισορροπιών– η προσφορά πετρελαίου θα αυξηθεί απότομα.
Η Σαουδική Αραβία ίσως επιχειρεί να προκαταλάβει αυτές τις εξελίξεις, αυξάνοντας εκ των προτέρων την παραγωγή της ώστε να έχει μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ σε μια νέα ισορροπία.
5. Μια νέα δημοσιονομική φιλοσοφία: αντέχουμε ελλείμματα
Παρά το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός της Σαουδικής Αραβίας για το 2025 στηρίζεται σε τιμή άνω των 100 δολαρίων/βαρέλι για να ισοσκελιστεί, το Ριάντ δείχνει άνετο με τα ελλείμματα. Διαθέτει πάνω από 430 δισ. δολάρια σε αποθεματικά, ενώ η πιστοληπτική του ικανότητα (Α+) του δίνει τη δυνατότητα για φθηνό δανεισμό. Το «όραμα 2030» του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, που περιλαμβάνει φαραωνικά projects όπως το Neom, βασίζεται πλέον όχι μόνο στο πετρέλαιο αλλά και στην αξιοποίηση των αγορών. Σαουδάραβες αξιωματούχοι δήλωναν προ ημερών στο Reuters πως η χώρα είναι «άνετη με τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου.
Το ρίσκο μιας στρατηγικής ρήξης
Αυτό που ξεκίνησε ως «ελεγχόμενη θεραπεία» για την επιβολή πειθαρχίας στο εσωτερικό του καρτέλ, έχει πλέον εξελιχθεί σε γενικευμένη ρήξη με το παρελθόν. Η νέα στρατηγική του Ριάντ ίσως αποδειχθεί αποτελεσματική για να επαναφέρει την τάξη στον ΟΠΕΚ+ – ή ίσως ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, προκαλώντας έναν πόλεμο τιμών που θα πλήξει ακόμα και τους πρωτεργάτες του.
Οι επόμενοι μήνες θα κρίνουν αν ο ΟΠΕΚ+ μπορεί να διαχειριστεί τη νέα πραγματικότητα που ο ίδιος δημιούργησε. Για την ώρα, η αγορά πετρελαίου βρίσκεται σε φάση αναταραχής — και η Σαουδική Αραβία μοιάζει αποφασισμένη να παίξει τον ρόλο του… ταραξία.
