Μετάθεση για το 2030 φαίνεται ότι λαμβάνει η ενδεχόμενη αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, καθώς δεν διαπιστώνεται, με βάση το προσδόκιμο ζωής και τον δείκτη γήρανσης, η ανάγκη για πιο άμεσες παρεμβάσεις.
Τα σημερινά όρια, όπως έχουν θεσμοθετηθεί εδώ και μία δεκαετία (στα 62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης ή στα 67 έτη με 15ετία), δίνουν στο ασφαλιστικό σύστημα τη δυνατότητα να ισορροπήσει χωρίς την ανάγκη άμεσων παρεμβάσεων.
Έτσι κι αλλιώς, με βάση τη δέσμευση που έχει αναλάβει η ελληνική πολιτεία, ο επανέλεγχος όσον αφορά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος πραγματοποιείται κάθε τριετία.
Με δεδομένο ότι ο προηγούμενος έλεγχος έγινε το 2024 και διατήρησε ανέπαφα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, αυτό σημαίνει ότι το 2027 είναι το επόμενο κρίσιμο έτος για το Ασφαλιστικό. Ήδη, πάντως, στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Ασφάλισης (ΓΓΚΑ) και στην Εθνική Αναλογιστική Αρχή, που πραγματοποιούν σχετικούς ελέγχους και επικαιροποιήσεις, διαπιστώνεται πως η πορεία του Ασφαλιστικού παραμένει σταθερή.
Ως προς τούτο, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η μεταρρύθμιση του 2015, καθώς τότε, επί της ουσίας, θεσμοθετήθηκαν όρια συνταξιοδότησης πιο υψηλά από τις άμεσες ανάγκες του συστήματος. Επιπρόσθετα, ανατροπή σκηνικού συντελέστηκε και με την πανδημία του κορονοϊού, που για μια διετία άλλαξε άρδην τα δεδομένα και τις ισορροπίες στη σχέση ασφαλισμένων – συνταξιούχων.
Υπάρχουν, όμως, θετικές ενδείξεις που αξιοποιούνται αναλόγως, τόσο από το πεδίο της μείωσης της ανεργίας όσο και από εκείνο της ταυτόχρονης αύξησης της απασχόλησης.
Συνδυαστικά, οι αυξήσεις και στους μισθούς επιδρούν εξίσου θετικά, αφού δίνουν τη δυνατότητα για αύξηση των εσόδων. Ποια δεδομένα θα κρίνουν την οριστική απόφαση Πιο αναλυτικά, τα δεδομένα που αναμένεται να καθορίσουν την οριστική απόφαση, που θα ληφθεί σε περίπου ένα έτος από τώρα, είναι τα εξής:
1.Σχέση ασφαλισμένων – συνταξιούχων: Με βάση τις προβολές που έχουν γίνει έως τώρα, η συγκεκριμένη αναλογία, έστω και με δυσκολία, διατηρείται στο 1,7-1,65 προς 1. Μπορεί να μην επιτυγχάνεται το όριο του 2 προς 1 ή και ανώτερο, που είναι ο ιδανικός στόχος, αλλά ακόμα και έτσι εκτιμάται ότι μπορεί να επιτευχθεί ανάλογη ισορροπία στο ασφαλιστικό σύστημα, ώστε να μην υπάρξουν δυσμενείς παρεμβάσεις έως το 2030. H συγκεκριμένη αναλογία ήταν στο 9 προς 1, το μακρινό 1960. Η σταδιακή υποχώρηση της συγκεκριμένης αναλογίας οδήγησε στο 1,8 προς 1 το 2022 και εκτιμάται ότι θα έχει φθίνουσα πορεία, τουλάχιστον μέχρι το 2040, σύμφωνα με την τελευταία διαθέσιμη έκθεση της Κομισιόν (Ageing Working Group), η οποία καλύπτει την περίοδο έως το 2024 και αναφέρεται συνολικά στο ασφαλιστικό σύστημα της Ελλάδας.
2.Δείκτης γήρανσης: Άμεσα συνυφασμένος με το προσδόκιμο ζωής, επί της ουσίας ο συγκεκριμένος δείκτης παρουσιάζει το πόσο μειώνεται ο πληθυσμός της χώρας συνδυαστικά με την αύξηση της αναλογίας ως προς τους ηλικιωμένους, στοιχείο που αναπόφευκτα μπορεί να προκαλέσει αύξηση στις δημόσιες δαπάνες για την κάλυψη των συντάξεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), σχεδόν το 23% των κατοίκων σήμερα στην Ελλάδα είναι άνω των 65 ετών. Το 2023, επίσης, οι πολίτες άνω των 65 ετών ήταν κατά σχεδόν 1 εκατ. περισσότεροι από τα παιδιά 0-14 ετών, στοιχείο που δείχνει πόσο μπορεί να επιδεινωθεί η κατάσταση.
3. Δημογραφικό: Σύμφωνα με τη Eurostat, ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί από 10,44 εκατ. το 2022 σε 7,78 εκατ. πολίτες το 2070. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (λόγος πληθυσμού 65+, προς πληθυσμό 20-64) αυξάνεται από 39 το 2022, σε 74,4 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται στο 66, το 2070. Το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες αυξάνεται από τα 78,8 έτη το 2022 στα 86,5 έτη το 2070. Αντίστοιχα, για τις γυναίκες αυξάνεται από 84,2 έτη το 2022 στα 90,4 έτη το 2070.
4.Απασχόληση – ανεργία: Η συνεχόμενη μείωση της ανεργίας, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη αύξηση της απασχόλησης, ευνοεί τη βελτίωση των δημοσίων εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές. Παράλληλα, εκτιμάται ότι η αύξηση της απασχόλησης στις μεγαλύτερες ηλικίες (π.χ. απασχόληση συνταξιούχων) μπορεί να αντισταθμίσει εν μέρει και τη γήρανση.
5.Παραγωγικότητα: Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και η βελτίωση των μισθών μπορούν να επιδράσουν θετικά στα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στο προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2026 υπάρχει η πρόβλεψη για ιδιαίτερα θετικό αποτέλεσμα ως προς τα έσοδα του e-ΕΦΚΑ από ασφαλιστικές εισφορές. Συγκεκριμένα, για το τρέχον έτος υπολογίζεται ότι συνολικά στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) θα καταγραφεί πλεόνασμα υψηλότερο κατά 1,088 δισ. ευρώ σε σχέση με το αρχικό σενάριο.
Αυτό σημαίνει πως το τελικό πλεόνασμα θα ανέλθει στα 2,087 δισ. ευρώ. Βασική αιτία αυτής της θετικής πορείας είναι τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές, που υπολογίζεται ότι θα αυξηθούν κατά 1,069 δισ. ευρώ. Ανάλογη εκτίμηση έχει γίνει και για το 2026, με το πλεόνασμα στους ΟΚΑ να φτάνει στα 2,025 δισ. ευρώ. Μόνο τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές εκτιμάται ότι θα αποφέρουν επιπλέον 1,232 δισ. ευρώ σε σχέση με φέτος. Έτσι, από 54,29 δισ. ευρώ φέτος, τα συνολικά έσοδα αναμένεται να φτάσουν το 2026 στα 55,595 δισ. ευρώ. Το στοιχείο αυτό συνδράμει αποφασιστικά, ώστε να μη γίνει παρέμβαση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, λόγω γήρανσης του πληθυσμού.
Ο παράγοντας των εκλογών
Σε όλα τα ανωτέρω πρέπει να προστεθεί και το γεγονός πως το 2027, εκτός από έτος προσδιορισμού των όποιων νέων ορίων συνταξιοδότησης, είναι και έτος εκλογών. Αν δεν αλλάξει κάτι, οι εθνικές εκλογές είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθούν το αργότερο έως την άνοιξη του 2027. Στο ενδεχόμενο που προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση, τότε θα είναι πιο εύκολο να αποφασιστούν οι όποιες αλλαγές στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε διαφορετική περίπτωση, μια ενδεχόμενη κυβέρνηση συνεργασίας είναι πιθανό να μπλοκάρει τέτοιες αποφάσεις, που έχουν ιδιαίτερο κοινωνικό αποτύπωμα και, αναπόφευκτα, πολιτικό κόστος.
