Με ισχυρή γεωπολιτική διάσταση για την Ελλάδα επανέρχεται στο τραπέζι των συζητήσεων το θέμα της ολικής διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου.
Το Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας καλείται να συμφωνήσει τη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου στον «οδικό χάρτη» της Κομισιόν για ολοκληρωτικό «ban» του ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2028.
Την ίδια στιγμή, σε μια τελευταία εξέλιξη, η πρόσφατη εξαγγελία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για το «Πολυμερές Σχήμα 5×5» επιδιώκεται να λειτουργήσει σε μια ανάλογη κατεύθυνση περί «γεωπολιτικής αναβάθμισης» της χώρας, θέτοντας στο τραπέζι, μεταξύ άλλων, και το κοινό ενεργειακό «γίγνεσθαι» που μοιράζεται η Ελλάδα με άλλα παράκτια κράτη της Ανατολικής Μεσογείου -Κύπρο, Αίγυπτο, Τουρκία και Λιβύη-, που θα αποτελέσουν μέρος του σχήματος, εφόσον ευοδωθεί.
Αναλυτικότερα, όπως διευκρινίζουν αρμόδιες πηγές, η ενεργειακή ατζέντα του σχήματος αναλύεται στα θέματα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, καθώς και της έρευνας και ανάπτυξης υδρογονανθράκων, με την Ελλάδα να επιχειρεί διασυνδέσεις με Κύπρο και Αίγυπτο και την αμερικανική Chevron να διεκδικεί οικόπεδα νοτίως της Κρήτης και τα οποία εκτείνονται μέχρι και τη μέση γραμμή με τη Λιβύη.
Κατά συνέπεια, οι δύο από τις πέντε θεματικές του σχήματος, η «συνδεσιμότητα» και οι «οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών», ανοίγουν τον δρόμο για συζητήσεις και διαβουλεύσεις για κρίσιμα ενεργειακά projects της Ελλάδας, που, ανάμεσα σε άλλα, διατηρούν ισχυρό γεωπολιτικό και στρατηγικό «βάρος» για τη χώρα, όπως επί παραδείγματι είναι η παρουσία της Chevron σε μια περιοχή που τυγχάνει αμφισβητήσεων από την Τουρκία και τη Λιβύη με το λεγόμενο τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Όλα βέβαια μένει να αποδειχθούν στην πράξη, με τον πρώτο βασικό σκόπελο να αποτελεί ο λόγος που θα «υποχρεώσει» τις πέντε αυτές χώρες να καθίσουν γύρω από το ίδιο τραπέζι και να συζητήσουν για το μεταναστευτικό, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τη συνδεσιμότητα, τις οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και την πολιτική προστασία.
Η ελληνική γραμμή
Ως προς το Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε., η ελληνική αντιπροσωπεία, όπως αναφέρουν πηγές με γνώση του θέματος που συνομίλησαν με τη «Ν», με επικεφαλής τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου, αναμένεται να πάρει θέση υπέρ της οριστικής απόσυρσης των ρωσικών ενεργειακών προϊόντων από την ευρωπαϊκή αγορά.
Αξίζει να σημειωθεί, όπως προσθέτουν οι ίδιες πηγές, ότι η εν λόγω τοποθέτηση επί του θέματος προκύπτει τόσο σε συνέχεια της «συναντίληψης» περί ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης, όσο και αναγνωρίζοντας την ειδικότερη εθνική διάσταση για τη χώρα, όπου η αναμόρφωση του ευρωπαϊκού χάρτη φυσικού αερίου αναδεικνύει προοδευτικά την Ελλάδα σε μία από τις βασικές πύλες εισόδου LNG της «γηραιάς ηπείρου» και δη αμερικανικού LNG, με τις σχετικές πολιτικές επαφές της ελληνικής κυβέρνησης με την αμερικανική διοίκηση το τελευταίο διάστημα να δίνουν το ανάλογο στίγμα.
Τον Νοέμβριο τα deals
Υπενθυμίζεται ότι η προοπτική της Ελλάδας να εξελιχθεί σε βασική πύλη εισόδου για το αμερικανικό LNG προς την ευρωπαϊκή αγορά, αξιοποιώντας τις υποδομές της Ρεβυθούσας και του LNG της Αλεξανδρούπολης για να συνεχίσει κατά μήκος του Κάθετου Διαδρόμου, έχει βρεθεί πολλάκις το τελευταίο διάστημα στο επίκεντρο των συζητήσεων του Έλληνα υπουργού με Αμερικανούς αξιωματούχους, ξεχωρίζοντας την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εσωτερικών και Επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των ΗΠΑ Νταγκ Μπέργκαμ στην Ελλάδα.
Το επόμενο «ορόσημο» που έρχεται να σφραγίσει την παραπάνω στρατηγική προσέγγιση αναμένεται να λάβει χώρα στις 6-7 Νοεμβρίου, όταν και προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί η διήμερη πρωτοβουλία «Διατλαντική Συνεργασία για την Ενέργεια» (P-TEC) στην Αθήνα, με τη συμμετοχή πλήθους κυβερνητικών αξιωματούχων, τόσο των δύο χωρών όσο και από άλλες χώρες-μέλη όσο και εκπροσώπων της επιχειρηματικής κοινότητας και ενεργειακών εταιρειών.
Μάλιστα, όπως αναφέρουν σχετικές πληροφορίες, τα «deals» για την προμήθεια αμερικανικού LNG αναμένεται να τεθούν στην «ημερήσια διάταξη» των εργασιών του συνεδρίου, με τους εγχώριους παίκτες του κλάδου να επιβεβαιώνουν επενδυτικό ενδιαφέρον να αποτελέσουν μέρος του σχεδιασμού που θέλει πολλαπλάσιες ποσότητες αμερικανικού LNG να προωθούνται προς την Κεντρική Ευρώπη και την Ουκρανία σε αντικατάσταση του ρωσικού αερίου.
Σε αυτό το περιβάλλον, το Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. καλείται να μετρήσει το επόμενο βήμα, πιάνοντας το «νήμα» από τη θετική ψήφο του Ευρωκοινοβουλίου, και να αποφασίσει το σχέδιο απεξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό αέριο.
Χωρίς εξαιρέσεις
Σύμφωνα με όσα μεταδίδει το Montel, επικαλούμενο ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, ο βασικός σχεδιασμός θέλει να ολοκληρώνεται η νομοθετική διαδικασία μέχρι το τέλος του χρόνου, με το σχέδιο απεξάρτησης να λαμβάνει δεσμευτικό χαρακτήρα για το σύνολο των κρατών-μελών. Μάλιστα, όπως αναφέρεται, ο βασικός προσανατολισμός αποκλείει για την ώρα «εξαιρέσεις», είτε αυτό αφορά τη σύναψη νέων βραχυπρόθεσμων συμβολαίων προμήθειας είτε πολύ περισσότερο τις δύο χώρες Σλοβακία και Ουγγαρία που εξαρχής είχαν ταχθεί ενάντια στο σχέδιο.
Επιπρόσθετα, το σχέδιο προβλέπει πρόσθετα μέτρα για την ιχνηλασιμότητα των εισαγωγών φυσικού αερίου, υποχρεώνοντας τις εταιρείες να αποδεικνύουν ότι δεν μεταφέρουν ποσότητες από τη Ρωσία.
Εφικτό προς υλοποίηση
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνουν πηγές της αγοράς που συνομίλησαν με τη «Ν», το σχέδιο κρίνεται ευκταίο με την προϋπόθεση ότι βαίνει προς υλοποίηση σταδιακά, επιτρέποντας στις χώρες που ακόμη τροφοδοτούνται από τη Ρωσία να μεταβούν σε άλλες πηγές προμήθειας. Σημειώνεται ότι οι υφιστάμενες ροές ρωσικού αερίου φτάνουν περί τα 15 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως, διερχόμενες μέσω Τουρκίας και του αγωγού Turk Stream.
Αν και είναι πρόωρο να υπάρξει σαφής εκτίμηση για τις επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου και πολύ περισσότερο στα επιμέρους κράτη-μέλη, πηγές της αγοράς επισημαίνουν τα σημαντικά βήματα που έχουν ήδη γίνει στην ικανότητα προμήθειας πολλαπλάσιων ποσοτήτων LNG.
Τα μέχρι στιγμής δεδομένα, όπως αποτυπώνονται σε προσομοιώσεις που «τρέχουν» για την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου και γίνονται για λογαριασμό του TAP και της Sonatrach, αποδεικνύουν τόσο το εφικτό του εγχειρήματος όσο και τη διατήρηση των τιμών σε εύλογα επίπεδα, παρά το γεγονός της «απουσίας» του φθηνότερου ρωσικού αερίου από το ευρωπαϊκό «καλάθι» προμήθειας.
Υπενθυμίζεται ότι η Ρωσία, προς πολιτική αξιοποίηση και πίεση, όπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, τιμολογεί το προς πώληση αέριο στο 1/3 της τιμής του TTF, καθιστώντας το φθηνότερο από κάθε άλλη πηγή.
«Αρωγός» η Ελλάδα
Ο ρόλος της Ελλάδας έρχεται, όπως προαναφέρθηκε, προς υποστήριξη του ευρύτερου ευρωπαϊκού σχεδίου, με τη χώρα ήδη να έχει αναπτύξει και αναπτύσσει τις κατάλληλες υποδομές που θα τις επιτρέψουν να εξάγει έως και 8,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μέχρι το τέλος του 2025.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ για τη διακίνηση του φυσικού αερίου στο ελληνικό σύστημα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής εμφανίζονται κύριος προμηθευτής LNG, με τις συνολικές ποσότητες προς εκφόρτωση τους πρώτους εννέα μήνες του 2025 να φτάνουν τις 19,62 TWh (έναντι 8,02 TWh πέρυσι), ήτοι 88% εκ του συνόλου των φορτίων LNG που έφτασαν στη Ρεβυθούσα κατά το εξεταζόμενο διάστημα.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, η στροφή του συστήματος σε άλλες πηγές προμήθειας δεν ενέχει, όπως διαβεβαιώνουν αρμόδιες πηγές, σημαντικές τεχνικές δυσκολίες, παρά απαιτεί ορισμένες επιμέρους βελτιώσεις στα σημεία εισόδου της χώρας.
Σε κάθε περίπτωση, η αναμόρφωση του ενεργειακού χάρτη στην περιοχή με προμετωπίδα την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και σε συνδυασμό με τους συνολικότερους σχεδιασμούς στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (βλέπε έρευνες υδρογονανθράκων και ηλεκτρικές διασυνδέσεις με Κύπρο, Αίγυπτο, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία) φέρνουν τη χώρα στην πρώτη γραμμή της ενεργειακής σκακιέρας, μένοντας προφανώς να αποδειχθεί εν τοις πράγμασι στο τέλος της ημέρας, δεδομένου ότι πολλά από τα προαναφερόμενα έργα απλώνονται σε χρόνο, με πλείστες προκλήσεις ως προς την ωρίμανσή τους.
