Πίσω από τις εξελίξεις όσον αφορά τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες κινδυνεύει να μείνει η Ελλάδα.
Αιτία αποτελεί η βραδύτητα που επιδεικνύει η χώρα για τη δημιουργία των ΕΚΕ (Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης – SPOCs), δηλαδή των διοικητικών δομών για την υλοποίηση του Κανονισμού Ε.Ε. 2024/1252 για τα κρίσιμα ορυκτά, CRM Act, που εγκρίθηκε στις 23 Μαΐου 2024.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Ευρώπης, η χώρα μας έπρεπε να έχει συστήσει τα ΕΚΕ στο τέλος Φεβρουαρίου 2025, πήρε παράταση για Απρίλιο 2025, έφτασε ο Οκτώβριος 2025 και ακόμη η Ελλάδα δεν έχει συστήσει τα ΕΚΕ.
Οι άνθρωποι του εξορυκτικού κλάδου επισημαίνουν πως η Ελλάδα οφείλει να επιδείξει εγρήγορση στο συγκεκριμένο θέμα ώστε να αποφευχθεί η υπερημερία ανταπόκρισης της χώρας μας στην υποχρέωση τήρησης των χρονοδιαγραμμάτων του CRM Act, η οποία ουσιαστικά αποδυναμώνει τη θέση της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κρίσιμων Πρώτων Υλών και περιορίζει τη δυνατότητά της να επηρεάζει και να διαμορφώνει τις εξελίξεις σε έναν τομέα ύψιστης σημασίας για την ασφάλεια εφοδιασμού της Ένωσης σε πρώτες ύλες, που αποτελεί και σημαντική οικονομική δραστηριότητα για τον ελληνικό εξορυκτικό κλάδο και την Ευρώπη συνολικά. Και συμπληρώνουν λέγοντας πως οι Κανονισμοί είναι νομικές πράξεις που ορίζονται στο άρθρο 288 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
Έχουν γενική ισχύ, είναι δεσμευτικοί ως προς όλα τα μέρη τους και ισχύουν άμεσα σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) αλλά και τους τους ιδιώτες στους οποίους εφαρμόζονται. Αυτό σημαίνει ότι ισχύουν αμέσως ως νομοθεσία σε όλα τα κράτη-μέλη, χωρίς να χρειάζεται να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο. Ο εν λόγω Κανονισμός 2024/1252 περιλαμβάνει άμεσες ενέργειες, καθώς και μια σειρά ετήσιων υποχρεώσεων από τα κράτη-μέλη, που συντείνουν στην επίτευξη του τελικού στόχου, που είναι η προώθηση της επιτάχυνσης στις αδειοδοτήσεις των projects για εξόρυξη, επεξεργασία και ανακύκλωση πρώτων υλών ύψιστης σημασίας.
Συνεπώς όλα τα κράτη-μέλη οφείλουν να συστήσουν εγκαίρως Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (ΕΚΕ) κατά το άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΕ) 2024/1252, τα οποία δηλαδή θα επιλαμβάνονται των θεμάτων αδειοδότησης έργων κρίσιμων πρώτων υλών, καθώς και της σύνταξης και υποβολής των τακτικών αναφορών και εκθέσεων στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα (reporting), βάσει των άρθρων 19, 21, 23 και 45 του Κανονισμού. Τα EKE θα πρέπει υποχρεωτικά να είναι διακριτά και αυτοτελή, με σαφείς στόχους που παραπέμπουν άμεσα στον ευρωπαϊκό κανονισμό.
Οι υπόλοιπες χώρες
Με βάση τα μέχρι τώρα στοιχεία για την πρόοδο υλοποίησης των ΕΚΕ- SPOCs από τις υπόλοιπες χώρες-μέλη της Ε.Ε.:
*** Η Ιταλία έχει προχωρήσει στην εφαρμογή του Κανονισμού CRM που εγκρίθηκε από τη Γερουσία. Τρία SPOC θα συσταθoύν στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενεργειακής Ασφάλειας και στο υπουργείο Επιχειρήσεων.
*** Η Ολλανδία προχώρησε στην εισαγωγή ψηφιακού συστήματος αδειοδότησης, όμως εκφράστηκαν ανησυχίες ότι οι φορείς υλοποίησης έργων μπορεί να παρακάμψουν τα SPOCs.
*** Στην Αυστρία η ιστοσελίδα για SPOCs είναι έτοιμη – εν αναμονή του νομικού πλαισίου.
*** Στη Σουηδία η νομοθεσία για τα SPOCs παρουσιάστηκε το φθινόπωρο του 2024. Περισσότερα από ένα SPOC ιδρύονται. Η πρόταση προϋπολογισμού για το 2025 περιέχει διατάξεις για τα SPOCs.
*** Η Σλοβενία προχώρησε στη σύσταση ενδιάμεσης ομάδας εργασίας για την υλοποίηση SPOCs.
*** Στη Φινλανδία η νομοθεσία SPOC εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2025, με περαιτέρω μεταρρύθμιση να αναμένεται μέχρι το 2026.
*** Στη Γαλλία το υπάρχον σημείο επαφής προσαρμόστηκε για να καλύψει τις απαιτήσεις CRM από τον Φεβρουάριο 2025.
*** Στο Βέλγιο δημιουργήθηκαν περιφερειακά SPOCs που εξυπηρετούνται από ψηφιακό σύστημα σε ισχύ.
*** Στην Πορτογαλία δημιουργήθηκε ομάδα εργασίας που συνέταξε νομοθεσία SPOC με προθεσμία τον Φεβρουάριο του 2025. Η πλήρης εφαρμογή διαρκεί περισσότερο.
*** Στην Πολωνία απαιτούνται νομικές αλλαγές, το SPOC πιθανότατα θα εδρεύει στο υπουργείο Κλίματος. Εκτιμάται η ολοκλήρωσή του μέχρι το τέλος του 2025.
*** Στην Τσεχία έχουν προγραμματιστεί 3 SPOCs. Ερωτήματα εγείρονται σχετικά με την αδειοδότηση και τις διαδικασίες για τη λήψη των απαραίτητων εγκρίσεων.
*** Στη Mάλτα η ίδρυση SPOC είναι σε πρώιμα στάδια.
*** Στη Βουλγαρία η ίδρυση SPOC είναι σε πρώιμα στάδια – 3 αρμόδια υπουργεία.
*** Στην Ιρλανδία ιδρύθηκαν δύο SPOCs, με αναμενόμενες περαιτέρω νομοθετικές αλλαγές. Ερώτημα σχετικά με τη διαχείριση έργων εξόρυξης αποβλήτων.
*** Στη Γερμανία τα SPOCs συστάθηκαν ανά περιφέρεια, οι συζητήσεις σε ομοσπονδιακό επίπεδο ολοκληρωθήκαν τον Φεβρουάριο του 2025.
Τι έχει προταθεί για την Ελλάδα
Σύμφωνα με τον Κανονισμό, τα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (ΕΚΕ) αποτελούν το μοναδικό σημείο επαφής για τον φορέα υλοποίησης του έργου και τον βοηθούν να κατανοήσει κάθε διοικητικό ζήτημα σχετικό με τη διαδικασία χορήγησης αδειών. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι διαθέτουν «επαρκή αριθμό ειδικευμένων υπαλλήλων και επαρκείς οικονομικούς, τεχνικούς και τεχνολογικούς πόρους για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων τους δυνάμει του παρόντος κανονισμού».
Υπενθυμίζεται ότι τα έργα αναφορικά με τον Κανονισμό αφορούν τόσο Εξόρυξη όσο και Επεξεργασία και Ανακύκλωση υλικών, συνεπώς εμπλέκουν μια ευρεία λίστα διαδικασιών, υπηρεσιών αλλά και υπουργείων που θα πρέπει να συντονιστούν ως προς την κατάρτιση των Ενιαίων Κέντρων Εξυπηρέτησης. Σύμφωνα με τους ανθρώπους του χώρου, θα έπρεπε να δημιουργηθούν από την Ελληνική Δημοκρατία τα ακόλουθα τρία ΕΚΕ για την ορθή και έγκαιρη υλοποίηση του Κανονισμού:
α) Για την εξόρυξη και processing σε χώρους με μεταλλευτικά δικαιώματα (ΥΠΕΝ / Γενική Διεύθυνση Ορυκτών Πρώτων Υλών) του ΥΠΕΝ, η οποία ως γνωστόν έχει προτείνει από το 2024 για τον σκοπό αυτό την αναβάθμιση των δομών της κατά 2 νέα τμήματα (ένα σε κάθε μία από τις Διευθύνσεις Ανάπτυξης και Πολιτικής-ΔΑΠ και ένα στη Διεύθυνση Μεταλλευτικών Ενεργειακών και Βιομηχανικών Ορυκτών), που όμως ακόμα δεν έχουν δημιουργηθεί και ενταχθεί εντός του νέου Οργανισμού του ΥΠΕΝ που βρίσκεται σε αναθεώρηση,
β) Για την επεξεργασία (processing) σε χώρους εκτός μεταλλευτικών δικαιωμάτων από το υπουργείο Ανάπτυξης και
γ) Για την ανακύκλωση-επαναχρησιμοποίηση (recycling-substitution) πάλι από τις αρμόδιες για το ζήτημα αυτό Γενικές και Ειδικές Γραμματείες του ΥΠΕΝ.
