Η παγκόσμια καινοτομία βρίσκεται σε κομβικό σημείο. Μετά από μια περίοδο στασιμότητας, ο δείκτης Global Innovation Index (GII) του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) δείχνει σημάδια ανάκαμψης.
Ο αριθμός των πατεντών και των επιστημονικών δημοσιεύσεων αυξάνεται ξανά, ενώ οι επενδύσεις venture capital επέστρεψαν σε τροχιά ανόδου, με αύξηση 7,7% το 2024.
Ωστόσο, η ανάκαμψη αυτή δεν κατανέμεται ισόρροπα: οι περισσότερες επενδύσεις κατευθύνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης, αφήνοντας άλλα πεδία έρευνας και περισσότερες χώρες εκτός του πυρήνα των εξελίξεων.
Οι πρωταθλητές της καινοτομίας
Στην κορυφή της κατάταξης του 2025 δεν υπήρξαν μεγάλες εκπλήξεις. Η Ελβετία διατηρεί την πρώτη θέση, χάρη στο ισχυρό πανεπιστημιακό και ερευνητικό οικοσύστημα, τις επενδύσεις σε R&D και την εξαιρετική σύνδεση της έρευνας με τη βιομηχανία.
Η Σουηδία, στη δεύτερη θέση, συνεχίζει να συνδυάζει υψηλή τεχνολογία με κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί την καινοτομία σε ευρύ φάσμα κλάδων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στην τρίτη θέση, με πρωτοκαθεδρία σε στρατηγικούς τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι βιοτεχνολογίες και οι υπηρεσίες cloud.
Η Κίνα μέσα, η Γερμανία έξω
Η μεγάλη ανατροπή έρχεται από την Κίνα, η οποία εισέρχεται για πρώτη φορά στη δεκάδα των πιο καινοτόμων χωρών του κόσμου.
Παρά το ότι παραμένει μια οικονομία μεσαίου εισοδήματος, καταφέρνει να αποδίδει πολύ περισσότερα αποτελέσματα (πατέντες, εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας, εμπορικά σήματα) από όσα δικαιολογούν οι επενδύσεις της. Η άνοδός της ανατρέπει την παλαιότερη εικόνα ότι η κινεζική καινοτομία ήταν «καθοδηγούμενη» και εξαρτημένη μόνο από τη μαζική κινητοποίηση κεφαλαίων και ανθρώπινου δυναμικού.
Αντίθετα, η Γερμανία βρίσκεται εκτός δεκάδας για πρώτη φορά, παρά το γεγονός ότι παραμένει από τους ισχυρότερους «παίκτες» σε αιτήσεις πατεντών. Η υποχώρηση αυτή ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι η γερμανική βιομηχανία χάνει έδαφος στη γρήγορη μετατροπή της έρευνας σε προϊόντα και υπηρεσίες που αλλάζουν τις αγορές.
Οι ανερχόμενοι παίκτες
Πέρα από την Κίνα, άλλες χώρες καταφέρνουν να υπεραποδώσουν σε σχέση με το επίπεδο ανάπτυξής τους. Η Ινδία έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο κόμβο ψηφιακών τεχνολογιών και υπηρεσιών λογισμικού, αξιοποιώντας το πλεονέκτημα του ανθρώπινου δυναμικού της.
Η Νότια Κορέα επενδύει στρατηγικά σε ημιαγωγούς και τηλεπικοινωνίες 5G, ενώ το Βιετνάμ και η Βρετανία σημειώνουν επίσης καλύτερες επιδόσεις από τις αναμενόμενες για το επίπεδο εισοδήματός τους.
Η γενική εικόνα που προκύπτει είναι ότι οι παραδοσιακές δυνάμεις – Ελβετία, Σουηδία, ΗΠΑ – παραμένουν ισχυρές, αλλά οι ισορροπίες αλλάζουν καθώς η Ασία κερδίζει έδαφος. Η Ευρώπη, αντίθετα, φαίνεται να μένει στάσιμη ή να υποχωρεί, με χώρες όπως η Γερμανία να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην προσαρμογή τους στο νέο τοπίο.
Η Ελλάδα στο Global Innovation Index
Μέσα σε αυτό το διεθνές σκηνικό, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 42η θέση ανάμεσα σε 139 χώρες και στην 28η θέση μεταξύ των 39 ευρωπαϊκών οικονομιών.
Η θέση αυτή τη φέρνει στο «μεσαίο γκρουπ», επιβεβαιώνοντας ότι κινείται «σύμφωνα με τις προσδοκίες» για το επίπεδο ανάπτυξής της.
Η πορεία της χώρας τα τελευταία χρόνια δείχνει σταθερότητα: 43η το 2020, 47η το 2021, 44η το 2022, 42η το 2023, 45η το 2024 και ξανά 42η το 2025. Δεν υπήρξαν άλματα, αλλά ούτε και σημαντικά πισωγυρίσματα.
Τα δυνατά σημεία της χώρας
Η Ελλάδα παρουσιάζει ιδιαίτερα θετικές επιδόσεις στην εκπαίδευση, ενώ ανεβαίνει σιγά – σιγά και στην έρευνα
. Κατατάσσεται 1η παγκοσμίως στη διάρκεια σχολικής φοίτησης και στη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ βρίσκεται στη 19η θέση στον αριθμό ερευνητών ανά εκατομμύριο κατοίκων.
Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη αντιστοιχούν στο 1,5% του ΑΕΠ, στοιχείο που κατατάσσει την Ελλάδα στην 29η θέση παγκοσμίως.
Παράλληλα, η χώρα ξεχωρίζει στην παραγωγή επιστημονικών άρθρων, καταλαμβάνοντας την 18η θέση, ενώ εμφανίζει σημαντική δυναμική σε τομείς όπως οι υπηρεσίες λογισμικού.
Οι αδυναμίες και οι προκλήσεις
Αντίθετα, η εικόνα είναι πολύ πιο αδύναμη σε κρίσιμα πεδία όπως η επιχειρηματική κουλτούρα, η λειτουργία των θεσμών και η αγορά.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην 65η θέση στην επιχειρηματική καινοτομία, στην 60ή θέση στους θεσμούς και στην 57η στη λειτουργία των αγορών. Ιδιαίτερα χαμηλές είναι οι επιδόσεις στη συνεργασία πανεπιστημίων–βιομηχανίας και στην ανάπτυξη clusters καινοτομίας.
Η αδυναμία αυτή δείχνει ότι, ενώ το ερευνητικό και εκπαιδευτικό δυναμικό είναι ισχυρό, η χώρα δυσκολεύεται να μετατρέψει τη γνώση σε επιχειρηματικές εφαρμογές και διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα.
Σταυροδρόμι ευκαιριών
Το Global Innovation Index στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η Ελλάδα διαθέτει το ανθρώπινο κεφάλαιο και τις επιστημονικές βάσεις, αλλά χρειάζεται θεσμικές μεταρρυθμίσεις, καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση και κυρίως μηχανισμούς που θα ενθαρρύνουν τη γέφυρα ανάμεσα στην έρευνα και την αγορά.
Σε έναν κόσμο όπου η καινοτομία καθορίζει πλέον την οικονομική ισχύ των κρατών, η χώρα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι.
Μπορεί να μείνει «στο ύψος των περιστάσεων» ή να κάνει το άλμα που θα τη φέρει πιο κοντά στους πρωτοπόρους.
Η επιλογή και οι πολιτικές που θα ακολουθηθούν τα επόμενα χρόνια θα κρίνουν αν η Ελλάδα θα παραμείνει θεατής ή θα διεκδικήσει ενεργότερο ρόλο στο παγκόσμιο σκηνικό της καινοτομίας.
