Περιορισμένες αναμένεται να είναι οι άμεσες επιπτώσεις από την επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ στην ελληνική οικονομία. Ωστόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανές έμμεσες επιπτώσεις, από ενδεχόμενη μείωση της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών των χωρών της ευρωζώνης, η οποία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, το ΑΕΠ της Ελλάδος.
Το μέγεθος της επίπτωσης εξαρτάται από την ένταση των διαταραχών στην εξωτερική ζήτηση και στην αβεβαιότητα. Παρόλα αυτά, «η θετική δυναμική της ελληνικής οικονομίας φαίνεται να αντισταθμίζει σε μεγάλο βαθμό τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις από μια επιβολή δασμών» σημειώνεται στην έκθεση της ΤτΕ.
Σύμφωνα με ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) που περιλαμβάνεται στην έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, οι επιπτώσεις εκτιμάται ότι θα γίνουν φανερές σταδιακά σε συνάρτηση με τις οικονομικές εξελίξεις στους άλλους κύριους εμπορικούς εταίρους της χώρας.
Η συγκεκριμένη ανάλυση δεν έχει λάβει υπόψη τις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ, χωρίς ακόμα να γνωρίζει κανείς αν θα καταλήξουν σε συμφωνία έως την προθεσμία της 9ης Ιουλίου. Η ΤτΕ σημειώνει ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του Ισοζυγίου Πληρωμών, το 2024 στο διμερές εμπόριο αγαθών Ελλάδος-ΗΠΑ καταγράφηκε μικρό έλλειμμα ύψους 101 εκατ. ευρώ, έναντι πλεονάσματος 128 εκατ. ευρώ το 2023, αφού το πλεόνασμα του ισοζυγίου αγαθών πλην καυσίμων υπεραντισταθμίστηκε από το έλλειμμα του ισοζυγίου καυσίμων. Ειδικότερα, το 2022 και σε μικρότερο βαθμό το 2024, η αξία των εισαγωγών καυσίμων (κυρίως φυσικού αερίου) από τις ΗΠΑ ήταν η υψηλότερη της περιόδου 2020-2024.
Από την άλλη πλευρά, το ισοζύγιο υπηρεσιών εμφανίζει πλεόνασμα, πρωτίστως λόγω του ισοζυγίου ταξιδιωτικών υπηρεσιών και δευτερευόντως του ισοζυγίου θαλάσσιων μεταφορών. Χάρη κυρίως στις εισπράξεις από υπηρεσίες, το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών της χώρας με τις ΗΠΑ καταγράφει συνολικά πλεόνασμα, που ανήλθε σε 1,2% του ΑΕΠ το 2024.
Άμεσες επιδράσεις στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών
Η αξία των ελληνικών εξαγωγών αγαθών προς τις ΗΠΑ αντιστοιχεί στο περίπου 4,8% των συνολικών εξαγωγών αγαθών και στο περίπου 1% του ΑΕΠ. Τα κύρια αγαθά που εξάγει η Ελλάδα στις ΗΠΑ είναι τρόφιμα (κυρίως φρούτα και λαχανικά παρασκευασμένα, καθώς και τυρί και παρασκευάσματα από δημητριακά) και ελαιόλαδο, καύσιμα, βιομηχανικά προϊόντα (π.χ. μη μεταλλικά ορυκτά όπως τσιμέντο, μη σιδηρούχα μέταλλα όπως αλουμίνιο) και ηλεκτρικά μηχανήματα και διακόπτες.
Σχεδόν το 25% αφορά κυρίως καύσιμα και δευτερευόντως φαρμακευτικά προϊόντα και προϊόντα χαλκού, όλα εκ των οποίων έχουν εξαιρεθεί από τους δασμούς. Περίπου το 10% των εξαγωγών αφορά προϊόντα αλουμινίου, σιδήρου και χάλυβα, τα οποία αντιμετωπίζουν – από τις αρχές Ιουνίου του 2025 – δασμό ύψους 50%, ενώ το υπόλοιπο σχεδόν 65% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών αντιμετωπίζει το βασικό δασμό ύψους 10% μέχρι τις αρχές Ιουλίου του 2025.
H ανακοίνωση των δασμών από τις ΗΠΑ συνοδεύθηκε από την υιοθέτηση μέτρων, σε συνέχεια της διερεύνησης για τις ναυτιλιακές και ναυπηγικές πρακτικές της Κίνας, στα μέσα Απριλίου του 2025. Τα μέτρα αυτά, που θα τεθούν σε ισχύ στα μέσα Οκτωβρίου του 2025, περιλαμβάνουν τα εξής:
- Τέλη για πλοιοκτήτες και φορείς εκμετάλλευσης πλοίων της Κίνας με βάση την καθαρή χωρητικότητα ανά ταξίδι στις ΗΠΑ.
- Τέλη για τους φορείς εκμετάλλευσης πλοίων κινεζικής ναυπήγησης με βάση την καθαρή χωρητικότητα ή τα εμπορευματοκιβώτια.
- Τέλη σε πλοία μεταφοράς αυτοκινήτων αλλοδαπής κατασκευής βάσει της χωρητικότητάς τους.
- Παροχή κινήτρων για τη ναυπήγηση πλοίων μεταφοράς αυτοκινήτων και υγροποιημένου αερίου στις ΗΠΑ. Τα παραπάνω τέλη, τα οποία θα βαίνουν αυξανόμενα τα επόμενα 3 έτη, αναμένεται ότι θα πλήξουν κυρίως τις εταιρίες που εδρεύουν στην Κίνα και διαχειρίζονται πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και τα κατασκευασμένα εκτός ΗΠΑ πλοία μεταφοράς αυτοκινήτων.
Όσον αφορά την ελληνόκτητη ναυτιλία, η επίπτωση αναμένεται να είναι περιορισμένη, αφού δραστηριοποιείται κυρίως στους κλάδους μεταφοράς ξηρού (χύδην) φορτίου και πετρελαίου.
Εκτιμάται επίσης ότι – σε όρους μεταφορικής ικανότητας – λιγότερο από το ήμισυ των ελληνόκτητων πλοίων μεταφοράς ξηρού (χύδην) φορτίου έχει κατασκευαστεί στην Κίνα, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο για τα πετρελαιοφόρα ανέρχεται σε περίπου 20% και για τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων σε 30%. Το γεγονός αυτό δίνει τη δυνατότητα στις εταιρίες διαχείρισης ελληνόκτητων πλοίων να ναυλώσουν πλοία που διαθέτουν και είναι κατασκευασμένα εκτός Κίνας για δρομολόγια προς λιμένες των ΗΠΑ, για τα οποία δεν απαιτείται η καταβολή των σχετικών τελών. Έτσι, η περίπτωση αυτή μπορεί – υπό προϋποθέσεις – να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα για την ελληνόκτητη ναυτιλία. Συνεπώς, η άμεση επίδραση της επιβολής δασμών επί της αξίας των εισαγωγών στις ΗΠΑ αναμένεται να είναι περιορισμένη, λόγω αφενός του μικρού μεριδίου των συνολικών εξαγωγών αγαθών που κατευθύνονται στις ΗΠΑ και αφετέρου της εξαίρεσης σχεδόν του 1/4 των ελληνικών εξαγωγών από δασμούς.
Επιπροσθέτως, η επιβολή αυξανόμενων τελών σε πλοία κατασκευασμένα στην Κίνα αναμένεται να έχει μικρή αρνητική επίπτωση στον ελληνόκτητο στόλο και άρα στις εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές.
Έμμεσες επιδράσεις στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών
Οι έμμεσες επιδράσεις από τους δασμούς μπορεί να είναι μεγαλύτερες και συνδέονται με τους εξής παράγοντες:
- Απώλεια ανταγωνιστικότητας λόγω επιδείνωσης των σχετικών τιμών των αγαθών: Η επιβολή υψηλότερων δασμών στην Ε.Ε. συγκριτικά με άλλες χώρες που παράγουν αντίστοιχα – ανταγωνιστικά – προϊόντα μπορεί να συντελέσει στην επιδείνωση των σχετικών τιμών των ελληνικών προϊόντων στην αγορά των ΗΠΑ. Συνεπώς, οι χώρες με χαμηλότερους δασμούς αποκτούν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των χωρών της Ε.Ε. Η παραπάνω επίδραση ενισχύεται περαιτέρω από την πρόσφατη ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.
- Επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς εμπορίου: Αν και οι εξαγωγές της Ελλάδος προς τις ΗΠΑ αντιστοιχούν σε περίπου 1% του ΑΕΠ, για τις χώρες της ευρωζώνης και της ΕΕ-27 το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο (περίπου 3%). Η αρνητική επίδραση στο διαθέσιμο εισόδημα αυτών των εμπορικών εταίρων της Ελλάδος, που απορροφούν πάνω από 50% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών, θα επηρεάσει δυσμενώς και τις εξαγωγές αγαθών της χώρας. Επιπροσθέτως, η μείωση του όγκου του διεθνούς εμπορίου θα επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση θαλάσσιων μεταφορών και τις συναφείς εισπράξεις στο ισοζύγιο υπηρεσιών της χώρας.
- Αύξηση του ανταγωνισμού στις υπάρχουσες αγορές: Η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ μπορεί να συντελέσει στην εκτροπή των ροών εμπορευμάτων από τις ΗΠΑ προς άλλες αγορές. Στο βαθμό που τα ελληνικά αγαθά είναι ανταγωνιστικά με αυτά (π.χ. μεταλλικά προϊόντα και μηχανήματα), μπορεί να ενταθεί ο ανταγωνισμός τιμών στις αγορές αυτές όπου είναι ήδη παρόντα τα ελληνικά αγαθά.
- Μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ: Μια μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ε.Ε., από την οποία προέρχεται άνω του 55% των ταξιδιωτικών εισπράξεων της Ελλάδος, είναι πιθανόν να συντελέσει στον περιορισμό των δαπανών των ταξιδιωτών στη χώρα μας. Αντίστοιχη επίπτωση μπορεί να σημειωθεί και για τους ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ. Το 2024 οι ταξιδιώτες από τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 1,55 εκατ. ή 3,8% των συνολικών αφίξεων (έναντι 3,9% το 2023), ενώ οι εισπράξεις από τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 1,6 δισ. ευρώ ή 7,3% των συνολικών εισπράξεων (έναντι 6,7% το 2023). Επιπλέον, η δαπάνη ανά διανυκτέρευση των ταξιδιωτών από τις ΗΠΑ είχε συγκριτικά τη μεγαλύτερη αύξηση ανάμεσα στις κυριότερες χώρες προέλευσης ταξιδιωτών, ενώ αύξηση κατέγραψε και η μέση δαπάνη τους ανά ταξίδι.
