Πόσα χρήματα θα έπρεπε να έχει αποταμιεύσει κάποιος μέχρι να γίνει μεσήλικας; Είναι μια ερώτηση που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Και τούτο γιατί η αστάθεια των ασφαλιστικών συστημάτων, οι μεταβολές στην αγορά εργασίας και η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής καθιστούν την οικονομική αυτονομία μετά τα 50 πιο κρίσιμη από ποτέ.
Σύμφωνα με τους αναλυτές της Fidelity Investments, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες χρηματοοικονομικού σχεδιασμού στις ΗΠΑ, ένας καλός γενικός κανόνας είναι ότι έως τα 50 θα πρέπει να έχεις αποταμιεύσει περίπου 6 φορές τον ετήσιο καθαρό σου μισθό.
Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει ετήσιο εισόδημα 20.000 ευρώ, θα πρέπει να έχει στην άκρη περίπου 120.000 ευρώ σε αποταμιεύσεις, επενδύσεις και συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς. Στις επενδύσεις μπορεί βεβαίως κάποιος να συμπεριλάβει και μία κατοικία ή άλλο ακίνητο, που έχει αγοράσει – υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι θα το έχει ξεχρεώσει.
Όπως επισημαίνει σε σχετικό ρεπορτάζ το CNBC, τα ποσά αυτά δεν είναι αυθαίρετα – προκύπτουν από προβολές που λαμβάνουν υπόψη το πότε σκοπεύει κάποιος να συνταξιοδοτηθεί, τη διάρκεια ζωής του και το επίπεδο ζωής που επιθυμεί να διατηρήσει. Μάλιστα, η Fidelity προτείνει έναν αναλυτικό οδηγό:
Αν και αυτά τα νούμερα αφορούν κυρίως το αμερικανικό ασφαλιστικό και φορολογικό περιβάλλον, η λογική πίσω από αυτά έχει παγκόσμια αξία: η συνταξιοδοτική ασφάλεια δεν μπορεί να επαφίεται αποκλειστικά στο κράτος. Το βάρος πέφτει όλο και περισσότερο στον ίδιο τον εργαζόμενο.
Το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης
Όπως δείχνουν τα στοιχεία του OECD Pensions at a Glance 2023, το ποσοστό αναπλήρωσης σύνταξης (δηλαδή η σύγκριση της σύνταξης σε με τον τελευταίο μισθό σου) έχει μειωθεί σε πολλές χώρες.
Για την Ελλάδα, ο λόγος αυτός είναι σήμερα κάτω από το 60%, ενώ στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία κινείται σε παρόμοια ή και χαμηλότερα επίπεδα.
Αυτό σημαίνει ότι η σύνταξη δεν φτάνει για να διατηρήσει κανείς το ίδιο επίπεδο ζωής, αν δεν έχει πρόσθετες αποταμιεύσεις ή επενδύσεις.
Η πραγματικότητα των αριθμών
Κι όμως, όπως προκύπτει από τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Transamerica Center for Retirement Studies, λιγότερο από το 30% των ατόμων ηλικίας 50–59 ετών στις ΗΠΑ έχει συγκεντρώσει το προτεινόμενο ποσό.
Στην Ευρώπη, η εικόνα είναι ακόμα πιο επιβαρυμένη, καθώς η αποταμίευση για σύνταξη δεν είναι τόσο διαδεδομένη όσο στις ΗΠΑ, όπου οι ιδιωτικοί συνταξιοδοτικοί λογαριασμοί (401(k), IRA) είναι πολύ πιο συστηματικοί.
Έρευνα της Eurostat δείχνει ότι στην Ελλάδα, το 2022, μόλις το 9% των ατόμων ηλικίας 45–54 ετών δήλωσαν ότι διαθέτουν επενδυτικά προϊόντα ή ατομικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Το νούμερο αυτό είναι το χαμηλότερο στην Ευρωζώνη, αφού βεβαίως οι ασφαλιστικές εισφορές για το δημόσιο σύστημα είναι αρκετά υψηλές, ώστε να «επενδύουμε» σε αυτό, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα που απομένει μετά την κάλυψη των αναγκαίων είναι εξαιρετικά περιορισμένο.
Ρεαλιστικοί στόχοι και η ψυχολογία της αποταμίευσης
Το ερώτημα, βέβαια, δεν είναι μόνο «πόσα», αλλά και πώς φτάνει κανείς σε αυτά τα ποσά. Όπως τονίζει σε πρόσφατη ανάλυση το Bloomberg, το σημαντικότερο στοιχείο δεν είναι το πόσα χρήματα βάζεις στην άκρη κάθε μήνα, αλλά η συνέπεια και η κατανόηση της έννοιας του σύνθετου επιτοκίου.
Όσο νωρίτερα ξεκινά κανείς, τόσο λιγότερο επώδυνη γίνεται η διαδικασία. Για κάποιον που ξεκινά στα 25 και αποταμιεύει μόλις 200 ευρώ τον μήνα με μέση απόδοση 5%, μπορεί να έχει συγκεντρώσει πάνω από 150.000 ευρώ στα 50.
Η ψυχολογική διάσταση δεν είναι αμελητέα. Όπως υπογραμμίζει το Harvard Business Review, οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν το μέλλον και να υπερεκτιμούν τις σημερινές τους ανάγκες. Αυτός ο «χρονικός εγωισμός» είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο τόσοι λίγοι φτάνουν κοντά στους στόχους αποταμίευσης που υποδεικνύουν οι ειδικοί.
Ποτέ δεν είναι αργά
Μέχρι τα 50, μπορεί να μη φτάνουν όλοι στον «μαγικό αριθμό» των έξι ετήσιων μισθών — αλλά είναι κρίσιμο να ξέρεις πού βρίσκεσαι και πού θες να πας. Αν η ηλικία αυτή σε βρει χωρίς σαφές αποταμιευτικό σχέδιο, δεν είναι αργά για να ξεκινήσεις. Αλλά κάθε χρόνος αδράνειας κάνει το ταξίδι δυσκολότερο.
Διότι, όπως υπενθυμίζει ο Warren Buffett: «Κάποιος κάθεται σήμερα στη σκιά, επειδή κάποιος άλλος φύτεψε ένα δέντρο πριν από πολλά χρόνια.»
