Πλήρης απαλλαγή από τον φόρο για όλα τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία μεταβιβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους ισχύει, ουσιαστικά, για τις περισσότερες από τις μεταβιβάσεις αυτές από τον Οκτώβριο του 2021, όταν καθιερώθηκε το πολύ υψηλό αφορολόγητο των 800.000 ευρώ για τις γονικές παροχές.
Εκτός από το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ, εάν στα περιουσιακά στοιχεία που μεταβιβάζονται περιλαμβάνεται και ακίνητο που προορίζεται για πρώτη κατοικία, το συνολικό αφορολόγητο όριο αξίας εκτινάσσεται στο 1 εκατ. ευρώ ή ακόμη και σε υψηλότερο επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένα σημεία της φορολογικής νομοθεσίας που πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα οι φορολογούμενοι και όχι απαραίτητα μόνο οι γονείς ή τα τέκνα.
Όλα όσα προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία για τη φορολογία των δωρεών και των γονικών παροχών διευκρινίζονται σήμερα από τη «Ν» σε έναν μίνι φορολογικό οδηγό, αντλώντας πληροφορίες και από τη λίστα ερωτήσεων – απαντήσεων πάνω σε φορολογικά θέματα, που εξέδωσε και δημοσιοποίησε πρόσφατα η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Ο χρόνος, ο τρόπος υποβολής των δηλώσεων, οι προϋποθέσεις και τα όρια απαλλαγής από τη φορολογία σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας, οι κλίμακες υπολογισμού των φόρων και οι εξαιρέσεις είναι ορισμένα από τα σημεία που αναλύονται.
Ειδικότερα, τα 12 βασικότερα σημεία της ισχύουσας νομοθεσίας για τη φορολογία των δωρεών και των γονικών παροχών, τα οποία θα πρέπει να γνωρίζουν οι φορολογούμενοι είναι:
1. Περιπτώσεις επιβολής φόρου γονικής παροχής – δωρεάς: Φόρος γονικής παροχής ή δωρεάς επιβάλλεται, όταν μεταβιβάζεται με γονική παροχή περιουσιακό στοιχείο ή χρηματικό ποσό σε φυσικό πρόσωπο ή όταν δωρίζεται περιουσιακό στοιχείο ή χρηματικό ποσό σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο.
2. Υπόχρεοι υποβολής της δήλωσης γονικής παροχής – δωρεάς: Τη δήλωση πρέπει να υποβάλουν και οι δύο συμβαλλόμενοι (δωρητής και δωρεοδόχος). Η δήλωση υποβάλλεται στη ΔΟΥ της φορολογίας εισοδήματος του υπόχρεου σε φόρο δωρεοδόχου ή τέκνου. Σε περίπτωση που αρμόδιο για την παραλαβή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος είναι το Κέντρο Φορολογικών Διαδικασιών και Εξυπηρέτησης (ΚΕΦΟΔΕ) Αττικής, υποβάλλεται στο Κέντρο Φορολογίας Κεφαλαίου (ΚΕΦΟΚ) Αττικής. Αν ο δωρεοδόχος ή το τέκνο κατοικεί στο εξωτερικό ή έχει την έδρα του στο εξωτερικό, αρμόδιο είναι το ΚΕΦΟΚ Αττικής.
3. Προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου γονικής παροχής – δωρεάς: Σε περίπτωση που για τη δωρεά ή τη γονική παροχή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο, η δήλωση υποβάλλεται πριν από την κατάρτιση του συμβολαίου. Όταν δεν συντάσσεται συμβόλαιο, η δήλωση υποβάλλεται μέσα σε έξι μήνες από την παράδοση του αντικειμένου της δωρεάς ή της γονικής παροχής.
4. Τρόπος υπολογισμού του φόρου δωρεάς – γονικής παροχής: Οι φορολογούμενοι, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον δωρητή, κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, για καθεμιά από τις οποίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες, με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές.
Στην Α’ κατηγορία εντάσσονται:
α) Ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο δωρητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης,
β) τα τέκνα,
γ) οι εγγονοί και
δ) οι γονείς του δωρητή.
Στη Β’ κατηγορία εντάσσονται:
α) οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονοι κ.λπ.),
β) οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, προπαππούδες, κ.λπ.),
γ) τα εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε,
δ) οι κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού,
ε) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς),
στ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (ανεψιοί του κληρονομουμένου ή του δωρητή),
ζ) οι πατριοί και οι μητριές,
η) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου,
θ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί – νύφες) και
ι) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί – πεθερές) του κληρονομουμένου ή του δωρητή.
Στη Γ’ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής ή εξωτικός του δωρητή.
5. Αφορολόγητα, φορολογικές κλίμακες και συντελεστές φόρου: Ο φόρος, ανάλογα με την κατηγορία (Α’ ή Β’ ή Γ’) στην οποία κατατάσσεται ο αποδέκτης της δωρεάς, υπολογίζεται ως εξής:
α) Για δικαιούχους που είναι πρόσωπα της Α’ κατηγορίας ισχύει νέα φορολογική κλίμακα, για τις δωρεές ή τις γονικές παροχές που πραγματοποιούνται προς αυτούς από την 1η/10/2021, με αφορολόγητο όριο 800.000 ευρώ και επιβολή φόρου με αυτοτελή συντελεστή 10% για την υπερβάλλουσα αξία μετά την αφαίρεση του αφορολόγητου ποσού, εφόσον δηλαδή η φορολογητέα αξία του περιουσιακού στοιχείου που δωρίζεται ή το οποίο αφορά η γονική παροχή υπερβαίνει τις 800.000 ευρώ. Ειδικά για τις γονικές παροχές ισχύει το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ σχεδόν πάντα (υπάρχει μόνο μία εξαίρεση που αναφέρεται παρακάτω), διότι πρόκειται για δωρεές από τους γονείς προς τα τέκνα, τα οποία κατατάσσονται, ως προς τους γονείς, στην Α’ κατηγορία δικαιούχων.
β) Για δικαιούχους πρόσωπα της Β’ και της Γ’ κατηγορίας ισχύουν οι κλίμακες που παρατίθενται στους σχετικούς πίνακες.
6. Περιουσιακά στοιχεία στα οποία εφαρμόζεται η νέα κλίμακα της Α΄ Κατηγορίας στις δωρεές και γονικές παροχές: Η κλίμακα της Α’ κατηγορίας με το πολύ υψηλό αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ εφαρμόζεται στις δωρεές και γονικές παροχές οποιασδήποτε φύσεως περιουσίας (κινητής και ακίνητης) με δωρεοδόχους τα πρόσωπα της Α’ κατηγορίας (σύζυγο, μέρος συμφώνου συμβίωσης, τέκνα, εγγόνια και γονείς) και στις χρηματικές γονικές παροχές ή χρηματικές δωρεές προς τα ανωτέρω πρόσωπα, εφόσον αυτές διενεργούνται (αποδεδειγμένα) με μεταφορά χρημάτων μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (με μεταφορά μεταξύ τραπεζικών λογαριασμών).
7. Τρόποι φορολόγησης της δωρεάς ή της γονικής παροχής χρηματικών ποσών: Η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών (πλην αυτών που μεταφέρονται μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για τα οποία ισχύει αφορολόγητο 800.000 ευρώ για δικαιούχους πρόσωπα της Α’ κατηγορίας) φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή 10% για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Α’ κατηγορία, 20% για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Β’ κατηγορία και 40% για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Γ’ κατηγορία.
8. Πρόσθετα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με γονική παροχή: Σε περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας με γονική παροχή, πέραν του αφορολογήτου ορίου των 800.000 ευρώ, προβλέπεται και πρόσθετο αφορολόγητο όριο, το οποίο ανέρχεται σε 200.000 ευρώ για κάθε ανήλικο ή άγαμο τέκνο και μέχρι 250.000 ευρώ για κάθε έγγαμο τέκνο. Το ύψος του πρόσθετου αυτού αφορολογήτου προσαυξάνεται περαιτέρω κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μίας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα.
Επίσης, χορηγείται πρόσθετο αφορολόγητο σε περίπτωση γονικής παροχής οικοπέδου. Το πρόσθετο αυτό αφορολόγητο ανέρχεται σε 50.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο που είναι ανήλικο ή άγαμο τέκνο και σε 100.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο έγγαμο τέκνο, με περαιτέρω προσαύξηση κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με γονική παροχή.
Εφόσον μετά την αφαίρεση των ισχυόντων κατά περίπτωση αφορολογήτων ποσών προκύπτει υπερβάλλον ποσό αξίας των μεταβιβαζόμενων με δωρεά ή γονική παροχή περιουσιακών στοιχείων, επιβάλλεται επ’ αυτού φόρος βάσει της κατά περίπτωση ισχύουσας φορολογικής κλίμακας.
9. Λοιπές περιπτώσεις εφαρμογής αφορολογήτων πρώτης κατοικίας: Τα παραπάνω αφορολόγητα όρια χορηγούνται είτε μόνα τους είτε ως πρόσθετα (αν υπάρχει ήδη κι άλλο αυτοτελές αφορολόγητο όριο) και σε κάθε άλλη περίπτωση απόκτησης πρώτης κατοικίας είτε με δωρεά προς άλλα πρόσωπα της Α’ είτε με δωρεά προς πρόσωπα της Β’ ή της Γ’ κατηγορίας είτε με αγορά είτε με κληρονομιά.
10. Προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από τον φόρο γονικής παροχής:
α) Το τέκνο που ζητά την απαλλαγή, ο/η σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους να μην έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται, αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων είναι 70 τ.μ., προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.
β) Το τέκνο να είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών-μελών της Ε.Ε. και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ).
γ) Το ακίνητο να αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα και ολόκληρο.
δ) Η απαλλαγή από τον φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται το τέκνο που το ίδιο ή ο/η σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτών έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από τον φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς.
ε) Η κατοικία ή το οικόπεδο να παραμείνει στην κυριότητα του τέκνου για τουλάχιστον μία πενταετία.
στ) Το αίτημα για την απαλλαγή υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση πριν από τη σύνταξη του συμβολαίου.
11 Πώς υποβάλλονται οι δηλώσεις φόρου δωρεών – γονικών παροχών: Οι αρχικές εμπρόθεσμες δηλώσεις φόρου δωρεάς και γονικής παροχής, για περιπτώσεις όπου απαιτείται η σύνταξη συμβολαίου, υποβάλλονται ψηφιακά μέσω της εφαρμογής myPROPERTY (https://myproperty.aade.gov.gr), πριν συνταχθεί και υπογραφεί το συμβόλαιο, εφόσον αφορούν:
α) ακίνητα τα οποία βρίσκονται σε περιοχές στις οποίες ισχύει το σύστημα Αντικειμενικού Προσδιορισμού Αξίας Ακινήτων (ΑΠΑΑ),
β) κινητά περιουσιακά στοιχεία κάθε είδους (ενδεικτικά μετοχές, απαιτήσεις, αξίες, αυτοκίνητα, έργα τέχνης κ.λπ.) και
γ) χρηματικά ποσά προς τα πρόσωπα που υπάγονται στην Α’ κατηγορία.
Ψηφιακά, μέσω της εφαρμογής myPROPERTY, υποβάλλονται και οι τροποποιητικές των ανωτέρω δηλώσεις, εφόσον δεν έχει συνταχθεί ακόμη το σχετικό συμβόλαιο, καθώς και οι κατωτέρω αρχικές δηλώσεις φόρου δωρεάς – γονικής παροχής:
α) Οι αρχικές (εμπρόθεσμες και εκπρόθεσμες) δηλώσεις φόρου δωρεάς/γονικής παροχής κινητών περιουσιακών στοιχείων (ενδεικτικά αυτοκινήτων, εταιρικών μεριδίων, εισηγμένων ή μη μετοχών, έργων τέχνης κ.λπ.) προς τους δικαιούχους όλων των κατηγοριών της φορολογικής κλίμακας. Επίσης, οι αρχικές (εμπρόθεσμες και εκπρόθεσμες) δηλώσεις φόρου δωρεάς/γονικής παροχής χρημάτων, που μεταβιβάζονται στους δικαιούχους της Α’ κατηγορίας της φορολογικής κλίμακας με μεταφορά μεταξύ χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
β) Οι αρχικές (εμπρόθεσμες και εκπρόθεσμες) δηλώσεις φόρου δωρεάς/γονικής παροχής χρημάτων, πλην των οριζόμενων στην περ. α).
Δηλώσεις που αφορούν λοιπές περιπτώσεις επιβολής φόρου δωρεάς – γονικής παροχής εξακολουθούν να υποβάλλονται σε έντυπη μορφή, είτε μέσω της εφαρμογής «Τα αιτήματά μου» είτε με τη διαδικασία που καθορίζεται στην υπό στοιχεία Α.1137/2020 Απόφαση.
12. Τρόπος εξόφλησης του φόρου δωρεάς – γονικής παροχής:
α) Εάν προκύπτει φόρος για καταβολή, βάσει της αρχικής ή εμπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, πρέπει να εξοφληθεί σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις, όχι μικρότερες των 500 ευρώ, πλην της τελευταίας. Aν ο δωρεοδόχος-τέκνο είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν είναι μικρότερη των 500 ευρώ, πλην της τελευταίας.
β) Μετά την υποβολή εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης ή μετά τον έλεγχο, ο φόρος πρέπει να καταβληθεί εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης διορθωτικού προσδιορισμού.
γ) Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής απόφασης διοικητικού δικαστηρίου, ο φόρος πρέπει να εξοφληθεί σε δύο ίσες μηνιαίες δόσεις.
δ) Στην περίπτωση δωρεάς – γονικής παροχής χρηματικών ποσών και κινητών, ο φόρος καταβάλλεται κατά κανόνα εντός τριών ημερών από την υποβολή της δήλωσης ή από την έκδοση της πράξης διοικητικού προσδιορισμού του φόρου αντίστοιχα.
