Η αναγραφή του πραγματικού χρόνου διαμονής στις κύριες και τις εξοχικές κατοικίες, η αξιοποίηση της διαδικασίας αμφισβήτησης και η αναζήτηση στοιχείων για τα εισοδήματα παρελθόντων ετών είναι οι πλέον έξυπνοι νόμιμοι τρόποι για να γλιτώσουν οι φορολογούμενοι από τα τεκμήρια διαβίωσης.
Φέτος, όπως και κάθε χρόνο, πάνω από 1.200.000 φορολογούμενοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τις παγίδες υπερφορολόγησης που κρύβουν οι διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης της εφορίας.
Κάθε ένας από τους φορολογούμενους αυτούς αντιμετωπίζει, δηλαδή, τον κίνδυνο να φορολογηθεί με βάση το υψηλότερο ποσό του τεκμαρτού εισοδήματος που του προσδιορίζει η ΑΑΔΕ με τα τεκμήρια διαβίωσης, κι όχι με βάση το πολύ χαμηλότερο δηλωθέν εισόδημά του, και εν τέλει κινδυνεύει να καταβάλει επιπλέον φόρο εισοδήματος.
Οι φορολογούμενοι αυτοί έχουν, ωστόσο, τη δυνατότητα να μειώσουν σημαντικά ή ακόμη και να αποφύγουν πλήρως τα τεκμήρια διαβίωσης και να γλιτώσουν τις πρόσθετες φορολογικές επιβαρύνσεις με 4 έξυπνους τρόπους αποφυγής, δύο εκ των οποίων δεν απαιτούν καν προσφυγή σε χρονοβόρες διαδικασίες.
Συγκεκριμένα, κάθε φορολογούμενος μπορεί να αποφύγει τις πρόσθετες φορολογικές επιβαρύνσεις που προκαλούν τα τεκμήρια διαβίωσης καταφεύγοντας σε 4 έξυπνες νόμιμες μεθόδους μείωσης ή και εξάλειψης των τεκμηρίων, που είναι οι εξής:
1. Μείωση του ποσού του τεκμηρίου της κύριας κατοικίας όταν υπάρχει και δευτερεύουσα κατοικία. Κάθε φορολογούμενος ο οποίος κατά τη διάρκεια του 2024 κατοίκησε για λιγότερους από 12 μήνες στην κύρια κατοικία του (π.χ. για 8 μήνες) και για μερικούς μήνες (π.χ. για 4 μήνες) στη δευτερεύουσα εξοχική κατοικία του, πρέπει να δηλώσει αυτά τα πραγματικά γεγονότα στον πίνακα 5.1 του εντύπου Ε1 όπου αναγράφονται τα στοιχεία για τον υπολογισμό των τεκμηρίων διαβίωσης των κατοικιών του. Εάν λειτουργήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο ο φορολογούμενος, τότε μπορεί να επωφεληθεί με σημαντική μείωση στο τεκμήριο διαβίωσης της κύριας κατοικίας του, καθώς το ύψος του τεκμηρίου αυτού θα περιοριστεί σε τόσα δωδέκατα επί του ετήσιου ποσού όσους μήνες δηλώσει ότι κατοίκησε πραγματικά στο συγκεκριμένο ακίνητο. Στην περίπτωση αυτή, τα υπόλοιπα δωδέκατα θα ληφθούν υπόψη για τον υπολογισμό του τεκμηρίου διαβίωσης της δευτερεύουσας κατοικίας, όμως το τελικό ποσό του αθροίσματος των τεκμηρίων διαβίωσης κύριας και δευτερεύουσας κατοικίας θα είναι μικρότερο από το ποσό των τεκμηρίων διαβίωσης που θα προέκυπτε εάν έκανε το λάθος και δήλωνε ότι κατοίκησε και τους 12 μήνες του 2024 στην κύρια κατοικία και εν συνεχεία δήλωνε ότι κατοίκησε και για επιπλέον μήνες στη δευτερεύουσα εξοχική.
2. Δήλωση πραγματικού χρόνου διαμονής στην κύρια κατοικία μικρότερου των 12 μηνών, ακόμη κι αν δεν υπάρχει δευτερεύουσα. Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα δήλωσης λιγότερων από 12 μηνών διαμονής για την κύρια κατοικία, ακόμη κι αν δεν υπάρχει κάποια δευτερεύουσα, εφόσον για ένα χρονικό διάστημα του 2024 ο φορολογούμενος φιλοξενήθηκε πραγματικά σε άλλο σπίτι συγγενούς ή φίλου ή εφόσον ο φορολογούμενος απέκτησε την κατοικία με αγορά ή γονική παροχή ή κληρονομιά κάποια χρονική στιγμή μέσα στο 2024, οπότε ο χρόνος κατοχής της μέσα στο έτος ήταν μικρότερος των 12 μηνών. Στην περίπτωση του «φιλοξενηθέντος» το τεκμήριο διαβίωσης της κύριας κατοικίας μπορεί να μειωθεί κατά τόσα δωδέκατα όσα και οι μήνες «φιλοξενίας» στο άλλο σπίτι. Στην περίπτωση του αγοραστή, του δωρεοδόχου ή του κληρονόμου, το τεκμήριο μπορεί να μειωθεί κατά τόσα δωδέκατα όσα ο χρόνος μη κατοχής του ακινήτου μέσα στο 2024.
Ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων συνεχόμενων ετών
3. Επίκληση εισοδημάτων και εσόδων που αποκτήθηκαν τα έτη προ του 2024, δεν ξοδεύτηκαν μέχρι τις 31-12-2023 και αναλώθηκαν εντός του 2024. Πρόκειται για τη μέθοδο της «ανάλωσης κεφαλαίου παρελθόντων ετών».
Με την «ανάλωση κεφαλαίου», ο φορολογούμενος μπορεί να ανατρέξει στις φορολογικές δηλώσεις προηγούμενων συνεχόμενων ετών (όσων ετών θέλει) και να προβεί στις ακόλουθες ενέργειες:
- Να αθροίσει τα ποσά των πάσης φύσεως εισοδημάτων (από μισθούς, συντάξεις, ενοίκια, επιχειρήσεις, τόκους καταθέσεων, μερίσματα, υπεραξίες από πώληση μετοχών κ.λπ.) και τα ποσά των εσόδων από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, τα οποία έχει αναγράψει στις δηλώσεις των παρελθόντων ετών.
- Από το άθροισμα εισοδημάτων και εσόδων προηγούμενων ετών, που θα προκύψει, θα πρέπει, στη συνέχεια, να αφαιρέσει τα ποσά που ελήφθησαν υπόψη στις ίδιες φορολογικές δηλώσεις ως τεκμήρια διαβίωσης (για κατοικίες, ΙΧ αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη, υπηρετικό προσωπικό κ.λπ.), καθώς και τα ποσά που δήλωσε στις ίδιες δηλώσεις ότι δαπάνησε για να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, ΙΧ αυτοκίνητα, σκάφη, κινητά αντικείμενα μεγάλης αξίας κ.λπ.).
Το καθαρό ποσό που θα προκύψει από τις παραπάνω μαθηματικές πράξεις είναι το «κεφάλαιο» των προηγούμενων ετών που μπορεί ο φορολογούμενος να «σχηματίσει» και να εμφανίσει στην εφορία ως προϊόν αποταμίευσης, προκειμένου να καλύψει την πρόσθετη διαφορά εισοδήματος που θα του προσδιορίσουν τα τεκμήρια.
Ποιοι μπορούν να επικαλεστούν χαμηλότερη δαπάνη διαβίωσης
Εφόσον και η ΔΕΔ απορρίψει αίτημα, ο φορολογούμενος δικαιούται να προσφύγει στο αρμόδιο διοικητικό πρωτοδικείο.
4. Αμφισβήτηση των τεκμηρίων διαβίωσης για όσους μπορούν να αποδείξουν ότι οι πραγματικές δαπάνες διαβίωσής τους υπολείπονται σημαντικά των τεκμαρτών.
Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 31 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, το συνολικό ποσό του τεκμαρτού εισοδήματος, που προσδιορίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 31, για τα τεκμήρια διαβίωσης, μπορεί να αμφισβητηθεί από τον φορολογούμενο όταν αυτό είναι μεγαλύτερο από την πραγματική δαπάνη διαβίωσης του φορολογουμένου και των εξαρτώμενων μελών που τον βαρύνουν, εφόσον αυτό αποδεικνύεται από τον υπόχρεο με βάση πραγματικά περιστατικά ή στοιχεία. Τέτοια περιστατικά συντρέχουν ενδεικτικά για φορολογούμενους, οι οποίοι:
α) υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους στις Ένοπλες Δυνάμεις,
β) είναι φυλακισμένοι,
γ) νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή κλινική,
δ) είναι άνεργοι και δικαιούνται βοήθημα ανεργίας,
ε) συγκατοικούν με συγγενείς πρώτου βαθμού και έχουν μειωμένες δαπάνες διαβίωσης, λόγω αποδεδειγμένης συμβολής στις δαπάνες αυτές των συγγενών τους, με την προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι αυτοί έχουν εισόδημα από εμφανείς πηγές,
στ) είναι ορφανοί ανήλικοι οι οποίοι έχουν στην κυριότητά τους επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης από κληρονομιά του πατέρα ή της μητέρας τους και
