Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Οι ΗΠΑ δεν θέλουν την εμπλοκή σε άλλους πολέμους. Αυτό είναι το μήνυμα, που επαναλαμβάνει διαρκώς ο Ντόναλντ Τραμπ για να δικαιολογήσει ενέργειες όπως η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων στη Συρία, που επέτρεψε ουσιαστικά την τουρκική εισβολή ή οι διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν κόντρα στις εισηγήσεις συμβούλων. Ο Αμερικανός πρόεδρος, όμως, αγαπά τους «πολέμους του χρήματος» και γνωρίζει ότι έχει στα χέρια του ένα πανίσχυρο όπλο, το δολάριο.
Για να είμαστε δίκαιοι, δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που επιλέγει την πίεση μέσω οικονομικών κυρώσεων σε ξένες δυνάμεις και οργανισμούς. Η χρήση τους από την Ουάσιγκτον αυξάνεται διαρκώς από το 2000 και έπειτα, με τους αναλυτές να σχολιάζουν ότι δεν μπαίνουν απλώς περισσότερα φυσικά και νομικά πρόσωπα στο στόχαστρο, αλλά διευρύνονται και οι παράγοντες, που οδηγούν στις κυρώσεις, όπως και οι μορφές, που αυτές λαμβάνουν.
Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ έχουν επιβάλλει σχεδόν 10.000 ξεχωριστά μέτρα στο πλαίσιο του προγράμματος «ενεργών κυρώσεων», που αφορούν 32 χώρες και πολιτικές ομάδες. Για τον Ντόναλντ Τραμπ, σχολιάζει η Deutsche Welle, oι οικονομικές κυρώσεις είναι ένα πιο «ευγενές» όπλο, που όμως μπορεί να αφήσει βαθύτερες ακόμη πληγές και από τη στρατιωτική δράση. Στην περίπτωση της Τουρκίας οι οικονομικές κυρώσεις δεν ήταν τόσο σοβαρές όσο θα ήθελε το Κογκρέσο, γεγονός που αποτυπώθηκε και στην αντίδραση της λίρας. Ωστόσο οι εισαγγελικές αρχές προσπάθησαν να ισορροπήσουν το παιχνίδι, βάζοντας στο στόχαστρο μία από τις μεγαλύτερες και δη κρατικά ελεγχόμενες τράπεζες της Τουρκίας– αν και επισήμως οι κατηγορίες έχουν να κάνουν με την παραβίαση των κυρώσεων κατά του Ιράν.
Γιατί όμως φοβούνται τόσο πολύ τις οικονομικές κυρώσεις ακόμη και χώρες, που ελάχιστες εμπορικές ή επενδυτικές σχέσεις έχουν με τις ΗΠΑ; Ο λόγος είναι απλός. Η κυριαρχία του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Πετρέλαιο, μέταλλα και άλλα βασικά εμπορεύματα διαπραγματεύονται στις χρηματιστηριακές πλατφόρμες και διακινούνται στη διεθνή σε αμερικανικό δολάριο. Η εκκαθάριση των συναλλαγών αυτών λοιπόν περνάει μέσα από το αμερικανικό χρηματοοικονομικό σύστημα. Επιπλέον ακόμη και εάν μία επιχείρηση δεν έχει καμία σχέση με την μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, οι πιστώτριες τράπεζές της πιθανότατα έχουν. Χάνει έτσι απευθείας πολύτιμες πηγές χρηματοδότησης.
Όσο το δολάριο εξακολουθεί να καλύπτει ποσοστό άνω του 60% στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα θα συνιστά ένα ισχυρότατο όπλο στα χέρια του εκάστοτε Αμερικανού προέδρου. Και μπορεί ο Ντόναλντ Τραμπ να «γκρινιάζει» διαρκώς στο Twitter για την ανατίμησή του (που καθιστά λιγότερο ανταγωνιστικά τα αμερικανικά προϊόντα στο εξωτερικό), αλλά δεν μπορεί να μην αντιλαμβάνεται και αυτός ότι είναι αποτέλεσμα του καθεστώτος καταφυγίου που το αμερικανικό νόμισμα απολαμβάνει ή να μην αισθάνεται ικανοποίηση όταν βλέπει ότι η απειλή και μόνο να καταστρέψει την τουρκική ή την ιρανική οικονομία, για παράδειγμα, οδηγεί σε άμεση βουτιά τα νομίσματά τους.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι πρόσφατα το ΔΝΤ χτύπησε καμπανάκι για την υπερβολική εξάρτηση των τραπεζών του πλανήτη από το δολάριο. Σε μελέτη του εξήγησε ουσιαστικά πως εάν για οποιοδήποτε λόγο κλείσουν οι στρόφιγγες των δολαρίων, το χρηματοοικονομικό σύστημα θα βιώσει συνθήκες ασφυξίας και η παγκόσμια οικονομία θα δεχθεί καίριο πλήγμα. Το αμερικανικό ενεργητικό μη αμερικανικών τραπεζών σε δολάρια έχει σκαρφαλώσει από τα 9,7 τρισ. δολάρια το 2012 σε 12,4 τρισ .δολάρια στα μέσα του 2018.
Ευρωπαϊκές και ασιατικές τράπεζες χορηγούν συνήθως σε δολάρια τα δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις, που θέλουν να αγοράσουν εξοπλισμό ή να κλείσουν την όποια συμφωνία εκτός των συνόρων της δικής τους χώρας. Και αυτό είναι κάτι που η αμερικανική κυβέρνηση αν θελήσει μπορεί να το εκμεταλλευθεί δεόντως.
