Της Βάσως Μιχοπούλου
Αδιάσειστα επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία ως απάντηση στα fake news είναι η ιδέα-άξονας του 68ου Lindau Nobel Laureate Meetings που ξεκίνησε την Κυριακή στη μικρή γερμανική πόλη Lindau στις όχθες της λίμνης Κωνσταντίας. Πρόκειται για την ετήσια επιστημονική συνάντηση των νομπελιστών των θετικών επιστημών με νέους ερευνητές αλλά και φοιτητές από όλο τον κόσμο που από το 1951 έχει γίνει πλέον θεσμός. Η Ιατρική-Φυσιολογία βρίσκεται φέτος στο επίκεντρο της συνάντησης, καθώς το 2017 σημαδεύτηκε από μια ανακάλυψη-τομή στο χώρο της έρευνας, το μοριακό μηχανισμό που ελέγχει το βιολογικό μας ρολόι, δηλ. τον κιρκάδιο ρυθμό. Επίσης ο ρόλος της επιστήμης σε μια “post-factual era” (εποχή μετά την αλήθεια), οι εξελίξεις στον τομέα της γονιδιακής θεραπείας και οι πρακτικές της επιστημονικής δημοσίευσης θα αποτελέσουν θέματα συζήτησης κατά τη διάρκεια της συνάντησης, η οποία διακρίνεται από μια άτυπη ατμόσφαιρα ιδανική για έναν χαλαρό, αλλά ουσιαστικό επιστημονικό διάλογο.
Συνολικά 600 νεαροί επιστήμονες κάτω των 35 ετών (το 50% εξ’ αυτών είναι γυναίκες) από περίπου 84 χώρες (αριθμός ρεκόρ) και 130 ερευνητικά ινστιτούτα θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν 40 κατόχους βραβείων Νόμπελ (επίσης αριθμός ρεκόρ), και να αλληλεπιδράσουν μαζί τους για ένα ολόκληρο πενθήμερο (25-30 Ιουνίου). Από την εποχή έναρξης του θεσμού μέχρι σήμερα περισσότεροι από 430 Νομπελίστες έχουν αποδεχτεί την πρόσκληση να συναντήσουν εκεί την επόμενη γενιά των κορυφαίων ερευνητών. Ανάμεσα στους νέους ερευνητές περιλαμβάνονται και 12 Έλληνες νέοι διδακτορικοί και μετα-διδακτορικοί ερευνητές, οι 7 από ελληνικά και οι 5 ξένα πανεπιστήμια. Η συμμετοχή των 7 υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Ωνάση, που από το 2008 αποτελεί τον φορέα εκπροσώπησης της Ελλάδας ως ακαδημαϊκού συνεργάτη στο θεσμό. Το ελληνικό Ίδρυμα μέχρι τώρα έχει χρηματοδοτήσει τη συμμετοχή 67 Ελλήνων νέων επιστημόνων.
Μια μεγάλη ιδέα που ξεκίνησε σε μια «γκρίζα» εποχή
Σίγουρα κάποιος που επισκέπτεται το Lindau αυτές τις μέρες αναρωτιέται γιατί κάθε χρόνο από το 1951 μέχρι σήμερα οι Νομπελίστες δίνουν ραντεβού με νέους ερευνητές από όλο τον κόσμο σε αυτό το ειδυλλιακό σημείο στο κέντρο της Ευρώπης. Το σίγουρο είναι πάντως πως εδώ δε γεννήθηκε ο Alfred Nobel. Η ιστορία της διοργάνωσης ξεκινά στα πρώτα «γκρίζα χρόνια» μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Γερμανία αποτελούσε την πιο απίθανη θέση για κάθε είδους συνάντηση επιστημόνων. Δύο γιατροί από το Lindau, ο Franz Karl Hein και ο Gustav Parade, είχαν την ιδέα διοργάνωσης ενός συνεδρίου που θα βοηθούσε στην απομάκρυνση της Γερμανίας από την εμπειρία, όχι μόνο του πολέμου αλλά και της πνευματικής απομόνωσης και της επιστημονικής παραμόρφωσης της ναζιστικής περιόδου. Οι δύο γιατροί μιλούσαν για μια «μεγάλη ιδέα», για την ιδιαίτερα προκλητική επιστημονική συνάντηση, κυρίως των γιατρών της περιοχής με τους νομπελίστες της ιατρικής, σε μια εποχή που πολλοί επιστήμονες της είχαν ήδη μεταναστεύσει κυρίως στην Αμερική. Η ιδέα τους υποστηρίχτηκε από ένα «ανοιχτό μυαλό» της εποχής τον κόμη Lennart Bernadotte af Wisborg (1909-2004), εγγονό του βασιλιά Γουσταύου Ε΄ της Σουηδίας, που ζούσε στο άλλο άκρο της λίμνης Κωνσταντίας στο νησί Mainau. Και αυτό δεν έγινε αυθόρμητα. Ο προπάππος του, ο Σουηδός βασιλιάς Όσκαρ Β, ήταν εκείνος που απένειμε τα πρώτα βραβεία Νόμπελ.
Στις 11 Ιουνίου 1951 ξεκίνησε λοιπόν, η πρώτη «Ευρωπαϊκή Συνάντηση των Βραβευθέντων με Νόμπελ στην Ιατρική» από τον Κόμη Bernadotte. Επτά Νομπελίστες και 400 γιατροί από τη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες προσήλθαν τότε στο Lindau. Το 1952 ο αριθμός των Νομπελιστών ανήλθε σε δέκα και το 1953 για πρώτη φορά η συνάντηση λαμβάνοντας θεματικό χαρακτήρα αφιερώθηκε στη Φυσική και το 1954 στη Χημεία. Κατά την πρώτη δεκαετία της συνάντησης ο μεγαλύτερος αριθμός των νέων ερευνητών προερχόταν από τη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες Αυστρία και Ελβετία. Αργότερα άρχισαν να συμμετέχουν νέοι ερευνητές από τη Γαλλία ή τις Κάτω Χώρες. Σήμερα, το Lindau Nobel Laureate Meetings υποστηρίζεται από ένα παγκόσμιο επιστημονικό δίκτυο περίπου 300 ιδρυμάτων-εταίρων, το οποίο περιλαμβάνει ακαδημίες επιστημών, εθνικά υπουργεία, πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα, ερευνητικούς οργανισμούς, ιδρύματα, εταιρείες, διεθνείς οργανώσεις. Από το 1951 στα Lindau Nobel Laureate Meetings έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 27.000 νέοι ερευνητές από 80 χώρες.
Η τελετή έναρξης της συνάντησης του Lindau έχει τη γοητεία της
Φέτος και μετά από δύο χρόνια προσωρινής φιλοξενίας στο χώρο του θεάτρου της πόλης του Lindau, το φόρουμ αποκτά πλέον έναν μόνιμο χώρο στο προηγμένης τεχνολογίας συνεδριακό κέντρο “Inselhalle”, χωρητικότητας 2000 ατόμων που ανακατασκευάστηκε πρόσφατα. Εκεί, για πρώτη φορά φέτος κατά τη διάρκεια του εξαήμερου φόρουμ θα ενσωματωθούν στο πρόγραμμα και ανοικτές στο κοινό διαλέξεις, οι “Agora Talks”.
Παραδοσιακά την τελετή στον καινούργιο χώρο το απόγευμα της Κυριακής άνοιξε η πρόεδρος του φόρουμ και μέλος ΔΣ του αντίστοιχου ιδρύματος κοντέσα Bettina Bernadotte, κόρη του κόμη Bernadotte, η οποία απεύθυνε έκκληση στους επιστήμονες να ανοίξουν ανοικτό διάλογο με την κοινωνία για να σταματήσει η παραπληροφόρηση και ο λαϊκισμός. Την Ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας εκπροσώπησε η νέα Ομοσπονδιακή Υπουργός Παιδείας και Έρευνας Anja Karliczek, η οποία, στο ίδιο κλίμα είπε χαρακτηριστικά πως θέλει να ακούσει δυνατά τη φωνή της επιστήμης και παρότρυνε τους επιστήμονες να βγουν στον κόσμο και να μοιραστούν τις γνώσεις και τον ενθουσιασμό τους με την κοινωνία. Το Ελεύθερο Κράτος της Βαυαρίας εκπροσωπήθηκε από την Υπουργό Επιστήμης και Τεχνών Marion Kiechle,, ενώ η Αυστρία απέστειλε τον νέο Ομοσπονδιακό Υπουργό Παιδείας, Επιστήμης και Έρευνας Heinz Faßmann. Την τελετή έναρξης τίμησαν με την παρουσία τους και πολλοί εκπρόσωποι εθνικών και διεθνών επιστημονικών ακαδημιών συμπεριλαμβανομένων των προέδρων της ακαδημίας Νότιας Αφρικής, του Μεξικού, της Νορβηγίας και της Γερμανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (Leopoldina).
Μεταξύ των φετινών Νομπελιστών βρίσκονται οι Michael Rosbash και Michael W. Young που κατάφεραν να μελετήσουν το βιολογικό μας ρολόι και να αποσαφηνίσουν την εσωτερική του λειτουργία, η οποία συγχρονίζεται με την 24ωρη περιστροφή της Γης, ο Tomas Lindahl, που με τις «μηχανιστικές μελέτες της επιδιόρθωσης του DNA» πρόσφερε θεμελιώδη γνώση για τον τρόπο με τον οποίο ένα ζωντανό κύτταρο λειτουργεί, ο Ιάπωνας βιολόγος Yoshinori Ohsumi που το 2016 τιμήθηκε για την κυτταρική αυτοφαγία, ο αμερικανός Randy Schekman που αποκάλυψε τον βασικό κυτταρικό μηχανισμό μεταφοράς συγκεκριμένων μορίων σε συγκεκριμένα σημεία την κατάλληλη χρονική στιγμή, η αμερικανοαυστραλή Elizabeth Blackburn γνωστή για την εργασία της στο ένζυμο τελομεράση που σχετίζεται με τη γήρανση του κυττάρου, ο Νορβηγός Edvard Moser που το 2014 διακρίθηκε για την έρευνά του σχετικά με τα κύτταρα του εγκεφάλου που αποτελούν το σύστημα εντοπισμού της θέσης μας, κ.ά.
Το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης και πολλά παράλληλα workshop, στα οποία νέοι ερευνητές θα παρουσιάσουν τις ερευνητικές τους δραστηριότητες καθώς και αρκετά βραβεία. Την τελευταία ημέρα κάθε ετήσιας συνάντησης πραγματοποιείται η παραδοσιακή εκδρομή με πλοιάριο από το Λιντάου, με πρόσκληση του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης, στο νησί Μαινάου στη Λίμνη της Κωνσταντίας, στο κάστρο της οικογένειας Μπερναντότ, όπου διεξάγεται μία τελική συζήτηση.
