Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Η διατήρηση της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. σε τομείς που άπτονται της εξωτερικής πολιτικής, της φορολογίας, της κοινωνικής πολιτικής, της ενέργειας και του κλίματος έχει αποδεχτεί ιδιαίτερα προβληματική τα τελευταία χρόνια, γιατί εμποδίζει την Ευρώπη να προχωρήσει προς την κατεύθυνση της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης.
Από τον περασμένο Οκτώβριο μέχρι και τα μέσα Απριλίου, η Κομισιόν υπέβαλε τέσσερις δέσμες προτάσεων στο Συμβούλιο και στην Ευρωβουλή με στόχο την αντικατάσταση της ομοφωνίας με ειδική πλειοψηφία στους παραπάνω τομείς, ωστόσο, η υποδοχή που επιφύλαξαν πολλά κράτη-μέλη ήταν από επιφυλακτική μέχρι αρνητική.
Και, όμως, οι προτάσεις ήταν ιδιαίτερα προσεκτικές δεδομένου ότι δεν έθιγαν την ομοφωνία και το δικαίωμα βέτο των κρατών-μελών σε τομείς όπως η φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων και κερδών επιχειρήσεων, ούτε σε θέματα διεύρυνσης της Ε.Ε. ή ακόμη της πολιτικής μισθών και συντάξεων.
Τα περισσότερα προβλήματα στην κατάργηση της ομοφωνίας στα θέματα φορολογικής πολιτικής προέρχονται από τις μικρές χώρες και κυρίως εκείνες που εφαρμόζουν χαμηλά ποσοστά εταιρικού φόρου. Παρά το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής δεν αφορά τον εταιρικό φόρο, χώρες όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος, η Βουλγαρία, αλλά και εκείνες της Βαλτικής αρνούνται να συμφωνήσουν φοβούμενες ότι αν το κάνουν θα δημιουργήσουν προηγούμενο, το οποίο αργότερα μπορεί να επεκταθεί σε τομείς που δεν θέλουν.
Η άρνηση της κατάργησης της ομοφωνίας σε πτυχές της εξωτερικής πολιτικής δείχνει και τον βαθμό της πολιτικής διείσδυσης της Κίνας και δευτερευόντως της Ρωσίας στην Ε.Ε. Στο παρελθόν έχει εμποδιστεί η επίτευξη κοινής θέσης για την καταδίκη του Πεκίνου και της Μόσχας σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μάλιστα, μεταξύ των απρόθυμων χωρών ήταν και η Ελλάδα, κυρίως για τη Ρωσία το 2015.
Είναι προφανές ότι η ομοφωνία, για παράδειγμα, στην επιβολή οικονομικών και πολιτικών κυρώσεων σε τρίτες χώρες δεν επιτρέπει πολλές φορές στην Ε.Ε. να κάνει χρήση της μεγάλης δύναμης που έχει με τα 28 κράτη-μέλη και τα 500 εκατομμύρια κατοίκους.
Στην πράξη βλέπουμε μια οικονομική υπερδύναμη να μην μπορεί να επιβληθεί σε τρίτες χώρες ελλείψει επίτευξης κοινής θέσης. Κάτι που κάνουν με πολύ αποτελεσματικό τρόπο οι ΗΠΑ και το βλέπουμε αυτήν την περίοδο με τον Ντόναλντ Τραμπ στην εμπορική πολιτική, όπου Ευρωπαίοι και Κινέζοι ετοιμάζονται να κάνουν μεγάλες υποχωρήσεις για να αποφύγουν την επιβολή αμερικανικών δασμών για τα προϊόντα τους.
Στον κοινωνικό τομέα, η διατήρηση της ομοφωνίας εμποδίζει τους Ευρωπαίους πολίτες να επωφεληθούν από την εισαγωγή μέτρων για τη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας και ειδικότερα σε σχέση με την προστασία από απολύσεις, την κοινωνική ασφάλιση, την απαγόρευση των διακρίσεων ή ακόμη τη συλλογική υπεράσπιση των συμφερόντων εργαζομένων και εργοδοτών. Εδώ «μπλοκάρουν» την κατάργηση της ομοφωνίας οι πρώην ανατολικές χώρες.
Στον τομέα της φορολογίας, της ενέργειας την κατάργηση της ομοφωνίας εμποδίζουν επίσης οι πρώην ανατολικές χώρες.
Για το πέρασμα από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία δεν απαιτείται τροποποίηση της συνθήκης, κάτι που θα ήταν ιδιαίτερα χρονοβόρο και πολιτικά ανέφικτο.
Η μόνη δυσκολία έχει να κάνει με το γεγονός ότι η κατάργηση της ομοφωνίας πρέπει να αποφασιστεί με ομόφωνη απόφαση των 28 κρατών-μελών και αρκεί ένα κράτος-μέλος για να «μπλοκάρει» τη διαδικασία.
Σχετικά με τις προοπτικές που διαγράφονται με δεδομένες τις αντιδράσεις που εκφράστηκαν στο Συμβούλιο Υπουργών, στην έδρα της Κομισιόν δεν επικρατεί ιδιαίτερη αισιοδοξία για την προώθηση των προτάσεων.
Πάντως είναι δεδομένο ότι εάν δεν περιοριστεί δραστικά ο αριθμός των τομέων όπου απαιτείται ομοφωνία για τη λήψη αποφάσεων, η Ε.Ε. θα οδηγηθεί σε μεγάλο αδιέξοδο.
Οι τομείς όπου η Κομισιόν εισηγείται την αντικατάσταση της ομοφωνίας με την ειδική πλειοψηφία είναι οι εξής: εξωτερική, φορολογική και κοινωνική πολιτική.
Εξωτερική πολιτική
Η Κομισιόν πρότεινε τον περασμένο Οκτώβριο στα κράτη-μέλη να κάνουν χρήση των υφιστάμενων κανόνων της Ε.Ε. για τη μετάβαση από την ομοφωνία στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένους τομείς της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της Ε.Ε.
Αυτό θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να καταστεί ισχυρότερος παγκόσμιος παράγοντας, να ενισχύσει την ικανότητά της να διαμορφώνει τα παγκόσμια γεγονότα και να επωμίζεται διεθνείς υποχρεώσεις.
Η Επιτροπή έχει προσδιορίσει τρεις συγκεκριμένους τομείς στους οποίους είναι δυνατό να γίνει αυτό, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό ότι η Ε.Ε. προωθεί τις αξίες της σε παγκόσμιο επίπεδο, υπερασπίζεται καλύτερα τα συμφέροντά της και λαμβάνει γρήγορα:
- αποφάσεις και θέσεις σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα διεθνή φόρουμ,
- αποφάσεις για την επιβολή οικονομικών και πολιτικών κυρώσεων σε τρίτες χώρες,
- αποφάσεις για μη στρατιωτικές αποστολές της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας.
Η πρόταση της Επιτροπής συζητήθηκε στο Συμβούλιο, όπου διατυπώθηκαν αντιρρήσεις, ωστόσο καθοριστική θεωρείται η συζήτηση που θα γίνει στην άτυπη σύνοδο κορυφής για το μέλλον της Ευρώπης, που θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου 2019 στο Σιμπίου της Ρουμανίας.
Φορολογική στρατηγική με αποφάσεις σε 4 στάδια
Τον Ιανουάριο η Κομισιόν υπέβαλε σύσταση στα κράτη-μέλη για τη σταδιακή κατάργηση της ομοφωνίας στη λήψη των αποφάσεων σε ορισμένους τομείς της φορολογικής πολιτικής στην Ε.Ε.
Στη συζήτηση που έγινε στο Συμβούλιο τον Φεβρουάριο ουσιαστικά την πρόταση στήριξε ο γαλλογερμανικός άξονας, ο οποίος δεν κατάφερε να κάμψει στη φάση αυτή τις αντιδράσεις των περισσότερων χωρών και κυρίως του Λουξεμβούργου, της Μάλτας, της Ολλανδίας, της Σουηδίας, της Λιθουανίας.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, εξαιτίας του κανόνα της ομοφωνίας, ορισμένες σημαντικές προτάσεις για την ανάπτυξη, όπως η φορολόγηση των κολοσσών της ψηφιακής τεχνολογίας, το μόνιμο καθεστώς ΦΠΑ, η φορολόγηση ενέργειας παραμένουν σε εκκρεμότητα εδώ και χρόνια.
Με την πρόταση-σύσταση η Επιτροπή ζητούσε από τα κράτη-μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο βαθμιαίας, σε τέσσερα στάδια, καθιέρωσης της λήψης αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία όπως ορίζεται παρακάτω:
- Στάδιο 1: Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν για τη μετάβαση στη λήψη αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία όσον αφορά μέτρα βελτίωσης της συνεργασίας και της αμοιβαίας συνδρομής με στόχο την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, της φοροδιαφυγής, καθώς και διοικητικές πρωτοβουλίες για τις επιχειρήσεις της Ε.Ε., π.χ. εναρμονισμένες υποχρεώσεις για την παροχή στοιχείων.
- Στάδιο 2: Θα καθιερωθεί η ειδική πλειοψηφία ως χρήσιμο εργαλείο για την προώθηση μέτρων στο πλαίσιο των οποίων η φορολογία στηρίζει άλλους στόχους πολιτικής, όπως η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προστασία του περιβάλλοντος ή η βελτίωση της δημόσιας υγείας.
- Στάδιο 3: Η ειδική πλειοψηφία θα μπορούσε να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό ήδη εναρμονισμένων κανόνων της Ε.Ε., όπως των κανόνων για τον ΦΠΑ και για τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης.
- Στάδιο 4: Θα καταστήσει δυνατή τη μετάβαση στην ειδική πλειοψηφία για σημαντικές νομικές πράξεις στον τομέα της φορολογίας, όπως η κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (ΚΕΒΦΕ) και ένα νέο σύστημα για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας, που θα πρέπει να θεσπιστούν επειγόντως για να διασφαλίσουν μια δίκαιη και ανταγωνιστική φορολογία στην Ε.Ε.
Τομείς κοινωνικής πολιτικής
Στις 17 Απριλίου, η Επιτροπή ανέλαβε πρωτοβουλία για την κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας και την αντικατάστασή της από την ειδική πλειοψηφία και στους τελευταίους τομείς της κοινωνικής πολιτικής όπου εξακολουθεί να ισχύει σήμερα.
Σύμφωνα με την πρόταση οι τομείς όπου σήμερα απαιτείται ομοφωνία και ζητείται η κατάργησή της είναι οι εξής:
- η απαγόρευση των διακρίσεων που βασίζονται σε διάφορους λόγους (φύλο, φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, θρησκεία ή πεποιθήσεις, αναπηρία, ηλικία ή γενετήσιος προσανατολισμός),
- η κοινωνική ασφάλιση και κοινωνική προστασία των εργαζομένων (εκτός των διασυνοριακών καταστάσεων),
- η προστασία των εργαζομένων από την απόλυση,
- η εκπροσώπηση και συλλογική υπεράσπιση των συμφερόντων εργαζομένων και εργοδοτών,
- η απασχόληση των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην Ε.Ε.
Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, το γεγονός ότι στον κοινωνικό τομέα συνυπάρχουν η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία και η ομοφωνία έχει οδηγήσει σε ανομοιόμορφη ανάπτυξη του κεκτημένου στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής.
Διάλογος
Η Επιτροπή αποφάσισε να ξεκινήσει έναν διάλογο με θέμα την επέκταση της χρήσης της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, στον οποίο έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν η Ευρωβουλή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο Υπουργών, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, η Επιτροπή των Περιφερειών, οι κοινωνικοί εταίροι και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
