Οι δύσκολοι καιροί απαιτούν και δύσκολες, συχνά ανορθόδοξες αποφάσεις. Στην εποχή του κορωνοϊού και της βαθιάς ύφεσης, οι κεντρικές τράπεζες, έχοντας εξαντλήσει τα όρια της νομισματικής χαλάρωσης, προσανατολίζονται σε ρηξικέλευθες επιλογές, όπως η ρίψη χρημάτων από το ελικόπτερο. Στην Ευρωζώνη όμως, μπορεί πράγματι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να σπάσει και αυτό το ταμπού;
Ο όρος της «ρίψης χρημάτων από το ελικόπτερο» ανήκει στον οικονομολόγο του 20ού αιώνα Μίλτον Φρίντμαν και αναφέρεται σε ένα ακόμη μη-συμβατικό μέτρο νομισματικής πολιτικής, όπου η κεντρική τράπεζα τυπώνει χρήμα και το μοιράζει απευθείας στους πολίτες. Η ιδέα έχει να κάνει με την αύξηση των καταναλωτικών δαπανών, δίνοντας έξτρα ώθηση στην οικονομική ανάκαμψη στη διάρκεια μιας ύφεσης.
Στην περίπτωση της Ευρωζώνης, που έχει ήδη εισέλθει σε άνευ προηγουμένου ύφεση εξαιτίας της πανδημίας Covid-19, η ΕΚΤ δεν φαίνεται διατεθειμένη να σπάσει αυτό το ταμπού. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, σε πρόσφατες δηλώσεις της απέκλεισε το συγκεκριμένο ενδεχόμενο.
Αυτή όμως η κρίση έχει ήδη δείξει ότι είναι διαφορετική από τις άλλες. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει βαθιά ύφεση, με 7,5% συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης το 2020.
Ήδη νομισματικές αρχές και εθνικές κυβερνήσεις καταστρατηγούν τους βασικούς κανόνες και ενεργοποιούν τα πιο ισχυρά όπλα που έχουν στη διάθεσή τους, ρίχνοντας άφθονο χρήμα στην οικονομία, ώστε να τη βοηθήσουν να σταθεί στα πόδια της. Οι κυβερνήσεις βάζουν σε δεύτερη μοίρα τη δημοσιονομική πειθαρχία και στηρίζουν πληττόμενες επιχειρήσεις και εργαζομένους, γνωρίζοντας ότι τα συγκεκριμένα μέτρα, σε συνδυασμό με την ύφεση και τα μειωμένα φορολογικά έσοδα, οδηγούν σε μεγαλύτερες «τρύπες» στους προϋπολογισμούς.
Και οι κεντρικές τράπεζες, όπως η ΕΚΤ, ρίχνονται στη μάχη με «ενέσεις» ρευστότητας προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα και προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης.
«Οι εξαιρετικοί καιροί απαιτούν και εξαιρετική δράση», είχε τονίσει χαρακτηριστικά η κ. Λαγκάρντ. Η ΕΚΤ, πέραν του συμπληρωματικού προγράμματος αγοράς ομολόγων, ύψους 750 δισ. ευρώ, έχει υψώσει τείχος προστασίας των αδύναμων χωρών της Ευρωζώνης, με την απόφασή της να αποδέχεται ως εγγύηση(collateral) ομόλογα κατηγορίας junk στις δημοπρασίες χορήγησης πιστώσεων. Στην τελευταία συνεδρίασή της, μείωσε κατά 50 μονάδες βάσης το επιτόκιο στις στοχευμένες δημοπρασίες αναχρηματοδότησης (TLTRO II) για την περίοδο από τον Ιούνιο του 2020 έως και τον Ιούνιο του 2021. Παράλληλα, ανακοίνωσε μια νέα σειρά έκτακτων λόγω πανδημίας δημοπρασιών αναχρηματοδότησης(PELTROs) για την ενίσχυση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρωζώνης. Οι νέες δημοπρασίες θα αρχίσουν από τον Μάιο. Η ΕΚΤ επανέλαβε τη δέσμευσή της να κάνει ό,τι χρειασθεί, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο αναπροσαρμογής του μεγέθους και σύνθεσης των προγραμμάτων αγοράς ενεργητικού.
Έως τώρα, η κ. Λαγκάρντ απορρίπτει κατηγορηματικά την απευθείας χρηματοδότηση κυβερνήσεων, όπως και το να δοθούν επιταγές σε κάθε πολίτη της Ευρωζώνης, μια ιδέα που κατά κάποιο τρόπο έχει ήδη εφαρμοσθεί στις ΗΠΑ, με τον Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, να μοιράζει σε κάθε Αμερικανό από μία επιταγή 1.200 δολαρίων.
Ορισμένοι οικονομολόγοι θεωρούν ότι, μετά το QE των 750 δισ. ευρώ, η ρίψη χρημάτων από το ελικόπτερο ίσως να αποτελεί το μοναδικό «όπλο» που έχει απομείνει στη φαρέτρα της ΕΚΤ.
Τα πραγματικά χρήματα από ελικόπτερο δεν προέρχονται από την κυβέρνηση, αλλά απευθείας από τις κεντρικές τράπεζες. Μπορούν να τυπώσουν χρήματα που δεν θα χρειασθεί να αποπληρωθούν ποτέ. Και ένα «δώρο» των κεντρικών τραπεζών απευθείας στους πολίτες θα έδινε άμεση ώθηση σε δαπάνες και εμπιστοσύνη, χωρίς να δημιουργεί πρόσθετο βάρος χρέους.
Η ιδέα όμως «σκοντάφτει» και σε διάφορα εμπόδια πρακτικής φύσεως, γι’ αυτό και οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ότι είναι δύσκολο να υλοποιηθεί. Τα χρήματα από το ελικόπτερο αποτελούν ένα «τυφλό» εργαλείο. Βοηθούν τους έχοντες το ίδιο με εκείνους που τα έχουν ανάγκη και δεν θα προσέφεραν και πολλά σε εκείνες τις επιχειρήσεις των οποίων οι πελάτες παραμένουν στο σπίτι, είτε λόγω περιοριστικών μέτρων είτε λόγω φόβου, όπως εστιατόρια και ξενοδοχεία. Στην Ευρώπη ειδικότερα, τα χρήματα από ελικόπτερο εγείρουν ερωτήματα για την ανεξαρτησία της ΕΚΤ.
Το πιο λογικό θα ήταν να δοθεί βοήθεια σε εκείνους τους πολίτες και επιχειρήσεις που τη χρειάζονται περισσότερο, σχολιάζει στους «NY Times» ο Μουχτάμπα Ράχμαν, επικεφαλής ευρωπαϊκών αναλύσεων στο Εurasia Group. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον κ. Ράχμαν, η ΕΚΤ θα μπορούσε να τυπώνει ρευστό για τις εμπορικές τράπεζες με οδηγίες να χορηγούν επιχειρηματικά δάνεια διάρκειας έως και 100 ετών –προσφέροντας ουσιαστικά «δώρο» στις επιχειρήσεις.
Από την πλευρά του, ο Τζον Ράιθ, στρατηγικός αναλυτής στη UBS υπολογίζει ότι εάν η ΕΚΤ συνεχίζει με αυτούς τους ρυθμούς να αγοράζει κρατικά ομόλογα για τους επόμενους έξι με 12 μήνες και οι προσπάθειές της δεν φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, «τότε τι θα κάνουν; Ίσως να πρέπει να επιχειρήσουν τα χρήματα από το ελικόπτερο», τονίζει μιλώντας στο CNBC.
naftemporiki.gr
