Τα αποτελέσματα της ερευνητικής μελέτης με τίτλο «Βέλτιστες Πρακτικές Δημιουργικής Ηγεσίας στις Ελληνικές Επιχειρήσεις» παρουσιάστηκαν διαδικτυακά από τον ΣΕΒ και το Alba Graduate Business School, The American College of Greece, στο πλαίσιο του τρίτου έτους λειτουργίας του «ΣΕΒ – Κέντρου Αριστείας στη Δημιουργική Ηγεσία (SEV Center of Excellence in Creative Leadership)».
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε από τον Δρ. Χαράλαμπο Μαινεμελή, Διευθυντή του Κέντρου Αριστείας ΣΕΒ στη Δημιουργική Ηγεσία, Καθηγητή Οργανωσιακής Συμπεριφοράς, Alba Graduate Business School.
Σκοπός της έρευνας ήταν η ανάδειξη και η αποτύπωση των βέλτιστων πρακτικών δημιουργικής ηγεσίας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτής ελέγχθηκαν οι συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιείται η μετάβαση από πιο παραδοσιακές μορφές ηγεσίας σε μοντέλα και πρακτικές που προάγουν – άμεσα ή έμμεσα – τη δημιουργικότητα.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι συνθήκες που προάγουν τη μετάβαση στη δημιουργική ηγεσία στην Ελλάδα είναι τέσσερις: το προσωπικό κίνητρο, η πολυσύνθετη διαδικασία παραγωγής, η ετερογενής οργανωσιακή κουλτούρα και το πολύπλοκο και δυναμικό εξωτερικό περιβάλλον. Κατά την έρευνα ανακαλύφθηκε ότι οι τέσσερις αυτές συνθήκες μπορούν να συνδυαστούν και να δημιουργήσουν διαφορετικά πλέγματα συνθηκών που πυροδοτούν τη δημιουργική ηγεσία.
Ο συνδυασμός και των τεσσάρων συνθηκών ισχύει στις επονομαζόμενες δημιουργικές και πολιτιστικές βιομηχανίες (creative and cultural industries) όπου η έννοια της παραγωγής είναι στενά συνυφασμένη με την έννοια της δημιουργικότητας, ενώ η έννοια της ηγεσίας είναι ταυτόσημη με την έννοια της δημιουργικής ηγεσίας (δημιουργική παραγωγή στις δημιουργικές και πολιτιστικές βιομηχανίες). Πολλές από τις επιχειρήσεις που ερευνήθηκαν εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.
Ένα δεύτερο μονοπάτι που μπορεί να οδηγήσει μια επιχείρηση στην ανάπτυξη της δημιουργικής ηγεσίας είναι η παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών με υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας, η οποία ουσιαστικά απαιτεί την ύπαρξη δημιουργικής σκέψης (πολυσύνθετη διαδικασία παραγωγής-δημιουργική παραγωγή σύνθετων έργων). Τέτοιες περιπτώσεις είναι οι εταιρείες τεχνολογίας αιχμής που παράγουν πολύπλοκα προϊόντα. Σε αυτές τις επιχειρήσεις, η δημιουργική σκέψη των υπαλλήλων αποτελεί συχνά προϋπόθεση για την επιτυχημένη ολοκλήρωση πολύπλοκων έργων.
Η τρίτη συνθήκη που ανακαλύφθηκε από την έρευνα αφορά επιχειρήσεις που λειτουργούν σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι πολύπλοκο, ρευστό, αβέβαιο και κάποια στιγμή αρχίζει να γίνεται απειλητικό ακόμα και για τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. Η έρευνα εντόπισε εταιρείες που, υπό την υποψία αυτής της απειλής, πήραν προνοητικά την πρωτοβουλία να μεταμορφωθούν και να στραφούν προς την εξωστρέφεια και την καινοτομία. Εδώ η δημιουργική ηγεσία παίρνει τον χαρακτήρα μιας σημαντικής οργανωσιακής μεταμόρφωσης.
Η τέταρτη συνθήκη είναι το προσωπικό δημιουργικό κίνητρο. Κάποιος, για δικούς του προσωπικούς λόγους, επιθυμεί ο ίδιος να ηγηθεί δημιουργικά και η ομάδα του να καινοτομήσει. Και αυτό είναι που ουσιαστικά οδηγεί σε αυτό που ονομάστηκε από τους ερευνητές «δημιουργικότητα ως “αβίαστη” επιλογή της ηγεσίας». Αβίαστη, με την έννοια ότι δεν πυροδοτείται από εξωγενείς παράγοντες, αλλά η πηγή της είναι ενδογενής. Κάτι που παρατηρήθηκε στο εξεταζόμενο δείγμα είναι ότι υπάρχουν επιχειρήσεις όπου αυτή η νοοτροπία έχει μεταδοθεί από τον δημιουργό της επιχείρησης και σε πολλές μεταγενέστερες γενιές στελεχών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιχειρήσεις που ερευνήθηκαν έδωσαν απτά και συγκεκριμένα παραδείγματα καινοτομίας και δημιουργικότητας που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η δημιουργική ηγεσία στην Ελλάδα δεν φαίνεται να σχετίζεται με ένα μόνο, συγκεκριμένο είδος καινοτομίας. Στη μελέτη καταγράφονται πολλά παραδείγματα καινοτομίας που αφορούν προϊόντα, υπηρεσίες, τη διαδικασία παραγωγής, τον ανασυνδυασμό πρώτων ύλων, την οργανωσιακή δομή και τον οργανωσιακό μετασχηματισμό των εταιρειών. Επιπλέον, η έρευνα κατέγραψε απτά παραδείγματα τόσο βελτιωτικών όσο και ριζικών καινοτομιών σε εταιρικό, εθνικό, ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο.
Ένα ακόμα εύρημα της μελέτης είναι ότι υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις της δημιουργικής ηγεσίας και είναι σημαντικό οι ηγέτες να γνωρίζουν ποια έκφανση πιθανόν ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της δικής τους επιχείρησης. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκφάνσεις δημιουργικής ηγεσίας. Κατά την έρευνα, εντοπίστηκαν παραδείγματα και από τις τρεις, ως κυρίαρχες εκφάνσεις στις ελληνικές επιχειρήσεις.
Η πρώτη είναι η διευκολυντική (facilitative) η οποία είναι πιο ευρέως διαδεδομένη και συναντάται σε οργανισμούς που δεν μπορούν να περιμένουν από έναν ηγέτη ή οποιοδήποτε άλλο άτομο να έχει τις δημιουργικές ιδέες, αλλά επιθυμούν πολλές ιδέες από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους μέσα στην επιχείρηση. Εκεί, σκοπός του δημιουργικού ηγέτη είναι να προάγει συστηματικά και αποτελεσματικά τη δημιουργικότητα των συνεργατών του. Στις μισές από τις επιχειρήσεις που ερευνήθηκαν, αυτή η έκφανση ήταν η κυρίαρχη.
Μια δεύτερη έκφανση δημιουργικής ηγεσίας είναι η καθοδηγητική (directive). Εδώ έχουμε να κάνουμε με επιχειρήσεις που εξαρχής ιδρύονται και λειτουργούν γύρω από τη δημιουργική ταυτότητα του ιδρυτή τους. Είναι επιχειρήσεις όπου η δημιουργική ταυτότητα είναι πάρα πολύ σημαντική, είναι αυτή που τους δίνει την ευκαιρία να ξεχωρίσουν σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ηγέτης είναι ο βασικός καθοδηγητής και η υπόλοιπη επιχείρηση επιδιώκει να μάθει από αυτόν, να αφομοιώσει τις γνώσεις του και να διατηρήσει τη δημιουργική ταυτότητά του. Η καθοδηγητική δημιουργική ηγεσία είναι λιγότερο διαδεδομένη και αφορά συνήθως μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις.
Η τρίτη, που είναι και η πιο νέα ιστορικά στην εμφάνισή της, είναι η συνεκτική (integrative), η οποία εμφανίζεται σε χώρους εργασίας με τα εξής χαρακτηριστικά: το προϊόν χρειάζεται πάρα πολλές ετερογενείς συνεισφορές από διαφορετικούς επαγγελματίες, δηλαδή αφορά περιβάλλοντα και ομάδες που δεν κάνουν όλοι το ίδιο επάγγελμα. Είναι πολλοί διαφορετικοί επαγγελματίες που πρέπει να συνεργαστούν και ο καθένας να συνεισφέρει με τον δικό του τρόπο. Αυτές τις ετερογενείς συνεισφορές οφείλει ο ηγέτης να εκμαιεύσει, να τις εμπνεύσει και να τις συνθέσει αποτελεσματικά σε ένα τελικό προϊόν.
Τέλος, κάτι που δεν συναντιέται συχνά στη διεθνή βιβλιογραφία αλλά εντοπίστηκε στη συγκεκριμένη έρευνα είναι ότι πολλές φορές στις ελληνικές επιχειρήσεις υπάρχει μία ακόμα πιο ευρεία έκφανση που συγγενεύει και με τις άλλες τρεις: Εκεί ο δημιουργικός ηγέτης και η δημιουργική ηγεσία δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες που θα επιτρέψουν σε μια επόμενη γενιά να δημιουργήσει στο μέλλον πράγματα τα οποία ίσως σήμερα να μην είναι εφικτά.
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, ο Γενικός Διευθυντής του ΣΕΒ, Αλέξανδρος Χατζόπουλος επισήμανε: «Η δημιουργικότητα αποτελεί πλέον μία από τις πιο καθοριστικές ηγετικές δεξιότητες για την προσαρμοστικότητα και την ευημερία των σύγχρονων επιχειρήσεων και την αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας στον κόσμο που ζούμε σήμερα». Αφού ευχαρίστησε τον καθηγητή κ. Χαράλαμπο Μαινεμελή και την ομάδα του, τόνισε ότι η έρευνα έχει πρακτική αξία για τον κόσμο των επιχειρήσεων. Αποδεικνύει ότι υπάρχουν ελληνικές επιχειρήσεις που εφαρμόζουν βέλτιστες πρακτικές δημιουργικής ηγεσίας, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν συγχρόνως καλά παραδείγματα για την αλλαγή μοντέλου λειτουργίας και ηγεσίας. Ο κ. Χατζόπουλος τόνισε ακόμη: «Οι άνθρωποι που συμμετείχαν στην πρωτότυπη αυτή έρευνα αφιέρωσαν πολύ χρόνο, μπήκαν σε λεπτομέρειες για τη δουλειά τους, κάνοντάς το μάλιστα για έναν κοινό σκοπό -τη διασπορά της γνώσης, που απέκτησαν μέσα από τη δουλειά τους, σε άλλες επιχειρήσεις, χωρίς όφελος για τους ίδιους. Αυτή η διάσταση της έρευνας αποτελεί ένα πολύτιμο κεκτημένο και για το Alba και για τον ΣΕΒ, αλλά και για την ελληνική οικονομία. Σηματοδοτεί , μια αδιόρατη συμμαχία ανθρώπων, που νοιάζονται για την αναβάθμιση και την εξέλιξη συνολικά της ελληνικής οικονομίας και της επιχειρηματικής κοινότητας μέσα από περισσότερη και καλύτερη γνώση».
Ο Δρ. Χαράλαμπος Μαινεμελής, Διευθυντής του Κέντρου Αριστείας ΣΕΒ στη Δημιουργική Ηγεσία και Καθηγητής στο Alba Graduate Business School, The American College of Greece δήλωσε: «Όσα γνωρίζαμε έως σήμερα για τη δημιουργική ηγεσία προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από έρευνες σε επιχειρήσεις του εξωτερικού. Η έρευνα «Βέλτιστες Πρακτικές Δημιουργικής Ηγεσίας στις Ελληνικές Επιχειρήσεις» κατέγραψε για πρώτη φορά τις συνθήκες που προάγουν τη δημιουργική ηγεσία και τις κύριες εκφάνσεις της στις ελληνικές επιχειρήσεις. Πιστεύουμε ότι τα απτά παραδείγματα και τα πλούσια ευρήματα αυτής της μελέτης θα συμβάλουν στην ανάδειξη, διάδοση και εύστοχη εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών δημιουργικής ηγεσίας στην ευρύτερη ελληνική επιχειρηματική κοινότητα».
Ο Δρ. Κώστας Αξαρλόγλου Πρύτανης & Καθηγητής Διεθνών Επιχειρηματικών Σχέσεων , Alba Graduate Business School, The American College of Greece υπογράμμισε: «Η Μελέτη ‘‘Βέλτιστες Πρακτικές Δημιουργικής Ηγεσίας’’ που εκπονήθηκε από την ερευνητική ομάδα του κ. Μαινεμελή στα πλαίσια του Κέντρου Αριστείας ΣΕΒ στην Δημιουργική Ηγεσία παρουσιάζει ενθαρρυντική εικόνα για τις βέλτιστες πρακτικές και εκφάνσεις δημιουργικής ηγεσίας στην χώρα μας. Τα ευρήματα της μελέτης αποτελούν εξαιρετική πηγή αναστοχασμού της επιχειρηματικής κοινότητας και της κοινωνίας μας για την ενδυνάμωση της δημιουργικότητας σε μία κοινωνία που θέλει να καινοτομεί και να προοδεύει για όφελος όλων μας».
Μπορείτε να παρακολουθήσετε το βίντεο από τη διαδικτυακή παρουσίαση των αποτελεσμάτων εδώ και να βρείτε την έρευνα εδώ.
