Από τον Ρίτσο στον Σεφέρη και από τον Ελύτη στον Λειβαδίτη, ο Θεοδωράκης μελοποίησε τη συνείδηση ενός έθνους. 100 χρόνια από τη γέννησή του, ακούμε ξανά την Ελλάδα μέσα από την ποίηση και τη μουσική.
Στις 29 Ιουλίου 2025 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη. Με αυτήν την αφορμή, έρχεται στο προσκήνιο μια από τις σημαντικότερες αλλά και βαθύτερα πολιτισμικές διαστάσεις του έργου του: η μελοποίηση της νεοελληνικής ποίησης.
Στη διάρκεια πέντε δεκαετιών (1958–2005), ο Θεοδωράκης μελοποίησε πάνω από 100 ποιήματα κορυφαίων Ελλήνων λογοτεχνών, δημιουργώντας έναν ηχητικό λογοτεχνικό κανόνα – έναν «μουσικό Παλαμά» της νεοελληνικής συνείδησης.
Ο κατάλογος είναι εντυπωσιακός: Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Τάσος Λειβαδίτης, Μανώλης Αναγνωστάκης, Νικηφόρος Βρεττάκος, Άρης Δικταίος, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Κώστας Βάρναλης – και δίπλα τους λαϊκότεροι αλλά καθοριστικοί ποιητές, όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο Μιχάλης Μπουρμπούλης.
Ο Θεοδωράκης δεν επέλεγε απλώς ποιήματα για να τα μελοποιήσει. Επέλεγε φωνές εποχής, προτάγματα ζωής, θέσεις απέναντι στον κόσμο. Η απόφασή του να μελοποιήσει το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη (1960) προκάλεσε αμηχανία στους λογοτεχνικούς κύκλους, αλλά άνοιξε την ποίηση στη λαϊκή μάζα.
Η πορεία αυτή ξεκίνησε δυναμικά με τον Επιτάφιο του Ρίτσου (1958), έργο-σταθμό που άλλαξε ριζικά την πρόσληψη της ελληνικής ποίησης από το κοινό. Το έργο πούλησε πάνω από 80.000 αντίτυπα, δίνοντας μορφή στον πρώτο “λαϊκό δίσκο ποίησης”.
Με έργα όπως Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού (1961), Romiosini, 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας (1968–1970), Κατάσταση Πολιορκίας (1970) και Τα Λυρικά (1979), ο Θεοδωράκης καθιέρωσε την ποίηση ως εργαλείο αντίστασης και μνήμης.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη Ρωμιοσύνη του Ρίτσου, που ηχογραφήθηκε μυστικά κατά την περίοδο της δικτατορίας και κυκλοφόρησε στο Παρίσι από την Polydor. Το έργο απαγορευόταν στην Ελλάδα μέχρι το 1974.
Τα μελοποιημένα ποιήματα δεν είναι μόνο κομμάτια πολιτιστικής παρακαταθήκης. Είναι φορείς παιδείας, αισθητικής συνείδησης και εθνικής αυτογνωσίας. Η μουσική δεν σκίασε τον λόγο· τον ενίσχυσε.
Ο Θεοδωράκης δεν προσέγγιζε την ποίηση απομονωμένα από την πολιτική πραγματικότητα. Την αξιοποιούσε ως εργαλείο επικοινωνίας και ως γλώσσα εναλλακτικής παιδείας. Το έργο Τα Λυρικά σε ποίηση Λειβαδίτη και ερμηνεία Μανώλη Μητσιά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Σήμερα, τα έργα αυτά αποκτούν νέα σημασία. Όχι μόνο γιατί παραμένουν αισθητικά υψηλά, αλλά γιατί η ανάγκη για νόημα, βάθος και γλώσσα επανέρχεται. Ο Θεοδωράκης μάς άφησε μια μουσική βιβλιοθήκη της νεοελληνικής ψυχής.
Η FM Records, τιμώντας τον συνθέτη και τη συνεργασία της μαζί του, παρουσιάζει τη θεματική playlist “Μίκης Θεοδωράκης – Οι Ποιητές”, με έργα που αναδεικνύουν τη μοναδική συμβολή του στη μελοποιημένη ποίηση:
Γιατί, όπως έλεγε και ο ίδιος ο Μίκης: «Η ποίηση είναι το ύστατο καταφύγιο της ψυχής. Και η μουσική είναι ο δρόμος για να φτάσεις εκεί.»
