Τον Απρίλιο του 2024, το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας ανακηρύχθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων ως Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, σηματοδοτώντας ένα κομβικό ορόσημο στην ιστορία του [Λεβίδου 13 και Όθωνος 100, Κηφισιά].
Με αφορμή αυτή τη σημαντική εξέλιξη, το Μουσείο προχωρά σε ανανέωση της εταιρικής του ταυτότητας, με έναν σχεδιασμό που αντλεί έμπνευση από το εμβληματικό κτήριό του και τη φύση που το περιβάλλει χαρακτηριστικά· τα φύλλα των πλατανιών της Κηφισιάς αποτυπώνονται στο νέο λογότυπο. Παράλληλα, εγκαινιάζει μια νέα εποχή με πλήθος δράσεων και εκδηλώσεων, όπως τα εγκαίνια της έκθεσης «Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται» στις 12 Νοεμβρίου, αλλά και μια σειρά περιβαλλοντικών δράσεων στις 15 & 16 Νοεμβρίου, με τη στήριξη του Πράσινου Ταμείου.
Την Τετάρτη 22 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί Fundraising εκδήλωση στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, με επίτιμο ομιλητή τον διεθνούς φήμης φωτογράφο και σκηνοθέτη Mattias Klum, ο οποίος θα πραγματοποιήσει την εναρκτήρια ομιλία, αναδεικνύοντας τη σύνδεση της τέχνης με τη βιωσιμότητα και τη σημασία της προστασίας του φυσικού κόσμου.
Είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε μαζί του.
Μπορεί ο επιχειρηματικός κόσμος να γίνει μέρος της λύσης στον αγώνα για την επιβίωση του πλανήτη; Με ποιους τρόπους μπορούν οι εταιρείες να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης;
«Απόλυτα μπορεί· ο επιχειρηματικός κόσμος όχι μόνο μπορεί να γίνει μέρος της λύσης, πρέπει να γίνει. Καμία ουσιαστική πρόοδος δεν θα υπάρξει χωρίς τη δημιουργικότητα, την επιρροή και τους πόρους του ιδιωτικού τομέα. Η βιωσιμότητα δεν είναι πλέον κόστος· είναι επένδυση στην ανθεκτικότητα και στη μακροχρόνια ανταγωνιστικότητα. Δεν πρόκειται μόνο για την κλιματική κρίση, αλλά για την αποσταθεροποίηση των συστημάτων που μας στηρίζουν: των οικοσυστημάτων, της βιοποικιλότητας και των θεμελίων της ανθρώπινης ευημερίας. Οι εταιρείες που ευθυγραμμίζουν το κέρδος με τον σκοπό και ενσωματώνουν κυκλικά, αναγεννητικά μοντέλα, διαμορφώνουν την οικονομία του μέλλοντος. Οι επιχειρήσεις έχουν μια ιστορική ευκαιρία να ηγηθούν δημιουργώντας αξία που αποκαθιστά την ισορροπία μεταξύ ανθρώπων, πλανήτη και ευημερίας».
Έχετε πολύτιμες εμπειρίες ζωής από ακραία, άγρια περιβάλλοντα σε όλο τον κόσμο· πώς αυτές επιδρούν στις ομιλίες που απευθύνετε σε επιχειρηματικά ακροατήρια για θέματα ηγεσίας, ανθεκτικότητας και λήψης αποφάσεων;
«Οι εμπειρίες μου σε ακραία, άγρια περιβάλλοντα με δίδαξαν μαθήματα που μεταφράζονται άμεσα σε ηγεσία και λήψη αποφάσεων. Στη φύση, κάθε επιλογή έχει συνέπειες· η διστακτικότητα, η υπεροψία ή ο κακός χρόνος μπορούν να κοστίσουν. Το ίδιο ισχύει και στις επιχειρήσεις.
Με τα χρόνια, έχω μοιραστεί αυτές τις ιδέες με ένα ευρύ φάσμα παγκόσμιων εταιρειών, χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων, κυβερνήσεων και ιδρυμάτων. Όταν ομιλώ σε στελέχη, πολιτικούς ή επιστήμονες, η εστίασή μου είναι πάντα στην επίγνωση, την προσαρμοστικότητα και την ανθεκτικότητα.
Ο φυσικός κόσμος είναι η απόλυτη τάξη. Διδάσκει ότι η αληθινή ηγεσία δεν αφορά τον έλεγχο, αλλά την ευαισθησία, την ισορροπία και την εμπιστοσύνη, στοιχεία απαραίτητα τόσο για ευημερούντα οικοσυστήματα όσο και για επιτυχημένους Οργανισμούς».
Με στόχο τη βιωσιμότητα, πόσο ισχυρές μπορεί να είναι η φωτογραφία και η κινηματογραφική αφήγηση στην αλλαγή επιβλαβών συμπεριφορών καταναλωτών, Οργανισμών και επιχειρήσεων;
«Η φωτογραφία και η ταινία μπορούν να είναι ισχυρά εργαλεία για μια αναγκαία αλλαγή παραδείγματος. Όταν η βιωσιμότητα βρίσκεται στο επίκεντρο, η οπτική αφήγηση μπορεί να δημιουργήσει συνείδηση και να μετακινήσει τους ανθρώπους από τη συνειδητοποίηση στη δράση, αμφισβητώντας μη βιώσιμες συνήθειες όπως η υπερκατανάλωση, τα ορυκτά καύσιμα, η βιομηχανική παραγωγή κρέατος και η ανεξέλεγκτη αποψίλωση.
Οι πιο προοδευτικές εταιρείες, σήμερα, αναγνωρίζουν ότι η πραγματική πρόοδος βρίσκεται στην κυκλικότητα και την αναγέννηση, κάνοντας απόβλητα πόρους και μετατρέποντας την αποδοτικότητα σε καινοτομία. Οι ισχυρές εικόνες βοηθούν να μεταφράσουμε αυτές τις ιδέες σε συναίσθημα και σκοπό, συνδέοντας τη στρατηγική του διοικητικού συμβουλίου με τις ανθρώπινες αξίες.
Η τέχνη δε μπορεί να αντικαταστήσει την πολιτική ή την τεχνολογία, αλλά μπορεί να επιταχύνει και τα δύο, αλλάζοντας την αντίληψη. Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται την επείγουσα ανάγκη, ενεργούν. Και αυτή η συναισθηματική δέσμευση, η αφήγηση, μπορεί να είναι ο σπινθήρας που μετατρέπει τη βιωσιμότητα από υποχρέωση σε ευκαιρία».
Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο έργο που σας ενέπνευσε βαθιά και περιελάμβανε συμμετοχή εθελοντών -είτε σε ατομικό είτε σε εταιρικό επίπεδο;
«Ναι· “The Human Quest”, η συνεργασία μου με τον Johan Rockström, Διευθυντή του Potsdam Institute for Climate Impact Research, ήταν βαθιά εμπνευσμένη. Συνδύασε την επιστήμη, την τέχνη και την αφήγηση για να δείξει πώς η ανθρωπότητα μπορεί να ευημερήσει εντός των ορίων του πλανήτη. Πολλοί εθελοντές, φοιτητές και Οργανισμοί συμμετείχαν στην προσπάθεια, βοηθώντας να μετατρέψουμε πολύπλοκη έρευνα βιωσιμότητας σε κάτι οπτικό, συναισθηματικό και προσβάσιμο. Ήταν ένα ισχυρό παράδειγμα του πώς η συλλογική συμμετοχή μπορεί να οδηγήσει σε συνείδηση και ελπίδα».
Ποια είναι τα κύρια μηνύματα που στοχεύετε να μεταδώσετε σε αναδυόμενους ηγέτες και επιχειρηματίες μέσω της δουλειάς σας και των δημόσιων ομιλιών σας;
«Προτρέπω τους αναδυόμενους ηγέτες και επιχειρηματίες να σκέφτονται με όρους κληρονομιάς. Τι θέλουμε να αφήσουμε πίσω στις επόμενες γενιές: συστήματα εξαντλημένα ή έναν πλανήτη που ανθίζει; Η αληθινή ηγεσία αφορά τη διαχείριση: τη δημιουργία μοντέλων ανάπτυξης που αποκαθιστούν αντί να εξαντλούν. Το κλειδί είναι να ευθυγραμμίσουμε το κέρδος με τον σκοπό, να δημιουργούμε αξία χωρίς να αποδομούμε τα φυσικά συστήματα που μας στηρίζουν. Η βιωσιμότητα δεν είναι περιορισμός αλλά καταλύτης για δημιουργικότητα και ανθεκτικότητα. Η επόμενη γενιά αξίζει επιχειρήσεις και ηγέτες που δρουν με διορατικότητα, ενσυναίσθηση και σκοπό. Η κληρονομιά μας πρέπει να είναι ένας βιώσιμος πλανήτης, ισχυρές κοινότητες και ανανεωμένη αίσθηση αρμονίας μεταξύ οικονομίας και οικολογίας».
Ακούμε συχνά για τον στόχο επίτευξης «καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα». Βάσει της εμπερίας σας, είναι ο στόχος αυτός ρεαλιστικός ή περισσότερο ιδεαλιστικός;
«Το “net zero” πρέπει να παραμείνει ο καθοδηγητικός μας φάρος, αλλά δεν αρκεί να το βλέπουμε ως καθαρό ανθρακικό στόχο. Πρόσφατες επιστημονικές αξιολογήσεις δείχνουν ότι έχουμε ήδη υπερβεί επτά από τα εννέα πλανητικά όρια, συμπεριλαμβανομένης της οξίνισης των ωκεανών, και ότι η αποσταθεροποίηση των συστημάτων στήριξης της ζωής στη Γη επιταχύνεται.
Από αυτή την οπτική, η επίτευξη “net zero” είναι τόσο ρεαλιστική όσο και αναγκαία, αλλά μόνο αν ενσωματωθεί σε ευρύτερο παράδειγμα ορίων του πλανήτη, αποκατάστασης οικοσυστημάτων και ισότητας. Είναι ιδεαλιστικό, επειδή απαιτεί να επανασχεδιάσουμε ριζικά το πώς αξιώνουμε και χρησιμοποιούμε τη φύση, αλλά και ρεαλιστικό επειδή τα εργαλεία -τεχνολογικά, οικονομικά, πολιτικά- υπάρχουν ήδη.
Το “net zero” δεν είναι φαντασίωση· είναι ένα απαραίτητο ορόσημο σε μια βαθύτερη μεταμόρφωση, που πρέπει να περιλαμβάνει τη βιοποικιλότητα, το νερό, το έδαφος και όλο το πλέγμα της ζωής, όχι μόνο τον άνθρακα».
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα;
«Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι να θυμηθούμε τη θέση μας στο σύστημα που μας στηρίζει. Αποσταθεροποιούμε τα ίδια τα συστήματα που καθιστούν τη ζωή εφικτή: το κλίμα, τη βιοποικιλότητα, το νερό και τα εδάφη. Δεν πρόκειται μόνο για περιβαλλοντική κρίση· είναι πολιτισμική και ηθική.
Έχουμε τη γνώση, την τεχνολογία και τις λύσεις στο χέρι, αλλά μας λείπουν η ταχύτητα, η ενσυναίσθηση και η μακροπρόθεσμη σκέψη. Η πρόκλησή μας είναι να επανασυνδεθούμε, να δούμε ότι η υγεία των οικονομιών, των κοινωνιών και του πνεύματος εξαρτάται πλήρως από την υγεία του πλανήτη. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν μπορούμε να δράσουμε, αλλά αν θα επιλέξουμε να δράσουμε εγκαίρως».
Υπάρχει κάποιο μέρος στη Γη, όπου νιώσατε περισσότερο έντονα την επείγουσα ανάγκη να προστατευθεί το περιβάλλον;
«Είναι δύσκολο να ονομάσω μόνο ένα μέρος, αλλά το αίσθημα του επείγοντος είναι εμφανές σε πολλές περιοχές του κόσμου. Το βλέπουμε στις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές στην Ελλάδα, στις παρατεταμένες ξηρασίες, στις καταστροφικές πλημμύρες και σε άλλα γεγονότα που δείχνουν πόσο επηρεάζει η κλιματική αλλαγή όλους μας.
Αυτά τα παραδείγματα μάς θυμίζουν πόσο βαθιά είναι η σύνδεσή μας με τα φυσικά συστήματα του πλανήτη. Αν συνεχίσουμε να αποσταθεροποιούμε τους ωκεανούς, τα τροπικά δάση, τους πάγους και άλλα συστήματα ζωτικής σημασίας, ρισκάρουμε όχι μόνο οικολογική κατάρρευση αλλά και ανθρώπινη αστάθεια. Παρ’ όλα αυτά, έχω, επίσης, γίνει μάρτυρας της εξαιρετικής ικανότητας της φύσης να ανακάμπτει, όταν της δίνεται χώρος και σεβασμός.
Εκεί βρίσκεται η ελπίδα μου -γνωρίζοντας ότι κάθε βήμα προς την αποκατάσταση έχει σημασία, και ότι έχουμε ακόμα την ευκαιρία να δράσουμε σοφά και συλλογικά».
Πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή; Είχατε, από πριν, γνώση για το έργο του;
«Ναι, ήμουν ήδη γνώστης του έργου του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Πράγματι, έχω δώσει διάλεξη εκεί πολλά χρόνια πριν και πάντα θαύμαζα το όραμα και τη δέσμευσή του στην τέχνη, τη φύση και την εκπαίδευση. Έτσι, όταν με προσέγγισαν και πάλι, αισθάνθηκα ότι ήταν μια ουσιαστική συνέχεια.
Μοιραζόμαστε την πεποίθηση ότι η τέχνη και η επιστήμη μαζί μπορούν να εμπνεύσουν συνείδηση και ευθύνη προς τον πλανήτη. Αυτή η συνεργασία μου δίνει τη δυνατότητα να φέρνω το φωτογραφικό και κινηματογραφικό μου έργο σε έναν χώρο όπου μπορεί να αγγίξει το κοινό συναισθηματικά και διανοητικά, συνδέοντας την ομορφιά, τη γνώση και τη δράση».
Μιλήστε μας για την επερχόμενη επίσκεψή σας στην Ελλάδα και τη συνεργασία σας με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Τι να περιμένουμε;
«Είμαι βέβαιος πως θα είναι μία υπέροχη εκδήλωση. Κατά την επίσκεψή μου στην Ελλάδα και τη συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, θα μιλήσω για το πάθος της ζωής μου -τον ζωντανό πλανήτη μας, και μερικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
Αλλά, πάνω απ’ όλα, η διάλεξή μου θα είναι μήνυμα ελπίδας. Το βλέπω ως ένα χρυσό ραβδί που δίνεται προς τα εμπρός. Μέσα από εικόνες, ταινίες και ιστορίες από τη δουλειά μου ανά τον κόσμο, θέλω να υπενθυμίσω στο κοινό ότι έχουμε ακόμα χρόνο να δράσουμε με σοφία, να προστατεύσουμε ό,τι αγαπάμε και να γιορτάσουμε την εξαιρετική ανθεκτικότητα της ζωής στη Γη».
Ποια μηνύματα, ποιο διαρκές «αποτύπωμα» θα θέλατε να αφήσει η συνάντησή σας με το ελληνικό Μουσείο και το κοινό του;
«Το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή ενσαρκώνει την ιδέα ότι η τέχνη και η επιστήμη μπορούν να λειτουργούν χέρι‑χέρι για να πυροδοτήσουν συνείδηση και δράση. Ελπίζω ότι η συνάντηση θα αφήσει ένα αίσθημα σύνδεσης και δυνατότητας. Η ευχή μου είναι να φύγουμε αισθανόμενοι, ταυτόχρονα, εμπνευσμένοι και ενδυναμωμένοι, υπενθυμίζοντας ότι η ομορφιά και η ευθύνη πάνε μαζί».
