© Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Έναν εσωτερικό διάλογο, όπου η ευαισθησία συναντά την ωμή αλήθεια, συνθέτουν τα ποιήματα της συλλογής «Εκμαγείο» της Ανδρεάνας Σαπρίκη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος. Μέσα από λιτές και δυνατές εικόνες αποτυπώνονται συναισθήματα, τα οποία αναδύονται μέσα από τις αντιφάσεις της ζωής.
Με γλώσσα γεμάτη δύναμη και λεπτότητα το ύφος κινείται ανάμεσα στον λυρισμό και την προσωπική εξομολόγηση, ενώ συχνά συνομιλεί με τον μύθο, αναζητώντας διαχρονικές αλήθειες και υπαρξιακές διαδρομές. Αυτή η σύζευξη του μύθου με τον εσωτερικό κόσμο αγγίζει τη βαθύτερη πλευρά του αναγνώστη.
Η Ανδρεάνα Σαπρίκη μίλησε μαζί μας.
«Εκμαγείο»· μιλήστε μας για τον συμβολισμό τού τίτλου και τη σύνδεσή του με τα ποιήματα της συλλογής.
«Ο τίτλος “Εκμαγείο” συμβολίζει τους ρόλους που υιοθετούμε στην καθημερινότητά μας και, τελικά, την έλλειψη αυθεντικότητας που συχνά βιώνουμε. Όπως το εκμαγείο είναι ένα αποτύπωμα, μια μορφή χωρίς ζωή, έτσι και οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε ταυτότητες που δεν αντανακλούν τον εσωτερικό τους κόσμο.
Στα 22 ποιήματα της συλλογής, αυτός ο συμβολισμός εμφανίζεται άλλοτε ως μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο “είναι” και το “φαίνεσθαι” και άλλοτε ως μια αγωνιώδης προσπάθεια να σπάσουμε τις κοινωνικές νόρμες. Τα ποιήματα διαπραγματεύονται θέματα όπως η απώλεια, η μνήμη, η αποδοχή του εαυτού και η ανάγκη για αλήθεια, φωτίζοντας τη διαρκή προσπάθεια του ανθρώπου να απελευθερωθεί από τα “εκμαγεία” που του έχουν επιβληθεί ή που έχει δημιουργήσει ο ίδιος».
Κεντρικές ιδέες και μηνύματα που αναδύονται μέσα από τα ποιήματά σας;
«Μέσα από τα ποιήματα της συλλογής “Εκμαγείο”, διερευνώ τους ρόλους που αναγκαζόμαστε να υποδυθούμε για να γίνουμε αποδεκτοί και την αναζήτηση της αυθεντικότητας. Το “Εκμαγείο” συμβολίζει την αποτύπωση μιας στιγμιαίας εκδοχής του εαυτού, συχνά διαμορφωμένης από κοινωνικές επιταγές, προσωπικούς φόβους ή προσδοκίες άλλων. Τα ποιήματα εξερευνούν τη σύγκρουση μεταξύ της εικόνας που προβάλλουμε και της αλήθειας που κρύβουμε, την ανάγκη για αυτογνωσία, αλλά και τη λύτρωση που επέρχεται όταν τολμάμε να εκθέσουμε τον αληθινό μας εαυτό».
Υπάρχουν συγγραφείς ή έργα που σας ενέπνευσαν κατά τη διάρκεια της συγγραφής;
«Το “Εκμαγείο” είναι η πρώτη μου ποιητική συλλογή. Συνειδητά επέλεξα τη θεματική της, κυρίως από τα έργα του Γιώργου Σεφέρη και του Κωνσταντίνου Καβάφη. Η κρυπτική διάθεση των ποιημάτων του Σεφέρη, η έντονη χρήση της διακειμενικότητας και η πυκνότητά τους ήταν για μένα μια σημαντική πρόκληση. Από την άλλη, ο Καβάφης με την ειρωνική του ματιά, τη διαρκή συνομιλία του με την Ιστορία και τη διαχρονικότητα των θεμάτων του, έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή στο έργο μου.
Παράλληλα, η ποίησή μου συχνά συνομιλεί με τον μύθο και τις κλασικές πηγές: τους στίχους του Ομήρου, του Οβιδίου, του Βιργιλίου, την Κόλαση του Δάντη, τα χαϊκού του Μπασό, τον πίνακα “Νυχτοπούλια” του Edward Hopper, τη “Σελήνη” του Jorge Luis Βorges, καθώς και τα ποιήματα σε πεζό της Joanne Burns».
Πώς πιστεύετε ότι η σύγχρονη κοινωνία επηρεάζει τη λογοτεχνία και τα θέματα που εστιάζουν οι σύγχρονοι συγγραφείς;
«Η σύγχρονη κοινωνία επηρεάζει βαθιά τη λογοτεχνία, καθώς οι συγγραφείς αντλούν έμπνευση από τα κοινωνικά, πολιτικά και τεχνολογικά φαινόμενα της εποχής. Θέματα όπως η ταυτότητα, η αλλοτρίωση, η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικές ανισότητες και το μεταναστευτικό βρίσκονται στο επίκεντρο της σύγχρονης γραφής. Επίσης, η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταβάλλουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η λογοτεχνία διαμορφώνεται και προσλαμβάνεται από τον αναγνώστη.
Η διακαλλιτεχνικότητα, επίσης, κατέχει εξέχουσα θέση στη σύγχρονη δημιουργία, με τη λογοτεχνία να συνομιλεί με τη μουσική, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο και τα νέα μέσα. Η αλληλεπίδραση αυτών των τεχνών γεννά νέες αφηγηματικές μορφές και ενισχύει τη διαδραστικότητα του αναγνώστη με το κείμενο. Έτσι, η λογοτεχνία δεν είναι μόνο ο καθρέφτης της εποχής μας, αλλά και ένας ζωντανός, εξελισσόμενος οργανισμός, όπου συνυπάρχουν διαφορετικές μορφές τέχνης, δημιουργώντας πολυεπίπεδες και πλούσιες αφηγήσεις».
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε ενώ γράφατε το “Εκμαγείο”; Kαι πώς τις διαχειριστήκατε;
«Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισα κατά τη συγγραφή του “Εκμαγείου” ήταν να βρω την ισορροπία ανάμεσα στην αφαίρεση και τη σαφήνεια. Ήθελα να δημιουργήσω ποιήματα με ελλειπτικότητα και βάθος, αλλά να μην απομακρυνθώ πολύ από τον αναγνώστη. Δεν ήταν στόχος μου να τον δυσκολέψω, αλλά να τον αφυπνίσω, να μοιραστώ μαζί του τους προβληματισμούς μου. Άλλωστε, ποιος δημιουργός δε θέλει ο αναγνώστης να ταυτιστεί μαζί του; Για να το επιτύχω, λοιπόν, δούλεψα εντατικά τη γλώσσα, αφαιρώντας κάθε περιττό στοιχείο και αναζητώντας τη μέγιστη εκφραστική πυκνότητα.
Μια δεύτερη πρόκληση ήταν η δημιουργική συνομιλία με τη λογοτεχνική παράδοση. Το “Εκμαγείο” αντλεί στοιχεία από τον Σεφέρη, τον Καβάφη, τη μυθολογία, αλλά και από άλλες τέχνες, όπως η ζωγραφική και ο κινηματογράφος. Έπρεπε, λοιπόν, να καταφέρω να διατηρήσω τη δική μου φωνή και να αποφύγω τον μιμητισμό.
Τέλος, η θεματική του βιβλίου -η αναζήτηση ταυτότητας, μέσα από ρόλους και προσωπικές μεταμορφώσεις- απαιτούσε ειλικρίνεια και αυτογνωσία. Έτσι, η γραφή ήταν για μένα μια εσωτερική διαδικασία, η οποία μετατράπηκε σε ποιητικό υλικό».
Πώς βλέπετε τη σχέση του συγγραφέα με το κοινό; Το κοινό επηρεάζει τον τρόπο που γράφει κάποιος;
«Για μένα, η σχέση του συγγραφέα με το κοινό είναι αμφιλεγόμενη. Από τη μία, το έργο του απευθύνεται σε ένα κοινό που το αξιολογεί και του δίνει τη δική του ερμηνεία, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο γραφής και τις θεματικές του. Από την άλλη, είναι σημαντικό να διατηρείται η αυθεντικότητα και η προσωπική φωνή του συγγραφέα. Η πρόκληση είναι να βρει κανείς την ισορροπία μεταξύ της δικής του αλήθειας και των προσδοκιών του κοινού».
Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει στην κοινωνική αλλαγή ή να προκαλέσει προβληματισμό για επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα;
«Αναμφίβολα. Η λογοτεχνία δεν είναι μόνο μια μορφή τέχνης, αλλά και ένα ισχυρό μέσο αφύπνισης. Ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να φωτίσει σκοτεινές πλευρές της πραγματικότητας, να μιλήσει για τις κοινωνικές ανισότητες, τη βία, την καταπίεση και τα ανθρώπινα δικαιώματα με τρόπο που αγγίζει την ψυχή. Όταν ο αναγνώστης ταυτίζεται με έναν χαρακτήρα και ζει τις αγωνίες και τις εσωτερικές συγκρούσεις του, η λογοτεχνία δεν μετατρέπεται μόνο σε καθρέφτη της κοινωνίας, αλλά και σε εργαλείο αλλαγής της.
Μέσα από την αφήγηση, έχει τη δύναμη να καταρρίψει στερεότυπα, να προβληματίσει και να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε έναν πιο δίκαιο κόσμο. Πολλές φορές, η επανάσταση ξεκινά πρώτα μέσα μας -κι έπειτα γύρω μας».
Υπάρχει κάτι από τη δική σας ζωή, από εμπειρίες σας, που έχει επηρεάσει τη συγγραφή του βιβλίου σας;
«Τα ποιήματα αυτής τη συλλογής εκφράζουν την ανάγκη μου για απελευθέρωση από τα στερεότυπα που αλλοιώνουν την αληθινή μας φύση. Οι ταυτότητες που υιοθετούμε ή μας επιβάλλονται επηρεάζουν την αυθεντικότητά μας. Άραγε, αξίζει να υποδυόμαστε ρόλους μόνο και μόνο για να είμαστε αρεστοί;
Πολλές φορές, πιάνω τον εαυτό μου να υιοθετεί συμπεριφορές που δεν με εκφράζουν. Παρόλο που επιθυμώ να δείξω το αληθινό μου πρόσωπο, ο φόβος της απόρριψης με κρατά πίσω. Μέσα από τα ποιήματά μου αναδύεται αυτή η εσωτερική σύγκρουση».
Στο «Εκμαγείο» φαίνεται να υπάρχει μια ιδιαίτερη σύνδεση με τον μύθο. Πώς διαμορφώνεται αυτή η σχέση και ποια σημασία έχει για την προσωπική σας αφήγηση;
«Λατρεύω να συνομιλώ με τον μύθο. Πιστεύω πως είναι το δυνατό μου σημείο στην ποίηση. Ο μύθος συνδέει το παρελθόν με το παρόν, φωτίζοντας διαχρονικές αξίες και ανθρώπινες εμπειρίες. Η μυθική μέθοδος προσφέρει μια νέα οπτική για την κατανόηση της πραγματικότητας, αποκαλύπτοντας αλήθειες που υπερβαίνουν τον χρόνο, καθώς και νέες ερμηνείες που συνδέονται με τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις της σύγχρονης ζωής. Ο μύθος δεν είναι απλά μια αφήγηση του παρελθόντος, αλλά ένας ζωντανός διάλογος με τον εαυτό μας και τις αναζητήσεις μας».
Σκέφτεστε ήδη το επόμενο βήμα σας; Αν ναι, θα ακολουθήσετε την ίδια θεματική ή θα πειραματιστείτε με κάτι νέο;
«Αυτή την περίοδο δουλεύω πάνω σε μια νέα ποιητική συλλογή που συνομιλεί με σύγχρονους ποιητές όπως η Louise Glück, η Anne Carson, η Carol Ann Duffy και άλλοι. Εξερευνώ νέες φόρμες και εκφραστικά μέσα, προσπαθώντας να σπάσω παραδοσιακές δομές και να δημιουργήσω ένα πιο ελεύθερο και πειραματικό ύφος. Ήδη έχω ολοκληρώσει μια συλλογή μικροδιηγημάτων, αλλά δεν ξέρω αν θα την εκδώσω σύντομα. Αυτή την περίοδο, η ποίηση είναι το είδος που με έχει κερδίσει και είναι η άμεση προτεραιότητά μου».
