Η δημοφιλέστατη όπερα «Τροβατόρε», μία από τις σημαντικότερες του Τζουζέπε Βέρντι, παρουσιάζεται από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), σε μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη και σκηνοθεσία του Ιταλού σκηνοθέτη Στέφανο Πόντα, στο Ηρώδειο, στις 21, 23, 25 και 27 Ιουλίου, στις 9 το βράδυ.
Στο αρχετυπικό αυτό μελόδραμα του Ρομαντισμού, τα συναισθήματα εκφράζονται μέσα από μουσική μελωδική και ορμητική, άριες και ντουέτα γεμάτα πάθος και διάσημα χορωδιακά, που, δίκαια, του έχουν χαρίσει την αθανασία.
Στον «Τροβατόρε», όλα διαδραματίζονται ανάμεσα στη φωτιά και το φεγγαρόφωτο, ανάμεσα στη φλόγα του πάθους που καίει στα σωθικά και των τεσσάρων βασικών χαρακτήρων και στο ψυχρό φως του φεγγαριού, που φωτίζει ακραίες καταστάσεις. Η υπόθεση, γεμάτη απρόσμενες ανατροπές, μιλάει για δύο αδέλφια, τα οποία δεν γνωρίζουν τη συγγένειά τους και εμφανίζονται ερωτευμένα με την ίδια γυναίκα. Πρόσωπο κλειδί είναι μία Τσιγγάνα, που έριξε στη φωτιά ένα παιδί, προκειμένου να εκδικηθεί για τον άδικο θάνατο της μητέρας της: από λάθος, ήταν το δικό της.
Με αμείωτη δημοτικότητα
Ο «Τροβατόρε» πρωτοπαρουσιάστηκε το 1853, στη Ρώμη, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία. Οι επευφημίες ήταν τόσο έντονες, ώστε να επαναληφθεί ολόκληρη η τελική σκηνή του έργου. Πολύ σύντομα, έγινε η δημοφιλέστερη όπερα του Τζουζέπε Βέρντι παγκοσμίως. Το 1862, o συνθέτης ανέφερε: «Είτε ταξιδέψεις στην Ινδία, είτε στην Κεντρική Αφρική, θα ακούσεις τον “Τροβατόρε”». Η δημοτικότητα του έργου παραμένει αμείωτη έως σήμερα. Το εύρος των μουσικών, μορφολογικών και εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιεί ο Βέρντι δεν έχει προηγούμενο. Άριες, ντουέτα, κουαρτέτα, χορωδιακά, αφηγηματικές σκηνές, σκηνές με χαρακτήρα εκκλησιαστικής μουσικής, δραματικοί μονόλογοι, όλα επιστρατεύονται και συνταιριάζουν σε μια όπερα ανεπανάληπτου μουσικού πλούτου.
Ένα θέαμα «ούτε σύγχρονο, ούτε συμβατικό, αλλά “αρχαίο”»
Η εντυπωσιακή παραγωγή σε σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια και φωτισμούς του Στέφανο Πόντα πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ηρώδειο, το καλοκαίρι του 2012, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία. Ο Στέφανο Πόντα, ένας από τους πιο επιτυχημένους Ιταλούς σκηνοθέτες όπερας της νέας γενιάς με αναγνωρίσιμο ιδίωμα, υπογράφει ένα θέαμα «ούτε σύγχρονο, ούτε συμβατικό, αλλά “αρχαίο”» και σημειώνει: «Στο θέατρο και, προπάντων, στην όπερα, στόχος δεν είναι η εξωτερική ομοιότητα, η αληθοφάνεια, αλλά η αλήθεια. Η δε καλλιτεχνική αλήθεια διαφέρει από αυτήν της πραγματικής ζωής.
Το έχει ήδη πει ο Σίλερ: “Η τραγωδία είναι η ποιητική μίμηση μιας πράξης που διέπεται από την έννοια του συμπάσχειν και, ως προς αυτό, διαφέρει από την ιστορική πράξη. Θα ήταν ιστορική, εάν έθετε έναν ιστορικό σκοπό και όχι έναν ποιητικό στόχο”.
Ως άθροισμα των τεχνών και όχι ως εγωιστικός διαχωρισμός καθεμίας από αυτές, η όπερα επιτρέπει να συνάξει κανείς σε μία ενιαία ατέρμονη διάσταση πολλαπλές σκέψεις (ελεύθερες, είτε υπαγορευμένες από την ανάγκη, ηθελημένες, είτε ασυνείδητες), τις οποίες η μουσική περιβάλλει και, ταυτόχρονα, υποστηρίζει όλες μαζί, κορυφούμενη, ενίοτε, στην πλήρη εμπειρία του έργου τέχνης. Στην όπερα, δεν υπάρχει λόγος, υπάρχει τραγούδι. Τα πρόσωπα δεν έχουν σώμα, αλλά χειρονομίες, σκέψεις. Η όπερα είναι μία τέχνη, που ξεδιπλώνεται μέσα από σύμβολα.
Σε αυτό το σημείο, παρεμβάλλεται η μεγαλοφυΐα του Βέρντι. Ο συνθέτης αυτός διέθετε την ικανότητα να συνοψίσει τη δαιδαλώδη και αναληθοφανή πλοκή του “Τροβατόρε” και να την εξυψώσει σε κάτι θεϊκό, μέσω μιας μουσικής που ήταν, ταυτόχρονα, δυνατή και ανεξάρτητη. Δεν είναι το λιμπρέτο ή ο λόγος, αλλά η μουσική και η δραματουργία του συνθέτη, οι οποίες κατορθώνουν να προσδώσουν η μία στην άλλη εκείνη την απόλυτη καθολικότητα, που βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία προς την αιώνια ποιότητα ενός χώρου, όπως το Ηρώδειο, ενός περιβάλλοντος εξαγνισμένου και καθαγιασμένου από τους αιώνες.
Μπροστά σε όλο αυτό, πώς να φτιάξει κανείς ένα σκηνικό; Αντίθετα, ο προτεινόμενος σκηνικός χώρος οφείλει να σεβαστεί το μνημείο και να είναι φυσικός, αρχαϊκός και αρχετυπικός, να μην φιλοξενεί την τραγωδία του χθες ή του σήμερα, μιας γυναίκας ή ενός τροβαδούρου, αλλά την τραγωδία όλης της ανθρωπότητας, δίχως πριν ή μετά. Οφείλει να υποβάλλει την αίσθηση ότι η δράση εκτυλίσσεται σαν μέσα σε μια λήθη, στην οποία μόνον η μουσική μπορεί να μας μεταφέρει, ή σαν μέσα σε μία κατοικία, όπου ξαναβρίσκεται κανείς πολλά χρόνια αφότου είχε φύγει: τα στοιχεία και οι ημερομηνίες επιστρέφουν στη μνήμη όλα μαζί, σε μία ενιαία, συνολική ανάμνηση που τα περιλαμβάνει όλα, χωρίς τον τακτικό κατακερματισμό που είναι απαραίτητος σε μία αφήγηση. Ακόμα και τα κοστούμια δεν αποτελούν διάκοσμο, αλλά προέκταση μίας εσωτερικής αισθητικής, μία διασπασμένη έκφραση ωραίων και χαμένων πόθων. Η κίνηση θα είναι μία μη – κίνηση, η ανάμνηση μίας κίνησης σε μία σκηνική παρουσία πιο κοντινή στο όνειρο, παρά στη ζωή σε εγρήγορση.
Ένα θέαμα ούτε σύγχρονο, ούτε συμβατικό αλλά “αρχαίο”, στο οποίο το σύμβολο προσφέρεται σαν ένα είδος οπτικού εργαλείου, μέσω του οποίου αυτοί, που βλέπουν και ακούν, να βλέπουν και να ακούν την ιστορία της ίδιας της ψυχής, μέσα στο “Μιζερέρε” του πολιτισμού των λέξεων και των σπαταλημένων εικόνων, όπου ο Έρως θεωρείται ελεύθερος και ο Θάνατος απόμακρος».
Ταυτότητα παράστασης
Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης, σκηνοθεσία – σκηνικά – κοστούμια – φωτισμοί: Στέφανο Πόντα, διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος. Ερμηνεύουν: Μανρίκο: Βάλτερ Φρακάρο, Λεονόρα: Τσέλια Κοστέα, Ατσουτσένα: Γιελένα Μανίστινα, Κόμης ντι Λούνα: Δημήτρης Πλατανιάς (21, 23/7) – Δημήτρης Τηλιακός (25, 27/7), Φερράντο: Τάσος Αποστόλου, Ινές: Μυρτώ Μποκολίνη, Ρουίθ: Παναγιώτης Πρίφτης, γέρος Τσιγγάνος: Νίκος Συρόπουλος, αγγελιαφόρος: Βασίλης Κωτσικογιάννης. Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ.
Πληροφορίες
Ωδείο Ηρώδου Αττικού: Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Ακρόπολη – Αθήνα, τηλ.: 210 3241807. Τιμές εισιτηρίων: από 25 έως 100 ευρώ, παιδικό – φοιτητικό: 15 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 – εντός στοάς Πεσμαζόγλου (Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00 – 16:00, Σάββατο: 10:00 – 15:00), καταστήματα Reload και βιβλιοπωλεία Ευριπίδης.
Ηλεκτρονικά: greekfestival.gr, τηλεφωνικά: 210 3272000 (καθημερινά και Κυριακές: 9:00 – 21:00). Εκδοτήρια εισιτηρίων λειτουργούν σε όλους τους χώρους των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τα οποία εξυπηρετούν μόνο την παράσταση της ημέρας και ανοίγουν δύο ώρες πριν την έναρξη της.
