Μετά την ταφή του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, στις 27 Μαρτίου 1827, δύο φίλοι του μεγάλου μουσουργού βρήκαν ένα γράμμα κρυμμένο στο γραφείο του, καθώς τακτοποιούσαν τα χαρτιά του. Η επιστολή είχε γραφεί το 1802, όταν ο Μπετόβεν ήταν 32 ετών και απευθυνόταν στους αδελφούς του, Κάρλ και Γιόχαν.
Στο γράμμα, ο Μπετόβεν εξέφραζε την αγωνία του για την επιδείνωση της κώφωσής του, ομολογώντας μάλιστα ότι αν δεν ήταν η αρετή και η μουσική του, θα είχε αυτοκτονήσει. Στο τελευταίο μέρος της επιστολής, ο Μπετόβεν ζητά από τα αδέλφια του, όταν πεθάνει, να επικοινωνήσουν με τον γιατρό του για να περιγράψει την ασθένειά του, και να τη δημοσιοποιήσουν. «Τουλάχιστον ο κόσμος θα συμφιλιωθεί μαζί μου μετά το θάνατό μου», ανέφερε ο Μπετόβεν.
Ο γιατρός του ωστόσο είχε φύγει από τη ζωή χρόνια πριν γραφτεί η επιστολή.
Σήμερα, σχεδόν 200 χρόνια αργότερα, μια ομάδα επιστημόνων, σε έρευνα η οποία ξεκίνησε από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, το Beethoven-Haus Bonn και την American Beethoven Society, μπόρεσε να το κάνει αναλύοντας τις τρίχες από τα μαλλιά του.
Ο Μπετόβεν, ήταν ήδη σεβαστός κατά τη διάρκεια της ζωής του και επομένως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχουν υπάρχουν 34 τούφες από τα μαλλιά της σε χέρια ιδιωτών ή σε κοινωνίες φίλων της μουσικής. Το DNA που ανακτήθηκε δίνει στοιχεία για τα προβλήματα υγείας του μεγάλου μουσουργού και την αιτία του θανάτου του μέσα από τον προσδιορισμό της αλληλουχίας του γονιδιώματός του.
Η αυθεντικότητα των τριχών που ελήφθησαν τα τελευταία επτά χρόνια της ζωής του επιβεβαιώθηκε μετά από σύγκριση με γενετικά δείγματα από τους ζωντανούς απογόνους του. Η μελέτη, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Current Biology.
Πολυάριθμες ασθένειες
Ο Μπετόβεν αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας κατά τη διάρκεια της ζωής του, με πρώτη την προοδευτική απώλεια της ακοής του. Από την ηλικία των 27 ετών, ο συνθέτης έγινε σιγά-σιγά βαρήκοος πριν γίνει εντελώς κωφός το 1818, κάτι που έκανε το μυαλό του και την καριέρα του να παραπαίουν, αλλά δεν τον εμπόδισε να συνθέσει τις πιο διάσημες συμφωνίες του. Επιπλέον, υπέφερε από χρόνια γαστρεντερικά προβλήματα.
Λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του, ο Μπετόβεν αρρώστησε με «ίκτερο», γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώνει ηπατική νόσο και πιθανώς να επιδεινώθηκε από την κατάχρηση αλκοόλ. Τα ακριβή αίτια του θανάτου του δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως, ωστόσο, η κίρρωση του ήπατος θεωρείται η πιο πιθανή. Οι ερευνητές βρήκαν μια σειρά σημαντικών γενετικών παραγόντων κινδύνου για διάφορες ηπατικές ασθένειες.
Επιπλέον, ίσως είχε μολυνθεί από ηπατίτιδα Β, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Πιθανή κατάχρηση αλκοόλ
Ο ρόλος που έπαιξε η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ δύσκολα μπορεί να απορριφθεί. Ήδη μετά τη νεκροψία και τις δύο επακόλουθες εκταφές του σώματός του, η κίρρωση υποδείχθηκε ως η τελική αιτία του θανάτου του. Στη γενετική προδιάθεση και την ηπατίτιδα πρέπει να προστεθεί στο τραπέζι και η κατανάλωση αλκοόλ, ειδικά το κρασί που τόσο άρεσε στον μουσικό.
Για χρόνια κρατούσε πάντα ένα τετράδιο μαζί του για να απαντούν γραπτώς οι συνομιλητές του όταν τους φώναζε φοβισμένος, μη μπορώντας να ακούσει τον εαυτό του «Από τα τετράδια, φαίνεται ότι κατανάλωνε αλκοόλ πολύ τακτικά – ακόμα κι αν οι περισσότεροι από τους σύγχρονούς του ισχυρίζονται ότι η κατανάλωσή του ήταν μέτρια για τα βιεννέζικα πρότυπα», εξηγεί ο Τριστάν Μπεγκ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
Ο Τριστάν Μπεγκ λέει: «Μπορούμε να υποθέσουμε από τα «Τετράδια συνομιλίας» ότι η κατανάλωση αλκοόλ ήταν πολύ τακτική, αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθούν οι ποσότητες. Εάν η κατανάλωση αλκοόλ ήταν αρκετά μεγάλη για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, η αλληλεπίδραση με τους γενετικούς παράγοντες κινδύνου αποτελεί πιθανή εξήγηση για την κίρρωση σας». Άρα ο συνδυασμός γονιδίων, ηπατίτιδας και αλκοόλ θα μπορούσε να τον είχε οδηγήσει στον τάφο.
Η ερευνητική ομάδα υποπτεύεται τώρα ότι λοίμωξη από την ηπατίτιδα Β του Μπετόβεν οδήγησε σε σοβαρή ηπατική νόσο και επιδεινώθηκε από την κατανάλωση αλκοόλ. «Δεν μπορέσαμε να βρούμε μια οριστική αιτία για την κώφωση ή τα γαστρεντερικά προβλήματα του Μπετόβεν», λέει ο Γιοχάνες Κράουζε, ειδικός στο DNA και παλαιότερες παθολογίες στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck. «Ωστόσο, βρήκαμε έναν αριθμό γενετικών παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την ηπατική νόσο».
Το καλοκαίρι του 1821, ο μουσουργός εμφάνισε την πρώτη περίπτωση ίκτερου. Το κιτρινωπό χρώμα του δέρματός του έδειχνε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με το συκώτι του. «Βρήκαμε επίσης στοιχεία λοίμωξης από τον ιό της ηπατίτιδας Β. Όλα αυτά μάλλον συνέβαλαν στον θάνατό του».
