Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με μια εγκατάλειψη ικανή να πυροδοτήσει την απόλυτη παραίτηση ή την αρχή ενός έργου, που, αυτήν τη φορά, θα πρέπει να το γράψουμε λέξη προς λέξη μόνοι μας, με όσα λάθη αντέχουμε, ο ηθοποιός Σταύρος Ζαλμάς μάς μιλά για την παράσταση «Ο συγγραφέας σου πέθανε».
Σπουδαίοι χαρακτήρες της παγκόσμιας δραματουργίας αναζητούν μάταια τον δημιουργό τους, στο έργο που έγραψε και σκηνοθετεί η Άσπα Καλλιάνη, το οποίο παρουσιάζεται στο θέατρο Αλκμήνη, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, για λίγες παραστάσεις.
Ως ένας από αυτούς τους μετέωρους χαρακτήρες από θεατρικά έργα, τους οποίους έχει εγκαταλείψει ο συγγραφέας τους και, πιστοί στον ρόλο που κάποτε τους δόθηκε, περιμένουν στωικά για μια νέα οδηγία, που θα τους βάλει ξανά μέσα στην κοινωνία του έργου, ο Σταύρος Ζαλμάς μιλά για την παράσταση και για τα συναισθήματά του για τη σημερινή, δική μας κοινωνία.
Ποιοι σπουδαίοι χαρακτήρες της παγκόσμιας δραματουργίας συναντώνται σε αυτό το έργο;
Ο Γκοντό από το “Περιμένοντας τον Γκοντό” του Σάμιουελ Μπέκετ, ο Φιρς από τον “Βυσσινόκηπο” του Αντόν Τσέχοφ και η Μπλανς Ντιμπουά από το “Λεωφορείο ο πόθος” του Τενεσί Ουίλιαμς. Οι δύο χαρακτήρες, ο Φιρς και η Μπλανς Ντιμπουά, είναι κλεισμένοι σε ένα ίδρυμα, όπως όλοι οι άλλοι χαρακτήρες, περιμένοντας πότε ο συγγραφέας θα τους βγάλει από το μετέωρο στάδιο και θα τους δώσει μία λύση, ένα τέλος να πραγματωθούν. Όμως, ο Γκοντό, ο οποίος δεν έχει υπάρξει ποτέ του ως χαρακτήρας, παρά μόνο ως όνομα σε εξώφυλλο, είναι η αντι – ύλη του θεάτρου. Μισεί το θέατρο, θέλει να το καταστρέψει. Θέλει να καταστρέψει όλους τους χαρακτήρες, που έχουν υπάρξει πάνω στη σκηνή. Προσπαθεί, κλέβοντάς τους τα λόγια, γιατί αυτοί οι χαρακτήρες, μέσα σε αυτό το ίδρυμα, όλη τη μέρα την περνάνε, κάνοντας τα ίδια πράγματα που κάνουν και στη σκηνή. Επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα λόγια τους, είναι σε ετοιμότητα, περιμένουν, δηλαδή, τον συγγραφέα να τους δώσει λύση. Αν μάθουν ότι ο συγγραφέας τους πέθανε, συνήθως αυτοκτονούν. Αυτό είναι που θέλει να κάνει ο Γκοντό. Τους σαμποτάρει, λοιπόν, είτε κλέβοντας τα λόγια τους, είτε βάζοντας τον έναν να πει στον άλλον ότι “ο συγγραφέας σου πέθανε”.
Όλο αυτό είναι το έναυσμα, για να γραφτεί το έργο, είναι η ιδέα. Χρησιμοποιώντας συμβολικά αυτήν τη σύμβαση και αυτούς τους χαρακτήρες, η Άσπα Καλλιάνη έγραψε, με πολλή αγάπη, ένα έργο για τους ανθρώπους, που, στη ζωή, στην κοινωνία, αισθάνονται μετέωροι, αδύναμοι, πιθανόν εγκαταλελειμμένοι, αισθάνονται ότι δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους, γιατί φοβούνται πως δεν θα τα καταφέρουν. Αισθάνονται την αντιξοότητα του περιβάλλοντός τους ως κάτι ανυπέρβλητο. Έρχεται το έργο και σου λέει: “Πες μου, ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που φοβάσαι ότι μπορεί να σου συμβεί; Εγώ μπορώ να σε βοηθήσω να βγεις από την άλλη πλευρά του τούνελ πιο αυθύπαρκτος, πιο δυνατός, αρκεί να πιστέψεις σε κάτι”. Από εδώ και πέρα, παρακολουθούμε στο έργο μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.
Για τι μιλάει η παράσταση μέσα από αυτήν τη συνάντηση τους;
Η χρήση αυτών των μετέωρων χαρακτήρων είναι συμβολική. Το έργο αναφέρεται στους ανθρώπους που αισθάνονται μετέωροι, ότι δεν ανήκουν σε αυτήν τη ζωή. Στους ανθρώπους που αντιλαμβάνονται τη ζωή ως κάτι πολύ δύσκολο. Στο έργο, υπάρχει κάτι ιδιαίτερα αισιόδοξο όμως, γιατί κυριαρχεί η άποψη ότι, ακόμη και να ζήσει ο άνθρωπος τη χειρότερη εκδοχή των πραγμάτων, το φως, αν το αναζητήσει, θα το βρει. Είναι σαν να λέει στον θεατή το έργο: “εγώ μπορώ να σε βοηθήσω να τα βγάλεις πέρα”. Είναι ένας ύμνος για τη δύναμη, που εκπορεύεται από την ανθρώπινη πίστη σε κάτι, και, συγχρόνως, είναι και μια μεγάλη νίκη απέναντι στο πιο ελεεινό πράγμα, που υποβιβάζει τον άνθρωπο και που λέγεται φόβος.
Οι ήρωες με ποια αλήθεια επιχειρούν να φέρουν αντιμέτωπους τους θεατές;
Όλοι μας, κάποια στιγμή, μπορεί να γονατίσουμε, να αισθανθούμε την αντιξοότητα ως κάτι ανυπέρβλητο. Αν, όμως, πραγματικά, πιστέψουμε σε κάτι, τότε γεννιέται μέσα μας μία τεράστια πηγή δύναμης, κι αυτή η δύναμη είναι ακατανίκητη. Ο άνθρωπος μπορεί να κάνει θαυμαστά πράγματα, αν πιστέψει σε κάτι. Ακόμη και τον φόβο μπορεί να νικήσει.
Πώς αισθάνεστε για τη σημερινή Ελλάδα;
Μεγάλη ντροπή και λύπη. Το να είσαι Έλληνας δεν είναι απλώς μια καταγωγή. Είναι ιδιότητα. Είναι ένας πολύ ξεχωριστός τρόπος σκέψης και ζωής, που, τα τελευταία 30 – 40 χρόνια, δεν τον διδασκόμαστε. Από την άλλη μεριά, αυτή η κατάντια δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα, αλλά είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Όλη η ανθρωπότητα είναι καθυποταγμένη από ένα σύστημα, το οποίο δεν έχει μέσα του ούτε δικαιοσύνη, ούτε πρόοδο, ούτε ειρήνη, ούτε μέριμνα για καλή ζωή. Θέλει να υποβιβάσει τον άνθρωπο από την κυριολεκτική του υπόσταση, που είναι το “άνω θρώσκω”, και να τον κάνει φοβισμένο και χαμερπή. Ένα κνώδαλο.
Τι χρειαζόμαστε πραγματικά σε αυτήν τη δύσκολη φάση;
Να καταλάβουμε ότι είναι πάρα πολύ εύκολο, αν καθίσει κανείς, με τιμιότητα και με όση γενναιότητα του έχει απομείνει, να σκεφτεί ότι ο φόβος είναι αληθινός, μόνο αν είναι ενστικτώδης. Δηλαδή, σε μια ενδεχόμενη φωτιά, θα φοβηθώ και θα κάνω τα πάντα, για να γλιτώσω. Αν πέσει δίπλα μας ένας κεραυνός, τρομάζουμε λογικά, γιατί κινδυνεύει η ζωής μας. Όλος ο υπόλοιπος φόβος, που αισθάνεται ο άνθρωπος, είναι φανταστικός και κατασκευασμένος. Δηλαδή, οι άνθρωποι άγονται και φέρονται από έναν φόβο, που είναι φανταστικός και υποθετικός. Δεν φοβόμαστε για κάτι που αντιμετωπίζουμε, αλλά φοβόμαστε μήπως αντιμετωπίσουμε κάτι. Αυτός είναι ένας τρόπος του συστήματος, για να χειραγωγεί τις κοινωνίες. Μας μαθαίνουν να φοβόμαστε, για να μας ελέγχουν. Τι φοβάσαι; Πού ξέρεις ότι θα σου συμβεί αυτό ή το άλλο; Έχουμε χάσει την πίστη μας. Αν συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος τη δύναμη της πίστης και ότι ο φόβος είναι φανταστικός, θα ξανακοιτάξει ψηλά και θα αποκτήσει αξιοπρέπεια, αυτοσεβασμό και γενναιότητα. Διαφορετικά, το παιχνίδι χάνεται.
Βλέπετε κάτι ελπιδοφόρο στον ορίζοντα;
Είμαι απαισιόδοξος, διότι, όπως είπα, η ανθρωπότητα έχει καθυποταχτεί από ένα σύστημα, που δεν ενδιαφέρεται ούτε για την πρόοδο, ούτε για την ειρήνη, ούτε για την καλή ζωή. Έχει καταφέρει να εφευρίσκει, καθημερινά, μεθόδους, προκειμένου να περικυκλώνει, από κάθε πλευρά, την ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα μαζικά κινήματα έχουν πεθάνει, δεν υπάρχουν πια. Η ελπίδα μπορεί να έρθει μόνο από τα αριστερά, αλλά – δυστυχώς – όχι αναίμακτα. Από ανθρώπους που θα έχουν καταφέρει να ξανα – αυτοπροσδιοριστούν σαν άνθρωποι. Πολύ φοβάμαι, όμως, ότι το έχει χάσει η ανθρωπότητα το παιχνίδι.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο – σκηνοθεσία: Άσπα Καλλιάνη, σκηνικά – κοστούμια: Γιώργος Γεωργίου, πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Μελισσινός, ηχητικός σχεδιασμός: Κωστής Κόντος, βοηθός σκηνοθέτη: Ίρις Κανδρή, διεύθυνση παραγωγής: Γιάννης Βούρος, φωτογραφίες: Αγγελική Κοκκοβέ, graphic designer: Νάνσυ Σταθοπούλου, παραγωγή: Dreams in Action. Παίζουν: Γιάννης Βούρος (Γκοντό), Σταύρος Ζαλμάς (Φιρς), Ζέτα Δούκα (Μπλανς).
Πληροφορίες
Θέατρο Άλκμήνη: Αλκμήνης 8 – 12, Γκάζι (στάση Μετρό: Κεραμεικός), τηλ.: 210 3428650. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα: 18.30 και Τρίτη: 21.30. Διάρκεια παράστασης: 110 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 15 ευρώ, μειωμένο: 12 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: ταμείο θεάτρου, ηλεκτρονικά: viva.gr.
