Αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα μυστήρια που απασχολούν τον άνθρωπο, η τύχη της αθάνατης ψυχής μετά τον θάνατο του φθαρτού σώματος διερευνάται στην έκθεση «Επέκεινα», η οποία παρουσιάζεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, και θα διαρκέσει έως τις 8 Φεβρουαρίου.
Μέσα από 120 αρχαία αντικείμενα από 21 Μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, τα τελετουργικά, οι συνήθειες και οι κυρίαρχες αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τη ζωή μετά τον θάνατο, από την εποχή των ομηρικών επών έως τον Πλάτωνα, παρουσιάζονται στην έκθεση, η οποία χωρίζεται στις 5 ενότητες: Η στιγμή του θανάτου, Έθιμα ταφής, και οι τρεις εκδοχές του Άδη: Ο ομηρικός Άδης, Ο βακχικός – ορφικός Άδης, και Ο πλατωνικός Άδης, που αφορούν στις φιλοσοφικές και θρησκειολογικές τάσεις των διαφόρων περιόδων της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας.
Ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να στοχαστεί πάνω στα πανανθρώπινα ζητήματα της ζωής και του θανάτου, να αναζητήσει και να βρει τις ομοιότητες και τις διαφορές με τις αντιλήψεις ανθρώπων που έζησαν χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς, να αναρωτηθεί πόσα από τα στοιχεία επιβίωσαν στο πέρασμα των χρόνων, αλλά και να δει να ξεδιπλώνονται μπροστά του όλα αυτά, που ο ίδιος φοβάται, πιστεύει ή ελπίζει.
Η στιγμή του θανάτου
Στην πρώτη ενότητα, παρουσιάζονται αντικείμενα με παραστάσεις της αρχαίας ελληνικής τέχνης, που αφορούν στη στιγμή του θανάτου: από την απεικόνιση του Αχιλλέα που σκοτώνει την Πενθεσίλεια και, ταυτόχρονα, την ερωτεύεται στον αμφορέα του Εξηκία του Βρετανικού Μουσείου, στην τιμωρία του Ακταίωνος από την Αρτέμιδα σε πήλινο πλακίδιο από τη Νάπολη. Οίκτος, λύπη, θυμός, απελπισία, αποφασιστικότητα, αποδοχή, αντίσταση είναι τα ποικίλα συναισθήματα των πρωταγωνιστών, στα οποία δίνεται έμφαση.
Έθιμα ταφής
Στην ενότητα αυτή, μέσα από τις παραστάσεις των αρχαίων αντικειμένων, γίνεται αναλυτική παρουσίαση του ταφικού τελετουργικού: πρόθεση, εκφορά και ενταφιασμός. Εκτίθενται αγγεία, ειδώλια και ποικίλα κτερίσματα, που παρουσιάζουν την προετοιμασία του νεκρού, τον θρήνο, τη μεταφορά του στον τάφο και τον ενταφιασμό. Ειδικά επιλεγμένα αντικείμενα, όπως χρυσές μάσκες, χαρώνειοι οβολοί, στεφάνια και επιτύμβια σήματα αναδεικνύουν τις αντιλήψεις των αρχαίων για το ταξίδι του ανθρώπου στην άλλη ζωή.
Ξεχωριστά παρουσιάζονται οι «ειδικοί νεκροί», δηλαδή οι πεσόντες στον πόλεμο, οι άωροι (άνθρωποι που πέθαναν νέοι, πριν παντρευτούν και αποκτήσουν παιδιά) και οι βιαιοθάνατοι (αυτοί που βρήκαν βίαιο θάνατο), για τους οποίους υπήρχε διαφορετικό τελετουργικό και ιδιαίτερα κτερίσματα.
Ο ομηρικός Άδης
Στα έπη, ιδιαίτερα του Ομήρου, αλλά και άλλων επικών ποιητών της αρχαιότητας, υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με τον Κάτω Κόσμο, πολλές από τις οποίες εικονίζονται στην αρχαία τέχνη. Στην ενότητα αυτή, εκτίθενται αντικείμενα που εικονογραφούν τους θεούς του Κάτω Κόσμου και τους κατοίκους του: από την απαγωγή της Περσεφόνης και τον γάμο της με τον Άδη, τους ήρωες που κατέβηκαν ζωντανοί στον Άδη, όπως ο Οδυσσέας με τον τρόπο που απεικονίζεται σε ερυθρόμορφο κρατήρα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, έως τις θεότητες και τις άλλες μορφές που συνδέονται με τον Κάτω Κόσμο, όπως οι καταδικασμένοι από τον Δία σε αιώνια τιμωρία. Τέλος, μία άλλη όψη που, επίσης, παρουσιάζεται στο έπος: η υπόσχεση της ευδαιμονίας στο Ηλύσιο Πεδίο.
Ο βακχικός – ορφικός Άδης
Μία τελείως διαφορετική προσέγγιση και αντίληψη του Κάτω Κόσμου που χρωστάει πολλά στις λεγόμενες μυστηριακές λατρείες, που άνθησαν από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά, στον ελλαδικό χώρο. Λατρείες, όπως του Διονύσου – Βάκχου, της Περσεφόνης και της Δήμητρας, αλλά και τα λεγόμενα «ορφικά» δόγματα, προσέφεραν στους πιστούς τους, δηλαδή στους μύστες, έναν «παράδεισο» προορισμένο μόνο για αυτούς.
Το εισιτήριό τους ήταν ένα μικρό έλασμα χρυσού, που, πάνω του, ήταν χαραγμένες οδηγίες για το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο ή απλά το όνομα του νεκρού μύστη. Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζεται ο θεός Διόνυσος, η Περσεφόνη, ο Ορφέας, καθώς και επιλεγμένα χρυσά ελάσματα των μυστών από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και τάφους της Μακεδονίας.
Ο πλατωνικός Άδης
Η άποψη του Πλάτωνα για τη ζωή μετά τον θάνατο έχει διατυπωθεί σε πολλά από τα έργα του, αλλά εικονογραφείται καλύτερα στην «Πολιτεία». Ο φιλόσοφος πρέσβευε ότι η ψυχή, η οποία είναι αθάνατη, είναι εγκλωβισμένη μέσα στο θνητό σώμα και στόχος της είναι να απεγκλωβιστεί, να περάσει μία σειρά μετενσαρκώσεων, ώσπου να μπορέσει να επιτύχει το τέλειο και να ενωθεί με την ουράνια ενέργεια.
Μια μοναδική χάλκινη προτομή, που βρέθηκε στη βίλλα των παπύρων του Herculaneum, γνωστή ως Διόνυσος – Πλάτων, απεικονίζει τη μείξη και ανταλλαγή μεταξύ των διαφόρων φιλοσοφικών και θρησκειολογικών ρευμάτων της αρχαιότητας.
Μετά την ολοκλήρωσή της, η έκθεση «Επέκεινα» θα ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη, όπου και θα παρουσιαστεί στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση.
Πληροφορίες
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Νεοφύτου Δούκα 4 – Κολωνάκι, τηλ.: 210 7228321 – 3. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο: 10:00 – 17:00, Πέμπτη: 10:00 – 20:00, Κυριακή: 11:00 – 17:00. Γενική είσοδος: 7 ευρώ, μειωμένη και είσοδος Δευτέρας: 3,5 ευρώ.
Εορταστικό ωράριο Χριστουγέννων – Πρωτοχρονιάς
Τρίτη 23 Δεκεμβρίου: 10.00-17.00, Πέμπτη 25 Δεκεμβρίου: κλειστά, Παρασκευή 26 Δεκεμβρίου: κλειστά, Τρίτη 30 Δεκεμβρίου: 10.00-17.00, Πέμπτη 1 Ιανουαρίου 2015: κλειστά, Τρίτη 6 Ιανουαρίου 2015: 10.00-17.00.
naftemporiki.gr
