Από την έντυπη έκδοση
Της Τέτης Ηγουμενίδη
[email protected]
Με την ολοκλήρωση των μεγάλων αυτοκινητόδρομων τον Μάρτιο του 2017, τα υψηλά ανεκτέλεστα θα αποτελέσουν παρελθόν για τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, που αναζητούν διέξοδο έχοντας ως προοπτική τα λιγοστά δημόσια έργα (κυρίως παραχώρησης) που μπορεί να δημοπρατηθούν, τα ιδιωτικά – τουριστικά, καθώς και την περαιτέρω ανάπτυξή τους στο εξωτερικό, που όμως δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, ειδικά σε συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης.
Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, μιλώντας στη «Ν», ανώτερο στέλεχος μεγάλου κατασκευαστικού ομίλου, «αυτή την περίοδο δεν κοιτάς να μεγαλώσεις. Μέλημά σου είναι να κρατηθείς για να έχεις τη δυνατότητα να αναπτυχθείς στη συνέχεια. Έμφαση δίνεις στην κερδοφορία και τη βελτίωση της εσωτερικής σου κατάστασης. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν δυνατές αγορές το διάστημα που διανύουμε». Εκτιμάται ότι στην «εσωστρέφεια» που μπορεί να κυριαρχήσει το επόμενο διάστημα στον κλάδο συμβάλλουν και οι εξελίξεις στη διερεύνηση ύπαρξης καρτέλ από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, μια υπόθεση «καυτή πατάτα» τόσο για τις ίδιες τις τεχνικές εταιρείες όσο και για τους βασικούς μετόχους τους που συνήθως ασκούν τη διοίκηση.
Στη χώρα μας τα λιγοστά μεγάλα έργα που αναμένεται να δημοπρατηθούν το επόμενο διάστημα σε καμιά περίπτωση δεν αναπληρώνουν το αντικείμενο που είχε ο κατασκευαστικός κλάδος μετά το 2007 με τους πέντε αυτοκινητόδρομους. Τα ώριμα έργα, που όμως δεν υπάρχει καμιά ασφαλής εκτίμηση για το πότε εν τέλει θα δημοπρατηθούν, ώστε στη συνέχεια να ανατεθούν για να ξεκινήσουν, είναι το έργο του αεροδρομίου στο Ηράκλειο Κρήτης (Καστέλι) και η υποθαλάσσια ζεύξη Περάματος-Σαλαμίνας. Από κει και πέρα είναι κάποια συμπληρωματικά σιδηροδρομικά έργα και τα έργα μετρό, χωρίς ωστόσο να έχει διευθετηθεί το θέμα της χρηματοδότησής τους.
Το πακέτο Γιούνκερ
Κινητικότητα ικανή για να ξεκινήσουν νέα έργα δεν παρατηρείται ούτε στο πλαίσιο του πακέτου Γιούνκερ και αυτό παρά το γεγονός ότι το υπουργείο Υποδομών έχει προτείνει σειρά από μεγάλα έργα. Μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να αποτελούν αντικείμενο συζήτησης μεταξύ κυβέρνησης και ιδιωτικού τομέα -που είναι απολύτως αναγκαίος για να προχωρήσουν- είτε με τη μορφή έργων παραχώρησης είτε με κάποιο είδος ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα). Στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων, στο μεταξύ, μετά την εγκατάλειψη των σχεδίων της προηγούμενης κυβέρνησης, δεν έχει διαμορφωθεί ο αναγκαίος σχεδιασμός αντιμετώπισης του προβλήματος (πέρα από τα θεωρητικά κείμενα) για να ξεκαθαρίσει αν θα προχωρήσουν με έργα ΣΔΙΤ, κάτι που σαφώς ενδιαφέρει τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους.
Ιδιωτικά έργα
Στον τομέα των ιδιωτικών έργων παρατηρείται κινητικότητα, αλλά σε επίπεδο σχεδιασμού. Ο κατασκευαστικός κλάδος ελπίζει να ξεκινήσει η ανάπλαση του παλιού αεροδρομίου στο Ελληνικό, η ανακατασκευή του συγκροτήματος του Αστέρα Βουλιαγμένης και μια σειρά από άλλα έργα δημιουργίας κυρίως τουριστικών μονάδων, που κατά καιρούς έχουν ανακοινωθεί. Να σημειωθεί πάντως ότι με εξαίρεση το Ελληνικό, που και αυτό δεν θα υλοποιηθεί (εφόσον εν τέλει προχωρήσει) μεμιάς αλλά σταδιακά, τα ιδιωτικά έργα προσφέρουν κατασκευαστικό αντικείμενο στους ομίλους, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τα μεγέθη των μεγάλων δημόσιων έργων ή των έργων παραχώρησης που ολοκληρώνονται.
Στο εξωτερικό
Αναφορικά με τις προοπτικές των κατασκευαστικών ομίλων στο εξωτερικό, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει προσπάθεια επέκτασης κυρίως στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Οι ελληνικές εταιρείες εκτελούν σημαντικά έργα σε άλλες χώρες, αλλά δεν έχουν το μερίδιο που θα ήθελαν και μπορούν να έχουν με βάση την τεχνογνωσία που διαθέτουν και αυτό για μια σειρά από λόγους. Βασικότερος όλων είναι οι δυσκολίες χρηματοδότησης, καθώς μια ελληνική εταιρεία ακόμα και για τις εγγυητικές επιστολές έχει υψηλότερο κόστος από τις ανταγωνίστριες εταιρείες. Συνήθως, για να ξεπεράσει τη δυσκολία αυτή κατεβαίνει στα έργα με συνεταίρους από την τοπική αγορά, όπως π.χ. η Ελλάκτωρ η οποία εκτελεί έργο στο μετρό της Ντόχα στο Κατάρ, έχοντας εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση από το τοπικό τραπεζικό σύστημα.
Στη Μέση Ανατολή, το Κατάρ είναι το μόνο κράτος που συνεχίζει να εκτελεί το επενδυτικό του πρόγραμμα σχετικά απρόσκοπτα και αυτό γιατί είναι υποχρεωμένο να έχει ετοιμάσει υποδομές για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 2022 που έχει αναλάβει. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η διοίκηση του προαναφερόμενου ομίλου στις οικονομικές καταστάσεις του 2015, «καθώς οι κρατικοί προϋπολογισμοί των χωρών της Μέσης Ανατολής επηρεάζονται αρνητικά από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου υπάρχει ο κίνδυνος σε περίπτωση αλλαγής του κατασκευαστικού αντικειμένου δημόσιων έργων στις χώρες αυτές (κάτι που προκύπτει σε αρκετές περιπτώσεις) ο όμιλος να μην μπορέσει να πετύχει τις επιθυμητές τροποποιήσεις των συμβάσεων και ως εκ τούτου ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά η κερδοφορία των έργων αυτών».
Ενώ λοιπόν στη Μέση Ανατολή έργα προκηρύσσονται, αλλά με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, στα Βαλκάνια, χώρο που έχουν παρουσία όλοι οι μεγάλοι ελληνικοί όμιλοι, αισθητή αρχίζει να κάνει την παρουσία της η Κίνα, η οποία χρηματοδοτεί μεγάλα έργα και ως εκ τούτου θα έχει και τον πρώτο λόγο για την εκτέλεσή τους. Και στην περιοχή αυτή επίσης δεν παρατηρείται «οργασμός» έργων.
Κλασικό «παράπονο» του κατασκευαστικού κόσμου παραμένει το γεγονός ότι διαχρονικά το ελληνικό κράτος δεν στέκεται αρωγός των εταιρειών στην προσπάθειά τους για εξωστρέφεια. Ειδικά για περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η οικονομική διπλωματία που ασκείται οργανωμένα από τα διάφορα κράτη συμβάλλει ώστε οι εταιρείες των χωρών που το πράττουν να έχουν καλύτερη αντιμετώπιση.
Ευκαιρίες ανάπτυξης ψάχνουν οι κατασκευαστικοί όμιλοι και σε χώρες όπως είναι το Ιράκ. Πρόσφατα η J&P Άβαξ υπέγραψε σύμβαση αξίας περίπου 400 εκατ. δολαρίων με τον ιδιωτικό όμιλο Mass Global Holdings, που αφορά τη μελέτη, κατασκευή και θέση σε λειτουργία ενός σταθμού ενέργειας ισχύος 1.500 MW στα περίχωρα της Βαγδάτης.
Σύμφωνα επίσης με στελέχη μελετητικών εταιρειών, ο 21ος αιώνας θα χαρακτηριστεί από την ανάπτυξη χωρών της Αφρικής και μένει να δούμε αν αυτό θα είναι κάτι που θα το εκμεταλλευτούν οι ελληνικοί κατασκευαστικοί όμιλοι, με δεδομένο ότι ήδη έχουν «τρέξει» εταιρείες προερχόμενες από την Κίνα και άλλες, έχοντας σύμμαχο τη δυνατότητα χρηματοδότησης των έργων.
Να σημειώσουμε ότι η διοίκηση της Intrakat έχει ανακοινώσει ότι πέραν της υπάρχουσας δραστηριότητας στη Ρουμανία και την Πολωνία, ερευνά τις δυνατότητες ανάληψης έργων στις περιοχές της Αλβανίας, του Ιράν και της Κεντρικής Αφρικής.
Ανοδικά ο τζίρος στο εξωτερικό
Για τη ΓΕΚ Τέρνα ο κύκλος εργασιών του κλάδου της κατασκευής το 2015 (778 εκατ. ευρώ) προήλθε από τις δραστηριότητες στην Ελλάδα σε ποσοστό 76,2%, από τα Βαλκάνια 5,8% και από τη Μέση Ανατολή 18%. Ο περιορισμός του κατασκευαστικού αντικειμένου, στο μεταξύ, συμβάλλει στην ανάπτυξη των υπόλοιπων δραστηριοτήτων των κατασκευαστικών ομίλων.
Η ΓΕΚ δραστηριοποιείται με επιτυχία στην αγορά της ενέργειας (ως παραγωγός και ως πάροχος της υπηρεσίας), όπως και στον κλάδο της εξόρυξης λευκολίθου όπου αναμένει σημαντική ανάπτυξη από τις εξαγωγές. Στο πλαίσιο της διεθνούς ανάπτυξής της, μεταξύ άλλων, έχει αποκτήσει εταιρεία στις ΗΠΑ, η οποία κατέχει υπό ανάπτυξη Αιολικό Πάρκο συνολικής ισχύος 150 MW. Το διάστημα αυτό επίσης αναμένει τα αποτελέσματα της συμμετοχής της σε διάφορους διαγωνισμούς για την ανάληψη έργων στη Μέση Ανατολή.
Η J&P επίσης αναμένει αποτελέσματα από τη συμμετοχή της σε έργα στον Περσικό Κόλπο με τη συμμετοχή του τζίρου από το εξωτερικό το 2015 να είναι περίπου στο 41% (500 εκατ. ευρώ συνολικά έσοδα).
Στην Ελλάκτωρ το 2015 η εκτέλεση έργων στο εξωτερικό συνεισέφερε το 51% του κύκλου εργασιών της κατασκευής (1,161 δισ. ευρώ) έναντι 42% το 2014. Πληροφορίες αναφέρουν ότι βρίσκεται κοντά σε συμφωνία ανάληψης έργων στο πλαίσιο μεγάλου ιδιωτικού έργου που εκτελεί στο Βελιγράδι μια εκ των εταιρειών που συμμετέχουν στο επενδυτικό σχήμα για το Ελληνικό, η Eagle Hills με έδρα το Abu Dhabi.
