Σε χαμηλά επίπεδα παραμένει η δραστηριότητα στις δημοπρατήσεις μεγάλων δημοσίων έργων, ενώ αρκετοί διαγωνισμοί για σημαντικές υποδομές – τόσο οδικά έργα όσο και έργα Μετρό – έχουν «κολλήσει», εξαιτίας της έλλειψης διαθέσιμης χρηματοδότησης.
Την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει σχεδιασμός για την επόμενη γενιά έργων υποδομών, που θα έρθουν να καλύψουν υπαρκτές ανάγκες της χώρας και κυρίως της Αττικής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα έργα που έχουν συζητηθεί εκτενώς τα προηγούμενα χρόνια και παραμένουν στην επικαιρότητα λόγω της όξυνσης του κυκλοφοριακού προβλήματος. Έργα όπως η σήραγγα Ηλιουπόλεως, η οποία προορίζεται να ανακουφίσει το οδικό δίκτυο της πρωτεύουσας, έχουν μείνει στα χαρτιά, ενώ το πρόβλημα της συμφόρησης στους δρόμους της Αττικής συνεχώς επιδεινώνεται.
Ψυχραιμία
Παρά την εικόνα στασιμότητας που εμφανίζει το δημόσιο κομμάτι της αγοράς, από την πλευρά των τεχνικών εταιρειών δεν παρατηρείται, προς το παρόν τουλάχιστον, ανησυχία. Οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της χώρας, με δεδομένη και την εμπειρία της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, που σχεδόν μηδένισε την οικοδομική και κατασκευαστική δραστηριότητα, έχουν προσαρμόσει την στρατηγική τους και επικεντρώνονται και σε άλλες κατηγορίες έργων, όπως είναι οι παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα).
Σύμφωνα με τις τελευταίες αναφορές των διοικήσεων τους, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των τεσσάρων μεγαλύτερων ομίλων του κλάδου προσεγγίζει τα 16 δισ. ευρώ. Ειδικότερα, η ΓΕΚ Τέρνα ανακοινώνει ανεκτέλεστο ύψους περίπου 7 δισ., η Άκτωρ 4,8 δισ., η Άβαξ 3 δισ. και η Μέτκα 1,5 δισ. ευρώ.
Στην παρούσα συγκυρία, άλλωστε, υπάρχει και σημαντικό κατασκευαστικό αντικείμενο από τον ιδιωτικό τομέα. Εκτός από τη μεγάλη σε κλίμακα ανάπτυξη στο Ελληνικό, υψηλή παραμένει η δραστηριότητα στην κατασκευή γραφειακών χώρων και εγκαταστάσεων logistics.
Η επέκταση του ΔΑΑ
Επιπλέον, σημαντικό έργο αναμένεται να προκύψει από την επέκταση του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, καθώς το Ελευθέριος Βενιζέλος έχει ήδη ανακοινώσει σχέδιο επέκτασης με κατασκευαστικό αντικείμενο άνω του 1 δισ. ευρώ.
Σε πρώτη φάση, το αεροδρόμιο σκοπεύει να επιλέξει Early Contractor Involvement (ECI). Ο σχετικός διαγωνισμός αναμένεται, εφόσον δεν υπάρξουν απρόοπτα, να ξεκινήσει άμεσα με την κατάθεση των προσφορών να έχει προγραμματιστεί για σήμερα. Στη «μάχη» αναμένεται να μπουν, σύμφωνα με πληροφορίες, η Άβαξ σε κοινοπραξία με την Μέτκα, η ΓΕΚ Τέρνα και η Aktor.
Να σημειωθεί ότι η κατασκευαστική αγορά αναγνωρίζει τις περιορισμένες δυνατότητες που έχει αυτή τη στιγμή να υποστηρίξει περαιτέρω αύξηση του όγκου έργων. Από άποψη πόρων, τόσο σε εργατικό δυναμικό όσο και σε μηχανολογικό εξοπλισμό, οι επιχειρήσεις δηλώνουν ότι δύσκολα θα μπορούσαν να ανταποκριθούν αν προκηρυχθεί μεγάλος αριθμός νέων έργων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά έμπειρος κατασκευαστής στη «Ν», «αν αύριο βγουν στον αέρα πολλά νέα έργα, το υπάρχον δυναμικό απλώς δεν επαρκεί για να ξεκινήσουν». Ωστόσο, επισημαίνεται ότι, ειδικά τα έργα Μετρό και όσα αφορούν τον αστικό ιστό στο Λεκανοπέδιο, έχουν μεγάλο χρόνο ωρίμανσης και η απουσία αποφάσεων και σχεδιασμού, πιθανότατα να αποβεί σε βάρος της κατασκευαστικής αγοράς, με ό,τι αυτό σημαίνει συνολικά για την Οικονομία.
Τι αναφέρουν τα στοιχεία για τις δημοπρατήσεις
Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώνει ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ) και παραθέτει στην πρόσφατη μελέτη του για τον κατασκευαστικό τομέα ο ΙΟΒΕ, την τριετία 2018 – 2020 εκτιμάται ότι δημοπρατήθηκαν κατά μέσο όρο 699 έργα ετησίως, με προϋπολογισμό άνω του ενός εκατ. ευρώ. Τα επόμενα έτη το πλήθος των δημοπρατήσεων αυξήθηκε σημαντικά και το 2023 ανήλθε στα 1.195 έργα.
Το 2024 ο αριθμός των δημοπρατούμενων τεχνικών έργων υποχώρησε σε επίπεδο χαμηλότερο του μέσου όρου των πιο πρόσφατων ετών 2021 – 2023, τάση που συνεχίζεται και το 2025. Στα συγκεκριμένα τεχνικά δημόσια έργα περιλαμβάνονται μόνο όσα δημοπρατήθηκαν με ανοικτή διαδικασία, χωρίς απαραίτητα να έχουν οριστικό αποτέλεσμα.
Παρόμοια είναι και η εικόνα του συνολικού προϋπολογισμού των έργων άνω του ενός εκατ. ευρώ. Ο συνολικός προϋπολογισμός των έργων που δημοπρατήθηκαν με ανοικτή διαδικασία εκτιμάται ότι ενισχύθηκε σημαντικά τη διετία 2021 – 2022 και το 2023 ανήλθε σε 6,78 δισ. ευρώ, επίπεδο υπέρδιπλάσιο σε σύγκριση με το μέσο επίπεδο της περιόδου 2018 – 2020 (2,9 δισ. ευρώ). Το 2024 ο συνολικός προϋπολογισμός των εν λόγω δημοπρατούμενων έργων μειώθηκε σε 3,25 δισ. ευρώ.
Η συνολική αξία των υπογεγραμμένων συμβάσεων έργων του δημοσίου (ανεξαρτήτως προϋπολογισμού – περιλαμβάνονται και μη τεχνικά έργα) αυξήθηκε από 2,3 δισ. ευρώ το 2018 σε 5,3 δισ. ευρώ το 2024.
Η υψηλότερη συνολική αξία συμβάσεων έργων σημειώθηκε το 2023 (6,2 δισ. ευρώ, με αύξηση κατά 43% έναντι του προηγούμενου έτους). Στη συνέχεια υποχώρησε κατά 14% το 2024, παραμένοντας όμως υψηλότερη έναντι της περιόδου 2018 – 2022.
Όπως σημειώνει το ΙΟΒΕ «η τάση αυτή – στον βαθμό που οι συμβάσεις περιλαμβάνουν ένα σχετικά σταθερό ποσοστό δημόσιων τεχνικών έργων – υποδηλώνει την ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας τεχνικών έργων βραχυπρόθεσμα, αλλά και την εν συνεχεία υποχώρησή της, αν εξακολουθήσει η μείωση που σημειώθηκε το 2024».
Έργα που δεν προχωρούν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης
Στο Λεκανοπέδιο στα έργα για τα οποία έχει ξεκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία, αλλά παραμένει στάσιμη, γιατί δεν έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση (ο βασικότερος λόγος) μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται η επέκταση της γραμμής 2 του Μετρό της Αθήνας προς Ίλιον, προϋπολογισμού 550 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Στο έργο αυτό έχουν ενταχθεί η επέκταση του Αμαξοστασίου του Ελαιώνα, η αναβάθμιση και η αντικατάσταση υφιστάμενων Ηλεκτρομηχανολογικών Συστημάτων των γραμμών 2 και 3. Ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει τον Μάιο του 2023 ο όμιλος ΓΕΚ Τέρνα, η Άβαξ (σε συνεργασία με Alstom) η Aktor, (ως πρώην Intrakat) και η κοινοπραξία Άκτωρ – METKA (χρειάζεται να διευθετηθεί από τους ενδιαφερόμενους φορείς η διπλή συμμετοχή της Aktor καθώς οι προσφορές έχουν κατατεθεί πριν την εξαγορά της από την Intrakat).
Η συζήτηση περί το Μετρό της Αθήνας, δηλαδή ποιος σταθμός θα μπει σε φάση ωρίμανσης στη συνέχεια, έχει ενδιαφέρον γιατί σε αυτήν μπαίνουν διάφοροι παράγοντες και τοπικά συμφέροντα. Η μάχη θα δοθεί μεταξύ των νοτίων προαστίων (επέκταση προς Γλυφάδα μέσω του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό ή προς την Άνω Γλυφάδα) των δυτικών (επεκτάσεις της γραμμής 2 Ανθούπολη – Άγιος Νικόλαος, Άγιος Νικόλαος – Αχαρνές ή και της γραμμής 4, Άλσος Βεϊκου – Ίλιον) και των Βορείων (επέκταση γραμμής 4, Γουδή – Μαρούσι, Μαρούσι – Λυκόβρυση – Εθνική Οδός).
Ωστόσο, δύσκολα θα εξασφαλιστεί χρηματοδότηση ώστε να κατασκευάζονται στην Αθήνα ταυτόχρονα δύο έργα Μετρό, εκτός αν επιλεγεί και εδώ κάποιο μοντέλο έμμεσης παραχώρησης. Διαφορετικά θα πρέπει να ολοκληρωθεί η γραμμή που σήμερα κατασκευάζεται (Άλσος Βείκου – Γουδί) για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση του επόμενου έργου, δηλαδή όχι πριν από το 2030 και βλέπουμε…
Χωρίς προοπτική να προχωρήσει, απουσία χρηματοδότησης παραμένει η επέκταση της Αττικής Οδού από την Λεωφόρο Κύμης μέχρι τη Λυκόβρυση στον ανισόπεδο κόμβο Καλυφτάκη. Ο διαγωνισμός ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022 και το έργο έχει ανάδοχο την κοινοπραξία Τέρνα – Άκτωρ – Ιntrakat.
Το ίδιο και η Αστική Σήραγγα Ηλιούπολης, μήκους περίπου 3 χιλ. Θα ξεκινά από το στρατόπεδο Σακκέτα και θα καταλήγει στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, περίπου στο ύψος του Metro Mall στα σύνορα Αγίου Δημητρίου και Ηλιούπολης. Στην Πρότυπη Πρόταση που έχει καταθέσει η κοινοπραξία των ΓΕΚ Τέρνα – Άκτωρ Παραχωρησεις – Άβαξ το προαναφερόμενο έργο συνδυάζεται με τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού προς Ραφήνα και Καλύβια (συνολικού κόστους κατασκευής τουλάχιστον 1 δις. ευρώ).
Αντίθετα, πιθανότητες να προχωρήσει φαίνεται να έχει η πρότυπη πρόταση της ΓΕΚ Τέρνα για τον αυτοκινητόδρομο Ελευσίνα – Οινόφυτα. Όπως σχολιάζεται σχετικά από κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου Υποδομών, σε ένα τέτοιο αυτοκινητόδρομο τα διόδια είναι αναμενόμενα, κάτι που στην περίπτωση της σήραγγας της Ηλιουπόλεως δεν ισχύει.
Στα έργα που έχουν δρομολογηθεί για το Λεκανοπέδιο συγκαταλέγεται ο Τριπλός Κόμβος Σκαραμαγκά, έργο προϋπολογισμού 70 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για τη σύνδεση της Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Αιγάλεω (ΔΠΛΑ) με την Εθνική Οδό Αθηνών – Κορίνθου, καθώς και τις προγραμματισμένες παρεμβάσεις στους ανισόπεδους κόμβους Σκαραμαγκά, Σχιστού και Ναυπηγείων. Το έργο συζητείται από τη δεκαετία του 2000 και σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης η δημοπράτηση του αναμένεται εντός του 2025.
