Του Αντώνη Ντακανάλη, καθηγητή Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας, Πανεπιστήμιο Μιλάνου, συμβούλου Εταιρικών Προγραμμάτων Ψυχικής Υγείας & Ευεξίας
Η 10η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, δεν είναι απλώς μια ημερομηνία. Είναι μια υπενθύμιση ότι η υγεία δεν περιορίζεται στο σώμα, εκτείνεται βαθιά μέσα μας, στον τρόπο που σκεφτόμαστε, αντιδρούμε, εργαζόμαστε, σχετιζόμαστε.
Η ψυχική υγεία είναι το αόρατο οξυγόνο της ζωής. Δεν τη βλέπουμε, αλλά χωρίς αυτήν δεν λειτουργούμε. Καθορίζει τη διάθεση, τις σχέσεις, την αποδοτικότητα και τελικά την ποιότητα του βίου μας.
Η ψυχική ανθεκτικότητα δοκιμάζεται στην εργασία
ΜΕΤΑ ΤΗΝ πανδημία, η εργασία άλλαξε πρόσωπο. Οι ρυθμοί επιταχύνθηκαν, οι απαιτήσεις αυξήθηκαν, οι ανάσες μίκρυναν, τα όρια θόλωσαν. Πολλοί από εμάς ξεχάσαμε να σταματάμε, να ζούμε, να φροντίζουμε τον εαυτό μας.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 46% των εργαζομένων στην Ε.Ε. βίωσε άγχος, κατάθλιψη ή επαγγελματική εξουθένωση τον τελευταίο χρόνο. Στην Ελλάδα, το ποσοστό εκτοξεύεται στο 56% – το υψηλότερο στην Ευρώπη.
Πίσω όμως από τα ποσοστά υπάρχουν πρόσωπα. Άνθρωποι που δεν κοιμούνται καλά, που λειτουργούν μηχανικά και ανόρεκτα, με πολλά λάθη. Συνάδελφοι που επιστρέφουν στο σπίτι αδειασμένοι. Εργαζόμενοι που δεν βρίσκουν χώρο να πουν «δεν είμαι καλά» και μαθαίνουν να υποφέρουν σιωπηλά, μεταφέροντας τη δυσλειτουργία τους σε οικογένεια και εργασία.
Από το «προσωπικό πρόβλημα» στη συλλογική ευθύνη
ΓΙΑ ΧΡΟΝΙΑ η ψυχική υγεία θεωρούνταν «προσωπικό πρόβλημα». Σήμερα γνωρίζουμε ότι είναι ομαδική υπόθεση. Όταν κλονίζεται η ψυχική ευημερία των ανθρώπων, κλονίζεται και η
ομάδα: μειώνεται η δέσμευση, η δημιουργικότητα, η απόδοση. Το εργασιακό περιβάλλον -ο τρόπος που επικοινωνούμε, που αναγνωρίζουμε και στηρίζουμε- μπορεί να αποτελέσει πηγή είτε φθοράς είτε ενδυνάμωσης.
Ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η ανασφάλεια, η ασάφεια ρόλων, η ανεπαρκής αναγνώριση και ανταμοιβή, η ελλιπής υποστήριξη από τους προϊσταμένους, οι συγκρουσιακές σχέσεις, η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, η έλλειψη αυτοφροντίδας και το χρόνιο στρες ροκανίζουν τη δημιουργικότητα και την ψυχική αντοχή των ανθρώπων.
Το κόστος ψυχικής επιβάρυνσης – ανθρώπινο και οικονομικό
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ οικονομία χάνει πάνω από 2 τρισ. ευρώ ετησίως σε παραγωγικότητα λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας, που συχνά είναι η αιτία πίσω από τις λανθασμένες αποφάσεις και γενικότερα το αρνητικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον.
Αλλά τα βαθύτερα κόστη δεν αποτυπώνονται σε πίνακες, φαίνονται στα βλέμματα που
αδειάζουν, στα χαμόγελα που σβήνουν, στις σιωπηλές παραιτήσεις ανθρώπων που «μένουν στη θέση τους», αλλά όχι πραγματικά παρόντες.
Μια εταιρεία που αγνοεί την ψυχική υγεία των ανθρώπων της, χάνει κάτι πολύ περισσότερο από την αποδοτικότητα. Χάνει την ψυχή της.
Η ψυχική υγεία ως στρατηγική επιλογή βιωσιμότητας
Η ΦΡΟΝΤΙΔΑ της ψυχικής υγείας δεν είναι πολυτέλεια, ούτε PR. Είναι στρατηγική επένδυση βιωσιμότητας.
Οι οργανισμοί που επενδύουν συνειδητά στην ψυχική ευημερία του ανθρώπινου δυναμικού τους βλέπουν μετρήσιμα οφέλη: υψηλότερη δέσμευση, χαμηλότερη αποχώρηση προσωπικού, καλύτερη απόδοση, πιο θετική εταιρική κουλτούρα.
Στην εποχή του ESG, η βιωσιμότητα δεν μετριέται μόνο με οικονομικούς δείκτες. Μετριέται και σε ανθρώπινους όρους. Η ψυχική υγεία αποτελεί πλέον κρίσιμο δείκτη υγείας και ανθεκτικότητας κάθε οργανισμού.
Ηγεσία με ενσυναίσθηση και πρόληψη
ΠΟΛΛΕΣ επιχειρήσεις επενδύουν σε προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης για εργαζομένους που βρίσκονται ήδη σε κρίση, που παρουσιάζουν δηλαδή συμπτώματα.
Η μεγάλη πρόκληση όμως είναι η πρόληψη. Να καλλιεργούμε περιβάλλοντα που προάγουν την ψυχική ανθεκτικότητα προτού εμφανιστεί το πρόβλημα.
Η αλλαγή αυτή ξεκινά από την κορυφή. Η διοίκηση πρέπει να θέτει το παράδειγμα: να αναδιαμορφώνει τις συνθήκες εργασίας, να καθιστά σαφείς τους ρόλους, να εξασφαλίζει δίκαιη αναγνώριση, να προάγει τη διαφορετικότητα και να εξαλείφει τις διακρίσεις, την παρενόχληση και τον εκφοβισμό.
Είναι η μετάβαση από μια κουλτούρα εξουθένωσης σε μια κουλτούρα ευημερίας, αυτοφροντίδας και ανθεκτικότητας.
Η τεχνολογία ως νέος σύμμαχος
ΠΕΡΑ από τα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια που ενθαρρύνουν έναν πιο ποιοτικό τρόπο ζωής, τις καμπάνιες ενημέρωσης που ενισχύουν τη γνώση και μειώνουν το στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία, καθώς και την εκπαίδευση των managers ώστε να αναγνωρίζουν έγκαιρα ανθρώπους που δυσκολεύονται, η νέα εποχή της ανθρωποκεντρικής τεχνητής νοημοσύνης φέρνει καινοτόμα εργαλεία για την καθημερινή φροντίδα της ψυχικής υγείας.
Η τεχνολογία πλέον γίνεται σύμμαχος ευεξίας, προσφέροντας εξατομικευμένη, ολιστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη υποστήριξη, όπως απαιτούν οι διεθνείς οργανισμοί.
Ήδη, για παράδειγμα, στην ελληνική αγορά, μεγάλες εταιρείες προσφέρουν δωρεάν στους εργαζομένους τους AI-powered mental health & wellbeing mobile apps, που λειτουργούν σαν προσωπικοί καθοδηγητές ευεξίας, διαθέσιμοι παντού και πάντοτε.
Αυτές οι εφαρμογές μπορούν να αλληλεπιδρούν με κάθε εργαζόμενο προσωπικά, να αναγνωρίζουν τις ανάγκες και τις συνθήκες του και να προτείνουν εξατομικευμένες πρακτικές που του ταιριάζουν και ενισχύουν την ολιστική (ψυχική, σωματική και κοινωνική) ευεξία.
Ανεξάρτητες μελέτες δείχνουν ότι λίγα λεπτά χρήσης την ημέρα αρκούν για να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να: βρουν καλύτερη ισορροπία ζωής και εργασίας, βελτιώσουν τον ύπνο, τη διάθεση, τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την αποδοτικότητα, μειώσουν το στρες, ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις εντός και εκτός εργασιακού χώρου.
Με χαμηλό κόστος και υψηλή απόδοση, τέτοιες λύσεις αγγίζουν τον άνθρωπο εκεί όπου ξεκινά η πραγματική αλλαγή: μέσα του.
Γιατί όταν ανθίζει ο άνθρωπος, ανθίζει και η ομάδα.
Το μήνυμα της ημέρας
Η ΨΥΧΗ είναι το σπίτι μας. Και αυτό το σπίτι χρειάζεται φροντίδα. Μην περιμένετε να φτάσετε στα όριά σας. Κάθε μικρή πράξη φροντίδας μετράει.
Η ψυχική υγεία είναι ταξίδι, όχι προορισμός. Και σε αυτό το ταξίδι υπάρχουν συνοδοιπόροι. Και υπάρχουν τρόποι να πάρεις βοήθεια. Σήμερα, αύριο, πάντα.
