του Χρ. Καλλανδράνη, Επίκουρου Καθηγητή στο τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και Διευθυντή και Επιστημονικού Υπεύθυνου του Ξενόγλωσσου Προγράμματος Σπουδών “Εφαρμοσμένη Φιλοσοφία στη Λήψη Διοικητικών Αποφάσεων”
Η ανάγκη για στοχαστικούς, ηθικούς και κριτικά σκεπτόμενους ηγέτες έχει γίνει πρωταρχική σε μια εποχή ταχείας τεχνολογικής καινοτομίας, παγκοσμιοποίησης και σύνθετων ηθικών προκλήσεων.
Η εκπαίδευση στη διοίκηση συχνά παραμελεί τα πιο βαθιά θεμελιώδη ερωτήματα που η φιλοσοφία αντιμετωπίζει μοναδικά. Η ενσωμάτωση της φιλοσοφίας στην εκπαίδευση της διοικητικής επιστήμης ως επιπλέον εργαλείο δεν είναι απλώς μια ακαδημαϊκή πολυτέλεια αλλά μια πρακτική αναγκαιότητα. Η φιλοσοφία καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την ηθική σκέψη και μια βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης, δεξιότητες απαραίτητες για την ηγεσία σε έναν όλο και πιο περίπλοκο κόσμο, κάτι το οποίο είναι καταφανές πλέον στην παγκόσμια πολιτική και οικονομική σκακιέρα.
Μία από τις βασικές συνεισφορές της φιλοσοφίας είναι η έμφαση στην κριτική σκέψη, η ικανότητα να αμφισβητούμε τις παραδοχές, να αναγνωρίζουμε τις προκαταλήψεις και να κατασκευάζουμε συνεκτικά επιχειρήματα. Η παραδοσιακή εκπαίδευση στη διοίκηση δίνει έμφαση στις τεχνικές δεξιότητες, εστιάζοντας στους κανόνες λογιστικής, τις στρατηγικές μάρκετινγκ και τις μετρήσιμες μεταβλητές. Ενώ αυτά είναι σημαντικά, συχνά ενθαρρύνουν μια διαδικαστική και πολλές φορές εμμονική σχέση με συγκεκριμένα τεχνικά και μόνο ζητήματα ελέγχου.
Η σωκρατική μέθοδος, για παράδειγμα, διδάσκει την τέχνη του ερωτήματος: να μην αποδέχεσαι τις ιδέες επιφανειακά αλλά να ερευνάς τα θεμέλιά τους. Στη διοίκηση, αυτό μεταφράζεται σε πιο στοχαστική στρατηγική σκέψη, καλύτερη διάγνωση προβλημάτων και την ικανότητα να προβλέπουμε τις απρόβλεπτες συνέπειες. Καθώς οι οργανισμοί αντιμετωπίζουν «δύσκολες προκλήσεις» που δεν επιδέχονται απλές λύσεις, οι ηγέτες που έχουν εκπαιδευτεί στη φιλοσοφική σκέψη είναι καλύτερα εξοπλισμένοι να αντιμετωπίσουν τόσο την αβεβαιότητα όσο και την πολυπλοκότητα. Μαθαίνουν να αμφισβητούν τη σκέψη τους αλλά και τις νόρμες των οργανισμών που ηγούνται, προάγοντας κουλτούρες καινοτομίας και ανθεκτικότητας.
Ενώ οι επιχειρήσεις στοχεύουν στην ανάπτυξη νέων ιδεών αλλά και στη δημιουργία αποδοτικών αποτελεσμάτων, επιβάλλεται επίσης να σκεφτούν πώς οι δραστηριότητές τους επηρεάζουν τους ανθρώπους, την κοινότητα και -γιατί όχι;- ακόμη και τον πλανήτη στο σύνολό του. Για παράδειγμα, η αυτοματοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζουν να κάνουν τους ανθρώπους να αναρωτιούνται για το μέλλον της απασχόλησης και τι σημαίνει σήμερα ο όρος εργασία. Η κλιματική κρίση και η σύνδεσή της με την οικονομία, επίσης, αποτελεί ένα κεντρικό ζήτημα υψίστης σημασίας που ψάχνει στέρεες απαντήσεις.
Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, χρειάζεται να έρθουμε σε επαφή με τις φιλοσοφικές ιδέες και αρχές και να είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε ηθικές επιλογές. Φιλόσοφοι, επιχειρηματίες και άνθρωποι της τεχνολογίας συνεχώς παλεύουν με αυτή την πραγματικότητα -και πολλοί από αυτούς στρέφονται στους σπουδαίους φιλοσόφους του παρελθόντος και του παρόντος, ώστε να δημιουργήσουν ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο οικονομικό σύστημα. Η ηθική ηγεσία, λοιπόν, σε έναν πολύπλοκο κόσμο είναι ίσως η πιο σημαντική συνεισφορά της φιλοσοφίας στην εκπαίδευση της διοικητικής επιστήμης. Αντλώντας από παραδόσεις, όπως η αριστοτελική ηθική της αρετής, η φιλοσοφία διδάσκει τους managers να ασχολούνται με θεμελιώδη ηθικά ερωτήματα αλλά και να αναγνωρίζουν τα ηθικά διλήμματα: Τι είναι η κα λή ζωή; Ποιες είναι οι υποχρεώσεις μας προς τους άλλους; Πώς πρέπει να ισορροπήσουμε τα ανταγωνιστικά συμφέροντα; Πώς τα συμφέροντα συνδυάζονται με βιώσιμες λύσεις;
Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στους managers να προβλέπουν και να αποτρέπουν τις ηθικές αποτυχίες.
Η ενσωμάτωση της φιλοσοφίας έρχεται ακριβώς να ενισχύσει τη λογική σκέψη, προσφέροντας στους managers τη δυνατότητα να εντοπίζουν ενδεχόμενες πλάνες και μια λογική της συνήθειας και να συμμετέχουν σε έναν εποικοδομητικό διάλογο. Η εκπαίδευση στη φιλοσοφία προσφέρει τον αναστοχασμό εκείνον που επιτρέπει την αμφισβήτηση του συνήθους τρόπου που γίνονται τα πράγματα και βάζει την αμφισβήτηση στο επίκεντρο των πραγμάτων, όπως διατεινόταν ο Χιουμ.
Σε έναν κόσμο όπου η αβεβαιότητα πλέον είναι η μόνη βεβαιότητα, η διαδικασία λήψης αποφάσεων καθίσταται μια πραγματικότητα που δοκιμάζει τα όρια της ανθρώπινης γνώσης αλλά και της διαμορφωμένης σήμερα κρίσης των ηγετών, όπου πολλές φορές η αμφισημία είναι περισσότερο από αναπόφευκτη. Η φιλοσοφική εκ παίδευση διδάσκει την πνευματική ταπεινότητα και το θάρρος, την ικανότητα να ενεργείς αποφασιστικά ακόμη και μπροστά στην αμφιβολία.
Αυτό το πλαίσιο φιλοδοξεί να διαμορφώσει το νέο ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και της Σχολής Διοικητικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών. Πρόκειται για ένα 4ετές πρόγραμμα σπουδών, που σκοπό έχει να καλύψει το προαναφερθέν κενό στη διδασκαλία της διοικητικής επιστήμης. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε αλλοδαπούς φοιτητές και θα διδάσκεται αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα. Στόχος της σχολής μας είναι να μεταφέρει την 40χρονη και πλέον εμπειρία μας στις σπουδές διοίκησης και να συνδυάσει αρμονικά αυτές με τη φιλοσοφία, ώστε να προσπαθήσει να πετύχει ίσως αυτό που τα περισσότερα πανεπιστήμια έχουν αμελήσει: να εξοπλίσει δηλαδή τους μελλοντικούς ηγέτες με τις κρίσιμες, ηθικές και αναστοχαστικές ικανότητες που απαιτούνται για να διαπρέψουν σε έναν σύνθετο, αβέβαιο και ηθικά απαιτητικό κόσμο, που αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
