Του Γιώργου Λαγαρία, Chief Economist της ForvisMazars
«NEVER BET AGAINST AMERICA» είπε ο μεγάλος Warren Buffet το 2021 σε ένα γράμμα στους επενδυτές.
«Μην ποντάρετε ενάντια στην Αμερική. Στα 232 (σ.σ.: τότε) χρόνια της ύπαρξής της, δεν έχει υπάρξει εκκολαπτήριο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων σαν την Αμερική».
Ως ένα σημείο η ρήση ισχύει. Θα έπρεπε βέβαια κανείς να αγνοήσει την Αθήνα, τη Ρώμη, τη Φλωρεντία, τη Βενετία, τη Βρετανία, τις Κάτω Χώρες ως υποδείγματα επιτυχημένης ευρείας διακυβέρνησης, αλλά ας μην κρίνουμε τον σπουδαίο επενδυτή για τις ιστορικές του γνώσεις.
Η Αμερική έχει περάσει επιτυχημένα τρία μεγάλα τεστ στην ιστορία της: την ανεξαρτησία της (1776 και πάλι το 1812), την είσοδό της στην παγκόσμια γεωοικονομία (1900-1945) και βεβαίως την επικράτησή της σαν παγκόσμια ηγέτιδα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (1945-1991).
Κάθε τεστ και ένα βήμα παραπάνω. Νίκησε την κοσμοκράτειρα Βρετανία, την πανίσχυρη Γερμανία (δις), την Ιαπωνία, και τη Σοβιετική Ένωση. Γιατί όχι και την Κίνα;
ΌΠΩΣ ΘΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙ κάθε διαχειριστής επενδύσεων, οι προηγούμενες αποδόσεις δεν εξασφαλίζουν τις μελλοντικές. Η περίοδος που περνάμε είναι αρκετά παρόμοια με τη δεκαετία του 1960.
Η αμερικανική τεχνολογική υπεροχή, πάνω στην οποία θα έχτιζε την αυτοκρατορία της, κλονίστηκε πρώτα από τα σοβιετικά πυρηνικά και μετά από τις νίκες της Μόσχας στο Διάστημα, με το Σπούτνικ και τον Γιούρι Γκαγκάριν. Τελικά επένδυσε και επικράτησε.
ΓΙΑΤΙ ΌΜΩΣ; Γιατί σε όλα αυτά τα τεστ η Αμερική ήταν νέα και «πεινασμένη». Ας πιάσουμε τη δεκαετία του 1960. Η μέση ηλικία ήταν τα 29,5. Οι καταναλωτές αποκτούσαν σπίτι πριν από τα
30. Οι ρυθμοί ανάπτυξης ξεπερνούσαν συχνά το 5%. Το συνολικό χρέος /ΑΕΠ ήταν 140% και το κρατικό μόλις στο 59%. 50% των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ήταν αμερικανικά. Ήταν μια Αμερική που κοιτούσε για λύσεις στους επιστήμονες της NASA, στο Χάρβαρντ και το Γέιλ, και στους μεγάλους CEO της. O πρόεδρος ήταν μόλις 43 και οι διάδοχοί του στα 55.
Η ΑΜΕΡΙΚΗ του 2025 φοβάται, και έχει κάθε λόγο να φοβάται, την Κίνα, το επόμενο μεγάλο τεστ της. Το γνωρίζει εδώ και δύο δεκαετίες. Το 1982, η Κίνα αποτελούσε το 1,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2018 έφτασε στο 18%, λίγο κάτω από το 24% των ΗΠΑ. 47% των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι κινεζικά (και με κάποιους υπολογισμούς 73%). Από το 2000 έως το 2024 το εμπόριο των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 167%, ενώ της Κίνας κατά 1.200%.
Η Κίνα πλέον κερδίζει $6,2 τρισ. από το εμπόριο, ένα παραπάνω τρισ. από τις ΗΠΑ. Πριν από 25 χρόνια ελάχιστες χώρες (Κούβα, Ιράν, Λιβύη, Β. Κορέα, Βιετνάμ και λίγες ακόμα) είχαν την Κίνα ως βασικό εμπορικό εταίρο.
Πλέον είναι ο βασικός εταίρος για όλη την Ασία, τη Μ. Ανατολή, την Ωκεανία, τη Β. Αφρική, την Ινδία και για αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Τα ρομπότ της Unitree με κόστος $6.000 είναι έτοιμα πλέον για μαζική παραγωγή. Δεν είναι λοιπόν εντυπωσιακό πως το 80% των Αμερικανών πολιτών συμφωνούν με μια επιθετική πολιτική απέναντι στην Κίνα.
ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ σε φόρμα η κοσμοκράτειρα να παλέψει και να επαναλάβει τις επιτυχίες της δεκαετίας του 1960; Η μέση ηλικία είναι πλέον τα 39, αντί 29. Η μέση ηλικία απόκτησης κατοικίας τα 47 αντί τα 26. Με εξαίρεση το ριμπάουντ μετά την πανδημία, έχει να βιώσει ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 5% από το 1985.
Η όποια ανάπτυξη βασίζεται στο χρέος, πλέον στο 350% του ΑΕΠ, από το οποίο 130% είναι το κρατικό. Μόλις 16% των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι αμερικανικά. Η παραγωγικότητα στις κατασκευές έχει υποχωρήσει κατά 40% από το 1960.
Πώς αντιδράει η Αμερική στην πρόκληση, την οποία έχει λιγότερα όπλα πλέον να αντιμετωπίσει; Με την εκλογή μιας 80χρονης τηλεπερσόνας, που υπόσχεται να ξαναγυρίσει τη χώρα στην εργοστασιακή υπεροχή του 1960.
Πώς θα το καταφέρει με διπλάσιους μισθούς από την Κίνα και εξαπλάσιους σε σχέση με το Βιετνάμ, με τη μείωση του φτηνού εργατικού δυναμικού κατά 1 εκατ., εργοστάσια 50ετίας και κακές υποδομές μετά από δεκαετίες επένδυσης μόνο στην τεχνολογία και τα data centers; Το Χάρβαρντ και το Γέιλ βρίσκονται υπό πολιορκία.
Το χρέος είναι τεράστιο, η νομισματική υποτίμηση και η επίθεση στην ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας (άρα και ο πληθωρισμός) μονόδρομος. Η χλεύη των επιστημόνων και οι απολύσεις των ειδικών, οι απελάσεις και τα αντικίνητρα για εγκατάσταση ειδικών στις ΗΠΑ διακυβεύουν $1τρισ. ετήσιο προϋπολογισμό σε έρευνα και ανάπτυξη, τον μεγαλύτερο στον κόσμο και το τελευταίο μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των ΗΠΑ.
ΑΝ Η ΚΙΝΑ δεν έβλεπε την οικονομία της να παραπαίει από τη φούσκα των ακινήτων και από τα τεράστια χάσματα παραγωγής, το αυξανόμενο χρέος (κρατικό χρέος 116% του ΑΕΠ έως το
τέλος της δεκαετίας και τεράστιο εσωτερικό χρέος), καθώς και την ουσιαστική δικτατορία του Σι Τζινπίνγκ, που σπάνια έως ποτέ ευνοεί την πρόοδο, ίσως θα ήταν σοφό να «ποντάρει» κάποιος ενάντια στην Αμερική και υπέρ της Κίνας.
Πλέον, όμως, και με τις δύο χώρες να αποδυναμώνονται από τον ανταγωνισμό και την εσωστρέφειά τους, σε έναν ύστερο κύκλο χρέους που επισκιάζει τα πάντα, η αναμέτρηση είναι πιο αμφίρροπη.
Θα κερδίσει όχι ο καλύτερος, αλλά αυτός που θα βλάψει την οικονομία λιγότερο με τις αποφάσεις του.
Όσοι προβλέψουν σωστά το αποτέλεσμα, πολιτικά και οικονομικά, και τοποθετηθούν ανάλογα, θα είναι οι κερδισμένοι της επόμενης εικοσαετίας.
