Του Περικλή Γκόγκα, καθηγητή Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
ΑΝΑΒΙΩΣΕ πάλι το θέμα των «αιώνιων φοιτητών» και το αντανακλαστικό του μέσου πολίτη σε αυτό είναι ότι:
● Λογικά δεν θα έπρεπε να υπάρχουν
● Είναι πολύ περισσότεροι από ό,τι σε άλλες χώρες
● Κοστίζουν στον Έλληνα φορολογούμενο
● Συνιστούν μεγάλο πρόβλημα για το ελληνικό πανεπιστήμιο.
Γενικά, χρειάζεται ψυχραιμία, καθώς το θέμα έχει ακραίες αναγνώσεις από όλες τις πλευρές που συνήθως δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.
Ποια είναι η πραγματικότητα;
Ας δούμε τι συμβαίνει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για να κάνουμε και σχετικές συγκρίσεις.
1. Οι «αιώνιοι φοιτητές» ανήκουν σε δύο κατηγορίες:
● Αυτούς που δεν θα αποφοιτήσουν ποτέ γιατί για διάφορους λόγους εγκατέλειψαν τις σπουδές τους και απλά δεν μπήκαν στον κόπο να διαγραφούν.
● Αυτούς που για προσωπικούς λόγους, οικογενειακούς, επαγγελματικούς, οικονομικούς, θέλουν να σπουδάσουν με μερική φοίτηση (part time).
2. Στα ελληνικά πανεπιστήμια δεν υπάρχει ο θεσμός των σπουδών μερικής φοίτησης (part time). Έτσι, αυτός δημιουργείται de facto από τους φοιτητές για πολλούς λόγους, όπως επαγγελματικοί, οικονομικοί, οικογενειακοί κ.λπ. Επιλέγουν τα μαθήματα που παρακολουθούν και εξετάζονται σε κάθε έτος, ώστε να επιμηκύνουν τη διάρκεια και την εντατικότητα των σπουδών τους κατά τρόπο που τους εξυπηρετεί και δεν δημιουργεί πρόβλημα στις άλλες τους δραστηριότητες.
3. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν δίδακτρα. Καθώς η φοίτηση στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι δωρεάν, δεν υπάρχουν δίδακτρα για να πιέζουν οικονομικά τους φοιτητές.
4. Σε καμία περίπτωση, τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί ενεργοί αιώνιοι φοιτητές όπως υποστηρίζει ο σχετικός μύθος.
5. Αυτός που έχει εγγραφεί κάποια στιγμή σε μια πανεπιστημιακή σχολή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι ενεργός φοιτητής και φοιτεί ή θα φοιτήσει κανονικά ή θα πάρει κάποτε πτυχίο ούτε, καν, ότι θα ξανάρθει στο πανεπιστήμιο. Μένει στις λίστες και φαίνεται ως φοιτητής, ενώ, ουσιαστικά, έπαψε να είναι.
6. Ακόμα, οι «επί πτυχίω» φοιτητές, αυτοί δηλαδή που συνεχίζουν να χρωστούν μαθήματα και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών τους, δεν επιβαρύνουν, σε καμία περίπτωση, τον Έλληνα φορολογούμενο! Και αυτό διότι δεν δικαιούνται ούτε σίτιση, ούτε στέγαση, ούτε πάσο, ούτε βιβλία. Τους μόνους που επιβαρύνουν, αν και εφόσον έρχονται να δώσουν μαθήματα και αποτυγχάνουν, είναι τους καθηγητές που από 600 γραπτά θα διορθώσουμε 5 περισσότερα.
7. Ακόμα και το επιχείρημα ότι δημιουργούν ανισότητες στην κατανομή των πόρων στα πανεπιστήμια αν αυτή γίνεται ανά εγγεγραμμένο φοιτητή/τρια, το 2025 όλα αυτά λύνονται παρά πολύ εύκολα. Όλα τα πανεπιστήμια έχουμε ηλεκτρονικά συστήματα που μπορούν πολύ εύκολα να μετρήσουν τους ενεργούς φοιτητές, οι οποίοι είναι αυτοί που εξετάζονται σε μαθήματα κάθε εξάμηνο. Αυτούς που δεν δίνουν κανένα μάθημα μετά από μερικά εξάμηνα, μπορούμε πολύ απλά να τους διαγράψουμε ή να μετατραπεί η κατάστασή τους σε «μη ενεργοί».
Επιπτώσεις της καθυστέρησης για τον φοιτητή
● Οικονομικό κόστος: Περισσότερα δίδακτρα και έξοδα διαβίωσης, αυξημένο φοιτητικό χρέος.
● Καθυστέρηση εισόδου στην αγορά εργασίας: Μείωση συνολικών εσόδων λόγω καθυστερημένης απασχόλησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χαμηλότερες αποδοχές μετά την αποφοίτηση.
● Στιγματισμός ή πίεση: Σε ορισμένες χώρες, η καθυστέρηση θεωρείται αρνητική, ενώ αλλού αντιμετωπίζεται ως φυσιολογικό μέρος της ακαδημαϊκής διαδρομής. Το όποιο πρόβλημα, αν υπάρχει, είναι πάρα πολύ μικρό και δυσανάλογο της προσοχής των μέσων και των πολιτών. Στο μεγαλύτερο μέρος του το φέρουν οι ίδιοι οι φοιτητές. Είναι ένα de facto σύστημα μερικής φοίτησης η οποία αυξάνει και διεθνώς.
Τι θα γίνει με τη διαγραφή
Πάντα όταν παίρνουμε ένα μέτρο πρέπει να κοιτάμε όχι τι θα γίνει όταν όλα πάνε καλά και νόμιμα, αλλά τι θα γίνει αν πάνε τα πράγματα στραβά, τι προβλήματα θα δημιουργηθούν. Ποια είναι τα προβλήματα της διαγραφής των «αιώνιων φοιτητών»:
● Τι θα γίνει αν ένας φοιτητής έχει περάσει 30-35-39 μαθήματα και χρωστάει μόνο 1 μάθημα, το μάθημά μου και γράφει 3; Θα του βάλω 3 και θα διαγράψω 39 περασμένα μαθήματα, τον κόπο του και τα χρόνια που πέρασε για να επιτύχει σε αυτά; Είναι πολύ δύσκολο ηθικό δίλημμα.
● Και έστω ότι κάποιος τον περνάει για αυτόν τον λόγο. Είναι δίκαιο; Είναι σωστό που θα πάρει πτυχίο ενώ δεν θα έπρεπε ακόμα; Άλλος συνάδελφος θα τον κόψει. Πέρα από το ηθικό βάρος που προανέφερα, καθώς δεν ζούμε σε κοινωνία αγγέλων, σίγουρα θα υπάρξουν περιπτώσεις βαθιά ανήθικες όταν κινδυνεύει να χάσει κάποιος 39 μαθήματα που πέρασε σε 7 χρόνια, και μιλάω για απειλές, απόπειρες δωροδοκίας, πιέσεις κ.λπ.
● Κάποιοι που δεν θα παίρνανε ποτέ πτυχίο θα παρακινηθούν να πάρουν τώρα, με όλα τα παραπάνω προβλήματα.
Τι γίνεται στο εξωτερικό
Παρακάτω έχω τα δεδομένα από το National Center for Education Statistics των ΗΠΑ, όπου βλέπουμε ότι η κατάσταση δεν είναι και πολύ διαφορετική ή είναι και χειρότερη από
την Ελλάδα. (Πίνακες 1, 2, 3)
Άλλα στοιχεία:
● Ιρλανδία: Έχει από τα υψηλότερα ποσοστά αποφοίτησης, περίπου 38,94%.
● Γαλλία: Περίπου 31,47% των φοιτητών αποφοιτούν εντός της κανονικής διάρκειας.
● Αυστρία: Πολύ χαμηλό ποσοστό αποφοίτησης εντός θεωρητικής διάρκειας, περίπου 12%, αλλά το ποσοστό αυξάνεται σε 53% τρία χρόνια μετά το τέλος της κανονικής διάρκειας.
● Ολλανδία: Κοντά στο 29% αποφοίτηση εντός της θεωρητικής διάρκειας.
● Ισραήλ και Λιθουανία: Υψηλότερα ποσοστά, 57% και 60% αντίστοιχα.
● Ελλάδα: Το υπουργείο Παιδείας αναφέρει ποσοστό ολοκλήρωσης σπουδών γύρω στο 70 (πιθανόν σε μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα, όχι απαραίτητα εντός 4 ετών), κοντά στον μέσο όρο άλλων χωρών.
Διεθνείς Τάσεις και Πολιτικές
● Αναγνώριση της «νέας κανονικότητας»: Πολλοί οργανισμοί και πανεπιστήμια πλέον θεωρούν λογικό το διάστημα των 5-6 ετών για την ολοκλήρωση σπουδών, λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες ανάγκες των φοιτητών.
● Υποστήριξη φοιτητών: Ενίσχυση ακαδημαϊκής καθοδήγησης, ευελιξία στα προγράμματα, και μέτρα για τη διευκόλυνση της ισορροπίας σπουδών-εργασίας.
● Πολιτικές για μείωση της καθυστέρησης: Περιορισμός των απαιτούμενων μαθημάτων, καλύτερη πληροφόρηση για τις επιλογές σπουδών, και βελτίωση της αναγνώρισης πιστωτικών μονάδων μεταξύ ιδρυμάτων.
