Του Γαβριήλ Αμίτση, καθηγητή Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας, διευθυντή του Ερευνητικού Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟ 9ο Ναυτιλιακό Συνέδριο της «Ναυτεμπορικής» με θέμα «Η Ναυτιλία σε συνθήκες αναταραχής» διεξάγεται σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη παγκόσμια συγκυρία για την ανάπτυξη του ναυτιλιακού τομέα εξαιτίας σύνθετων γεωπολιτικών, κοινωνικοοικονομικών, δημογραφικών, τεχνολογικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων.
Ανάμεσα στις πλέον κρίσιμες προκλήσεις περιλαμβάνεται και η διασφάλιση του ανθρώπινου κεφαλαίου (ναυτικοί) της ναυτικής αγοράς εργασίας, η οποία χαρακτηρίζεται πλέον από μία σημαντική ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης ιδίως στο ευρωπαϊκό επίπεδο.
ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ μεταφορές υπήρξαν καταλύτης για την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της Ευρώπης, καθώς αφενός επιτρέπουν το εμπόριο και τις επαφές μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, αφετέρου εξασφαλίζουν την ασφάλεια του εφοδιασμού σε ενέργεια, τρόφιμα και βασικά προϊόντα, αποτελώντας το κύριο όχημα για τις ευρωπαϊκές εισαγωγές και εξαγωγές προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Παράλληλα, η ναυτιλία αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, με την εκτιμώμενη (άμεση και έμμεση) συνεισφορά της στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) να προσεγγίζει το 8%.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ, επομένως, αυξημένο ενδιαφέρον για το ελληνικό ακροατήριο η έναρξη της συζήτησης για τις νέες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (E.E.) στο πεδίο της ναυτικής απασχόλησης, καθώς:
- σχεδόν το 90% του εξωτερικού εμπορίου εμπορευμάτων της E.E. πραγματοποιείται διά θαλάσσης,
- οι θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των ενδοενωσιακών ανταλλαγών όσον αφορά τονοχιλιόμετρα,
- περισσότεροι από 400 εκατομμύρια επιβάτες επιβιβάζονται και αποβιβάζονται κάθε χρόνο σε ευρωπαϊκούς λιμένες.
ΟΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ πρωτοβουλίες της E.E. προωθούνται στο πλαίσιο υλοποίησης πέντε εμβληματικών Στρατηγικών που αναδεικνύουν και ενδυναμώνουν την προστιθέμενη αξία του ναυτικού επαγγέλματος και την ιδιαίτερη συμβολή του στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης:
- η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ανάπτυξη του Τομέα των Θαλάσσιων Μεταφορών
- η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Γαλάζια Οικονομία
- η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για Βιώσιμη και Έξυπνη Κινητικότητα
- ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων
- η Ένωση Δεξιοτήτων.
Η ΥΠΑΡΞΗ ικανού προσωπικού δεν είναι μόνο σημαντική για την προάσπιση της ασφάλειας στη θάλασσα και τη διαφύλαξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αλλά είναι απαραίτητη για τη στήριξη της ανάπτυξης και της ευημερίας του ναυτιλιακού κλάδου.
Ο ευρωπαϊκός ναυτιλιακός κλάδος πάσχει από αυξανόμενη έλλειψη Ευρωπαίων ναυτικών, ιδίως αξιωματικών.
Μια τέτοια έλλειψη είναι πιθανό να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια σε βάρος της ανταγωνιστικότητας του ναυτιλιακού τομέα, ο οποίος χρειάζεται ισχυρές δεξιότητες και εμπειρία.
Κύριος στόχος της Ευρωπαϊκής Ναυτιλιακής Πολιτικής είναι η πρόληψη καταχρηστικών πρακτικών επί πλοίων που καταπλέουν σε λιμένες της E.E., η βελτίωση των συνθηκών απασχόλησης και εργασίας των ναυτικών επί πλοίων που φέρουν σημαία κράτους μέλους της E.E., η αύξηση της ελκυστικότητας του ναυτικού επαγγέλματος και η διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα καθιερωμένα πρότυπα κατάρτισης.
ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ της E.E. έχουν υιοθετήσει την τρέχουσα περίοδο ένα πλέγμα θεσμικών και επιχειρησιακών παρεμβάσεων άμεσης επίδρασης στην ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου της ναυτιλίας, με πλέον χαρακτηριστικές:
Α) Την έκδοση του Κανονισμού 2024/1717 της 13ης Ιουνίου 2024: «Για την τροποποίηση του Κανονισμού 2016/399 περί Κώδικα της Ένωσης σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα», ο οποίος καταργεί τους περιορισμούς εισόδου των ναυτικών στο έδαφος της E.E. σε μεγάλης κλίμακας καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας (large-scale health emergencies) – η ανάδειξη των ναυτικών ως βασικών εργαζομένων (essential workers) αναβαθμίζει το προφίλ του ναυτικού επαγγέλματος στο εσωτερικό της Ένωσης και ενδυναμώνει την απρόσκοπτη μετακίνησή τους από τα πλοία στον τόπο κατοικίας τους σε περιπτώσεις υγειονομικών κρίσεων.
Β) Την έκδοση της Ανακοίνωσης «Σχέδιο Δράσης για τις ελλείψεις Εργατικού Δυναμικού και Δεξιοτήτων στην E.E.» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2024, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης της Στρατηγικής της E.E. για την τόνωση της ανταγωνιστικότητάς της και την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητάς της – κύριος στόχος του Σχεδίου Δράσης είναι η αντιμετώπιση των τριών βασικών παραγόντων για τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων στην E.E. (η δημογραφική αλλαγή, το έλλειμμα δεξιοτήτων στους τομείς της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, οι δυσμενείς συνθήκες εργασίας σε ορισμένα επαγγέλματα και τομείς).
Γ) Την υποστήριξη των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ναυτικών Δεξιοτήτων (the European Maritime Skills Forum) που εγκαινιάστηκε στις 21 Ιανουαρίου 2025 στις Βρυξέλλες – το Φόρουμ είναι μια κοινή πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές (the European Transport Workers’ Federation, ETF) και της Ένωσης Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (the European Community Shipowners’ Associations, ECSA) που προωθεί τη συνεργασία των κύριων εταίρων της ναυτιλίας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των σχεδιαστών πολιτικής, των επιχειρήσεων, των κοινωνικών εταίρων, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των παρόχων ναυτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Δ) Την έκδοση της Ανακοίνωσης «Μία Ένωση Δεξιοτήτων» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2025, η οποία επιδιώκει να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες της E.E. έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν στέρE.E.ς βάσεις δεξιοτήτων και να συμμετάσχουν σε διαδικασίες διά βίου αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους και επανειδίκευσης.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται τους κύριους άξονες της νέας Βιομηχανικής Θαλάσσιας Στρατηγικής της E.E. με βάση την πολιτική εντολή της σχετικής Διακήρυξης του Szczecin (the Szczecin Declaration on the EU maritime industrial strategy) που υπογράφθηκε στις 15 Μαΐου 2025 στο πλαίσιο του Άτυπου Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρμόδιων για θέματα Ναυτιλίας και τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στην εμβληματική Γνώμη Πρωτοβουλίας «Προς μια Θαλάσσια Στρατηγική της E.E. – Πορεία προς το μέλλον μέσω συντονισμένων επενδυτικών πολιτικών, νομοθετικών πρωτοβουλιών, κοινωνικού διαλόγου και συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών» (Φεβρουάριος του 2025).
